Πέμπτη, 28 Μαρτίου 2024, 6:53:01 μμ
Τρίτη, 10 Ιανουαρίου 2017 22:17

Μνημόσυνο σ' έναν δικτάτορα

Γράφει
ο Τάσος Ναούμης
παιδίατρος
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

 

Μπερδευτήκαμε με τις τόσο αντιφατικές δηλώσεις που ακολούθησαν την αναγγελία του θανάτου του Φ. Κάστρο.  Άλλοι εκφράστηκαν με θαυμασμό για τα επαναστατικά κατορθώματα του ανδρός και άλλοι με κατηγορίες για την πολιτική του συμπεριφορά. Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ αποκάλεσε τον Κάστρο δικτάτορα  ενώ ο Έλληνας υφυπουργός παιδείας Κ. Ζουράρης υποστήριξε, με τον γνωστό εκλεπτυσμένο του τρόπο, το ακριβώς αντίθετο.  Οι δηλώσεις των δύο πολιτικών καθώς και το ταξίδι του πρωθυπουργού  στην Κούβα πυροδότησαν τον Δεκέμβριο του 2016 μια ατέλειωτη συζήτηση, που δεν  θα έπρεπε να έχει  κανένα νόημα στην εποχή μας. Αφήνουμε τα ουσιώδη που αφορούν το παρόν και το μέλλον της δικής μας χώρας και ασχολούμαστε με δευτερεύοντα ζητήματα λες και είναι θεμελιώδες το ερώτημα εάν ο Κάστρο ήταν η όχι δικτάτορας.  Έχει κάποια αξία το να αναζητήσουμε μία απάντηση;  Δυστυχώς στην μπερδεμένη σύγχρονη Ελλάδα φαίνεται πως η συζήτηση ναι, έχει νόημα.


     Σημασία βέβαια δεν έχουν οι λέξεις  που χρησιμοποιούμε αλλά το περιεχόμενο με το οποίο τις γεμίζουμε. Πχ Οι λέξεις δημοκρατία και εκδημοκρατισμός έχουν άλλο περιεχόμενο για τον  Τσώρτσιλ  και άλλο για τον  Στάλιν.  Για να μην χαθούμε σε θεωρητικές ατραπούς μπορούμε πριν  αναφερθούμε σε δικτάτορες να αρχίσουμε αντίστροφα, δηλαδή ορίζοντας πρώτα τι είναι δημοκρατία.  
      Ας πιάσουμε το αλφάβητο της δημοκρατίας και ας συλλαβίσουμε μαζί τα βασικά χαρακτηριστικά της. Τα στοιχεία της δημοκρατίας, έτσι όπως εφαρμόζεται στην Δ. Ευρώπη είναι:  1) η πολιτική πολυφωνία, που εκφράζεται με την παρουσία πολλών κομμάτων που διεκδικούν την εξουσία  2) η διεκδίκηση πολιτικής εξουσίας μόνο μέσω εκλογών 3) η αποδοχή του εκλογικού αποτελέσματος από τους ηττημένους των εκλογών 4) η αποδοχή του ρόλου της αντιπολιτεύσεως από τους νικητές των εκλογών 4) Η διάκριση των εξουσιών σύμφωνα με την οποία η εκτελεστική η νομοθετική και η δικαστική εξουσία ασκούνται από διαφορετικά και ανεξάρτητα μεταξύ τους σώματα 5) Η ύπαρξη κράτους δικαίου, δηλαδή η ύπαρξη νόμων που εγγυώνται την προστασία των ατομικών ελευθεριών (πχ την ελευθερία να εκφράζεσαι, να συναθροίζεσαι, να συνδικαλίζεσαι, να απεργείς, να θρησκεύεσαι, να εκδίδεις εφημερίδες κλπ.). Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν αναγνωρίσει τα δικαιώματα των πολιτών υπογράφοντας την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το σπουδαιότερο όλων των χαρακτηριστικών είναι 6) η υπακοή στις επιταγές ενός ανώτερου νόμου, που είναι το σύνταγμα, που καθορίζει τους βασικούς κανόνες λειτουργίας του πολιτεύματος και εγγυάται και διασφαλίζει  τα πρώτα πέντε χαρακτηριστικά που προαναφέραμε (Yves Meny. Politique comparée. Εκδόσεις Montchrestien 1987)
       Εάν  συμφωνήσαμε στα βασικά χαρακτηριστικά μιας σύγχρονης δημοκρατίας  μπορούμε εύκολα να ορίσουμε μια δικτατορία ως το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή το πολίτευμα  από το οποίο  έχουν αφαιρεθεί όλα τα προηγούμενά χαρακτηριστικά. Επομένως  δικτατορία είναι 1) η  συγκέντρωση όλων των εξουσιών σε ένα πρόσωπο ή σε  λίγα άτομα 2) η απουσία ελέγχου της εξουσίας  3) η απαγόρευση της λειτουργίας των κομμάτων και 4) η καταπάτηση των ατομικών ελευθεριών.  
Ας προσπαθήσουμε τώρα  να  εξετάσουμε τα χαρακτηριστικά του Κουβανικού πολιτεύματος χωρίς επαναστατικούς συναισθηματισμούς και χωρίς αντικομμουνιστικές κορώνες.   
  Α)  Ο Κάστρο  αποβιβάστηκε στην Κούβα με τους 82 συντρόφους του στις 2 Δεκεμβρίου 1956. Επί δύο χρόνια (τόσο κράτησε το αντάρτικο)  και μέχρι  την θριαμβευτική είσοδο των ανταρτών  στην πρωτεύουσα της Κούβας Αβάνα (8 Ιανουαρίου 1959) ο Κάστρο  αναφερόταν σε αντιαποικιακό και αντιιμπεριαλιστικό αγώνα καθώς και  στην διεκδίκηση δημοκρατίας και ελευθερίας:  αγωνιζόμαστε πάνω από όλα για μια δημοκρατική Κούβα και για το τέλος της δικτατορίας (του στρατηγού Μπατίστα). Αυτό τουλάχιστον αναφέρει ο Ηerbert Matthews στην περίφημη πρώτη συνέντευξη τού Κάστρο που δημοσιεύτηκε στους Τάιμς της Νέας Υόρκης  στις 24 Φεβρουάριου 1957. Επομένως ο Κάστρο ξεκινά την πορεία του ως δημοκράτης, στα λόγια τουλάχιστον.  (Courier International No1362)
 Β)  Από τις 7 Φεβρουαρίου 1959 και για 17 χρόνια η Κουβά δεν διαθέτει στην πράξη σύνταγμα. Κυριαρχεί το ‘’επαναστατικό δίκαιο’’ που σημαίνει ότι η απόλυτη εξουσία βρίσκεται συγκεντρωμένη  στα χέρια των ηγετών της Κουβανικής επαναστάσεως. Ανώτατο πολιτικό όργανο της χώρας είναι το υπουργικό συμβούλιο. Από το 1972 η εξουσία ασκείται από μία εννεαμελή εκτελεστική επιτροπή του υπουργικού συμβουλίου της οποίας ηγείται ο Φ. Κάστρο.  Αυτήν την περίοδο δεν υπάρχουν εκλογές, δεν υπάρχει έλεγχος εξουσίας, δεν υπάρχει εγγύηση για τις ατομικές ελευθέριες και δεν υπάρχουν κόμματα. Επομένως δεν υπάρχει δημοκρατία ούτε στα σπάργανα (σύμφωνα με τον ορισμό που δώσαμε παραπάνω).  Το μοναδικό κόμμα που δημιουργήθηκε (και αυτό καθυστερημένα το 1965) ήταν το κομμουνιστικό κόμμα του οποίου το πρώτο συνέδριο έγινε το 1975.  https://plc.revues.org/430#tocto3n2
  Γ) Το 1976  η Κούβα αποκτά Σύνταγμα (το προηγούμενο- αλλά ανενεργό- σύνταγμα χρονολογείται από το  1940). Αυτό το σύνταγμα τροποποιήθηκε το 1992 και 2002 χωρίς όμως σημαντικές αλλαγές στα ουσιώδη. Τι προβλέπει το Κουβανικό Σύνταγμα του 1992 σχετικά με το θέμα που μας απασχολεί ;                                                                                                                    
"http://www2.univ-ag.fr/CRPLC/IMG/pdf/constitution_de_la_republique_de_cuba.pdf"pdf  
 Το προοίμιο  είναι σαφέστατο. Υπάρχει χώρος μόνο για ένα σύστημα και μόνο για ένα κόμμα. Με οδηγό (…) τις κοινωνικές και πολιτικές ιδέες των (…)  Μαρξ Εγκελς και Λένιν (…) προχωρούμε στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού, η οποία υπό την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος, συνεχίζει με τελικό σκοπό να δημιουργήσει την κομμουνιστική κοινωνία. Και  λίγο παρακάτω (...)  μόνο ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός  εξασφαλίζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.  
Στο 1ο άρθρο επιβεβαιώνεται ότι η κούβα είναι ένα σοσιαλιστικό κράτος.
 Στο  3ο άρθρο προτρέπει τους πολίτες να πολεμήσουν με όλα τα μέσα ακόμη και  να χρησιμοποιήσουν και όπλα (…) εναντίον οποιουδήποτε αποπειράται να ανατρέψει την πολιτική κοινωνική οικονομική τάξη όπως την καθορίζει το σύνταγμα. Και συμπληρώνει παρακάτω: ο σοσιαλισμός και το πολιτικό και κοινωνικό σύστημα που εγκαθιστά το παρόν σύνταγμα(…) είναι μη αναστρέψιμο.  Επομένως ένα είναι το σύστημα τι οποίο  δεν μπορεί να αλλάξει με τίποτε, ούτε με εκλογές, ούτε με δημοψήφισμα  και οποίος αντισταθεί θα τον πολεμήσουμε με όλα τα μέσα. Για οποίον δεν το κατάλαβε, η απειλή για τους αντιφρονούντες είναι σαφέστατη.
Και αφού εξασφαλίστηκε το σύστημα από τους εχθρούς του,  στην συνέχεια εξασφαλίζεται με το 5ο άρθρο και η απόλυτη κυριαρχία του κόμματος επάνω στην κοινωνία.  Το κομμουνιστικό κόμμα της Κούβας (…) που είναι μαρξιστικό και λενινιστικό είναι η ανωτάτη καθοδηγητική δύναμη της κοινωνίας και του κράτους που οργανώνει και προσανατολίζει τις κοινές προσπάθειες προς τους υψηλούς στόχους  για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού και την προώθηση προς την κομμουνιστική κοινωνία.
      Ενώ με τα άρθρα 45 έως 60 παραχωρούνται ένα πλήθος από ελευθερίες και ατομικά δικαιώματα που θα τα ζήλευε και η…Γαλλία, έρχεται το άρθρο 62 που ανατρέπει τα πάντα με μια φράση:   καμία από τις ελευθέριες που παραχωρούνται  στους πολίτες δεν μπορεί να εναντιώνεται ούτε στο σύνταγμα, ούτε στους νόμους, ούτε στην ύπαρξη, ούτε στους σκοπούς του σοσιαλιστικού κράτους, ούτε στην απόφαση του κουβανικού λαού να οικοδομήσει τον σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό. Παράβασή αυτού του νόμου επισύρει κυρώσεις.  Επομένως σύμφωνα με το σύνταγμα όλες οι ατομικές ελευθερίες μπορούν να περιοριστούν ή να ακυρωθούν στο όνομα του σοσιαλιστικού συμφέροντος.   Είναι το άρθρο που βάζει όλες τις  ελευθερίες στην κατάψυξη και προκαλεί με τις συνέπειες του όλη την πολεμική κριτική  εναντίον της Κούβας και του Φ. Κάστρο.   
     Επιπλέον, προκειμένου  να διασφαλίσουν το σύστημα, επιφορτίζουν τους Κουβανούς με την υποχρέωση  να προστατεύουν το σύνταγμα που τους στερεί τις ατομικές  τους ελευθερίες: η υπεράσπιση της σοσιαλιστικής πατρίδας είναι υπέρτατο καθήκον κάθε Κουβανού (άρθρο 65)   και η πιστή εφαρμογή του συντάγματος αποτελεί επιτακτική υποχρέωση όλων  (άρθρο 66).  https://plc.revues.org/430#tocto3n2  και http://www.athensvoice.gr/politiki/thaymazontas-diktatores
      Όλες οι συζητήσεις σχετικά με το καθεστώς του Κάστρο είναι ιδεολογικά φορτισμένες. Αν και είναι  πραγματικά δύσκολο να έχουμε μια αντικειμενική εικόνα για το τι πραγματικά συμβαίνει στο νησί, διαθέτουμε επαρκείς αντικειμενικές πληροφορίες για να διαμορφώσουμε μια άποψη.  1) Ξέρουμε ότι τα πρώτα χρόνια της εξουσίας  του ο Κάστρο εξαφάνισε κάθε ίχνος αντιστάσεως με αυθαίρετες  φυλακίσεις αντιφρονούντων, δίκες παρωδία και μαζικές εκτελέσεις. 2) Ξέρουμε ότι το 1965-1967 δημιούργησε στρατόπεδα συγκεντρώσεως  (τις λεγόμενες στρατιωτικές μονάδες για βοήθεια στην παραγωγή) όπου υποχρέωνε τους αντιφρονούντες σε καταναγκαστικά έργα. 3)  Ξέρουμε ότι τον Μάιο του 1980 πάνω από 125000 Κουβανοί  ζήτησαν άσυλο σε ξένες πρεσβείες και τους επετράπη να εγκαταλείψουν την χώρα για την Φλόριντα (μαζί με αυτούς έδιωξαν και 20000 χαρακτηρισμένους ως εγκληματίες). 4) Ξέρουμε ότι τον Αύγουστο του 1994  37000 άτομα εγκατέλειψαν την Κούβα μέσα σε σαπιοκάραβα.  5) Ξέρουμε ότι με την επίσκεψη του Πάπα Ιωάννη Παύλου ΙΙ στην Κούβα τον Ιανουάριο του 1998 απελευθερώθηκαν από τις φυλακές 300 άτομα (πολιτικοί και μη κρατούμενοι). 6) Ξέρουμε ότι  τον Μάρτιο του 2003 που δικάστηκαν μόνο σε 3 ημέρες 78 αντιφρωνούντες, ξεσηκώθηκαν μέχρι και οι αριστεροί του πλανήτη για να διαμαρτυρηθούν. 7) Υπάρχουν  οι προσωπικές μαρτυρίες συναγωνιστών του Κάστρο που κλείστηκαν στα στρατόπεδα και στις φυλακές όπως του τραγουδιστή Πάμπλο Μιλανές.  8) Υπάρχουν και οι μαρτυρίες αυτών που δραπέτευσαν όπως του Ρεινάλντο Αρένας και της Ζόε Βάλντες ή του Κάνεκ Σάντσες Γκεβάρα (εγγονού του Τσε Γκεβάρα !). 9)  Υπάρχουν και οι διανοούμενοι λατινοαμερικανοί που στην αρχή υποστήριξαν με  ενθουσιασμό τον Κάστρο αλλά στην συνέχεια απογοητευμένοι από την πολιτική συμπεριφορά του στράφηκαν εναντίον του, όπως ο Περουβιανός Μάριο Βάργκα Λάσα (Courrier International No1361 και No1362 και Καθημερινή 3/12/2016).
   10) Αν πιστεύουμε ότι οι αναφορές  της Διεθνούς  Αμνηστίας  για τις διάφορες χώρες είναι αντικειμενικές, τότε θα πρέπει να δεχτούμε ως αληθινές και τις καταγγελίες που κάνει   για την Κούβα. Γράφει στην αναφορά 2015/2016:  παρά την προοδευτική εξομάλυνση των διπλωματικών σχέσεων της χώρας, η ελευθερία να εκφράζεσαι, να ιδρύεις συλλόγους, να μετακινείσαι συνεχίζει να υφίσταται δρακόντειους περιορισμούς. Έχουν αναφερθεί πολλές χιλιάδες περιπτώσεις ανθρώπων  αντιπάλων του συστήματος που ενοχλήθηκαν συνελήφθησαν και αυθαιρέτως φυλακίστηκαν. Η αυθαιρεσία (και η ανασφάλεια) του καθεστώτος αποδεικνύεται και από ασήμαντα  γεγονότα όπως από την περίπτωση των δύο καλλιτεχνών που φυλακίστηκαν από τον Δεκέμβριο 2014 έως  και τον Οκτώβριο 2015 χωρίς δίκη.  Κατηγορήθηκαν ότι  μετέφεραν με ταξί δυο γουρουνάκια  πάνω στα οποία έγραψαν το όνομα Φιντέλ στο ένα και Ραούλ στο άλλο. Αυτή ήταν η επιλήψιμη πράξη!  https://www.amnesty.org/fr/countries/americas/cuba/report-cuba/
   Τελικά ήταν ο Κάστρο ένας  δικτάτορας;  Εάν θέλουμε να είμαστε λογικοί, σύμφωνα με τον ορισμό που συμφωνήσαμε  στον πρόλογο, ο Κάστρο σίγουρα δεν ήταν δημοκράτης.  Και τότε τι ήταν;  Εάν  η λέξη δικτάτορας τόσο ενοχλεί  θα μπορούσαμε να τον ονομάσουμε τύραννο.  Δημοκράτης  πάντως δεν ήταν. Και επειδή καμία δικτατορία δεν μπορεί να σταθεί  χωρίς φόνους βασανιστήρια και αυθαίρετες φυλακίσεις, θα περίμενε κανείς το όνομα του Κάστρο να προκαλεί απέχθεια σε οποιονδήποτε διαθέτει δημοκρατικό φρόνημα (σύμφωνα  πάντα τον ορισμό που δώσαμε). Την ίδια απέχθεια  που θα ‘έπρεπε να προκαλεί ο άλλος  τύραννος, ο Κιμ της Β. Κορέας και η δικτατορική οικογενειοκρατία του.  
    Επομένως αφού ο Κάστρο δεν ήταν δημοκράτης (με βάση τον ορισμό), ούτε όμως  και δικτάτορας  (αφού έτσι θέλουν οι υποστηρικτές του), τότε τι ήταν;   Ήταν ένα προϊόν της τρέλας και του απόλυτου παραλογισμού που κυριαρχεί στην σκέψη αυτών που εσκεμμένα ξαναβαπτίζουν τις λέξεις, δίνοντας τους νέο περιεχόμενο, με σκοπό να αποπροσανατολίζουν την στοιχειώδη λογική των απλών ανθρώπων.
    Όταν πέτυχε η κουβανική επανάσταση, ο Κάστρο  ενθουσίασε τους αριστερούς όλου του πλανήτη. Η ρητορική του και η πολιτική του ανταποκρινόταν στον διάχυτο αντιαμερικανισμό που κυριαρχούσε στην νεολαία εκείνης της εποχής.  Ήταν ο μικρός  Δαβίδ που προκαλούσε τον δυνατό Γολιάθ.  Ήταν η ζωντανή απόδειξη ότι ο κόσμος μπορούσε να  νικήσει το κακό (δηλαδή την Αμερική) και να γίνει καλύτερος. Γι’ αυτό αγιοποιήθηκε  από την αριστερά. Αυτό το σύμβολο πιθανότατα πήγε να τιμήσει ο πρωθυπουργός  μας (αν και ποτέ  δεν ξέρει κανείς τι κουβαλά ο καθένας στο κεφάλι του). Όμως με την παρουσία του και τον επικήδειο λόγο του τίμησε αυτόν που επί 57 χρόνια κυβέρνησε το νησί ως  δικτάτορας! Είναι  ενδιαφέρουσες οι επιλεκτικές δημοκρατικές ευαισθησίες του κ. Πρωθυπουργού!
    Με αυτήν την εύκαιρα θα ανοίξουμε μια παρένθεση.  Τι σημαίνει η τελευταία φράση του επικηδείου που εκφώνησε ο Α. Τσίπρας στην Αβάνα  ‘’πάντα μέχρι την νίκη’’; Σε ποιά νίκη αναφέρεται ο κ. πρωθυπουργός; Μήπως στην νίκη που επικαλείται το άρθρου 5 του Κουβανικού Συντάγματος; δηλαδή  ‘’την οικοδόμηση του σοσιαλισμού και την προώθηση προς την κομμουνιστική κοινωνία’’; Διότι αυτή  είναι η διακηρυγμένη (μέσω του Συντάγματος) τελική νίκη για τον Κάστρο.  ΜΗΠΩΣ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ Ο κ. ΤΣΙΠΡΑΣ  ΝΑ ΜΑΣ ΕΙΧΕ ΕΝΗΜΕΡΩΣΕΙ ΝΩΡΙΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΙΣ, ΜΗ ΟΜΟΛΟΓΗΜΕΝΕΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ;
       Οι  θαυμαστές του Κάστρο ισχυρίζονται ότι μπορεί να κυβέρνησε αυταρχικά αλλά μεταμόρφωσε προς το καλύτερο  την ζωή των Κουβανών. Πράγματι έχουν δίκαιο! Έβγαλε τους ανθρώπους από την εξαθλίωση και από τις καλύβες και τους παραχώρησε τροφή, κατοικία, νερό, υγεία και μόρφωση.  Αδιαμφησβήτητα πρόκειται για εξαιρετικά σημαντικές κοινωνικές παροχές. Ο κόσμος έκτοτε άλλαξε, όμως η Κουβανική κοινωνία παρέμεινε στάσιμη, εγκλωβισμένη μέσα στην ακινησία του συστήματος του Κάστρο. (Jean Lamore. CUBA. Que sais je? Presses universitaires de France).
      Το εάν ο Κάστρο ήταν  καλύτερος δικτάτορας από τον Μπατίστα δεν εξετάζεται από  αυτό το κείμενο. Ας απαντήσουν στην ερώτηση οι ίδιοι οι Κουβανοί (εάν ποτέ τους το επιτρέψουν). Με τα δικά μας πολιτικά κριτήρια παραμένουν δικτάτορες και οι δύο. Όμως η συζήτηση για καλούς και κακούς δικτάτορες μάλλον βλάπτει και δεν ωφελεί την δημοκρατία.
      Οι υποστηρικτές  του Κάστρο, γοητευμένοι από την ανατροπή του Μπατίστα, ενθουσιασμένοι από τα αρχικά εντυπωσιακά επιτεύγματα της Κουβανικής επαναστάσεως και μαγεμένοι από την αγέρωχη στάση του Κάστρο απέναντι στις ΗΠΑ,  αρνήθηκαν να αντιληφθούν και απέφυγαν  να ομολογήσουν ότι επί 57 χρόνια λάτρευαν έναν πανίσχυρο δικτάτορα και θαύμαζαν μία χώρα στην οποία δεν θα άντεχαν να ζήσουν ούτε για ένα μήνα!