Εκτύπωση αυτής της σελίδας
Τετάρτη, 16 Οκτωβρίου 2019 21:01

Παναγίες της Θράκης

Γράφει ο Κώστας Πινέλης.

 

…και για την ψυχή του ανθρώπου καθισμένη στα γόνατα της Υπερμάχου Στρατηγού,
πού είχε στα μάτια ψηφιδωτό τον καημό της Ρωμιοσύνης,
εκείνου του πελάγου τον καημό σαν ήβρε το ζύγιασμα της καλοσύνης…
Γιώργος Σεφέρης, Ημερολόγιο καταστρώματος, Γ΄.

 

Είναι αλήθεια πως κανένα πρόσωπο της Εκκλησίας δε γνώρισε τόσο μεγάλη χάρη από το Θεό, όπως η θεομήτορα. Γι’ αυτό η Εκκλησία δεν αρκέστηκε να την ανακηρύξει Αγία αλλά την ονόμασε Παναγία, ενώ στη συνέχεια οι υμνωδοί την αποκάλεσαν Μεγαλόχαρη, Παντάνασσα, Πλατυτέρα των Ουρανών, για να δείξουν τη βαθιά πίστη τους στο πρόσωπό της.
Είναι γνωστό ότι είμαι υλιστής και όχι ιδεαλιστής. Είμαι με την υλιστική αντίληψη της ιστορίας, για το πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος. Για να το κάνω πιο απλό. Δεν είμαι θρησκευόμενος( το έχω γράψει και άλλες φορές), αλλά σέβομαι απόλυτα τα πιστεύω των θρησκευόμενων ανθρώπων.
Το αφιέρωμα αυτό για τις Παναγίες της Θράκης, το κάνω από ιστορική, λαογραφική άποψη. Για την ανάγκη που ένοιωσαν οι πρόγονοί μας να φέρουν από τις αλησμόνητες πατρίδες μαζί με τα λίγα υπάρχοντά τους, τις εικόνες της Παναγίας, όπως έφεραν οι δικοί μας οι αναστενάρηδες τις εικόνες των αγίων Κωνσταντίου και Ελένης και του Αγ. Παντελεήμονα, για να κάνουμε και σήμερα τα πανηγύρια μας. Όπως έφερε ο παππούς μου τις εικόνες της Αγ. Παρασκευής και του Αγ. Μόδεστου.
Θα παρουσιάσω λοιπόν μερικές ιστορικές εικόνες της Παναγίας.

 

1)    Παναγία η Τρυφώτισσα, από την Αίνο της Ανατολικής Θράκης (Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Νικολάου Αλεξανδρούπολης). Την ιερή και θαυματουργή εικόνα του 13ου αι. μετέφεραν οι πρόσφυγες από την Αίνο της Ανατολικής Θράκης μετά την Ανταλλαγή των Πληθυσμών στην Αλεξανδρούπολη όπου εγκαταστάθηκαν και την εναπέθεσαν στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Νικολάου. Η εικόνα είναι σπάνιας τεχνοτροπίας (ξύλινη ανάγλυφη εικόνα με επίστρωση από σπάνιες χρωστικές ουσίες – συνυπάρχουν δηλαδή σε αυτή ταυτόχρονα δύο διαφορετικές τεχνοτροπίες, ένας συνδυασμός γλυπτικής και ζωγραφικής) και από τις ελάχιστες ανάγλυφες εικόνες στον ορθόδοξο κόσμο.

2)  Στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Λαγκαδά, φυλάσσεται η Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Βηματάρισσας (15ος αιώνας), την οποία μετέφεραν οι πρόσφυγες από τις αλησμόνητες πατρίδες της Ανατολικής Θράκης και συγκεκριμένα από την περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών.

2α) Στο χωριό Ηράκλειο, σε απόσταση δύο χιλιομέτρων από τον Λαγκαδά υπάρχει η εικόνα της Παναγίας της Περπατούσας σε ένα Εξωκκλήσι, χτισμένο σε μια πανέμορφη περιοχή, που σήμερα έχει και άλλες εγκαταστάσεις και μεγάλο ξενώνα. Υπάρχει ιστορικό για το πως έγινε και πως βρέθηκε η εικόνα και κτίστηκε το παρεκλήσι. Να σημειώσουμε ότι η πλειοψηφία των κατοίκων του Ηρακλείου, που πριν το 1922 ήταν τούρκικο τσιφλίκι, είναι πρόσφυγες από τη Ραιδεστό και το Πάνιδο της Αν. Θράκης που βρίσκονται στα παράλια της Προποντίδας, κοντά στην Πόλη.

 

3) Παναγία η Σαραντακκλησιώτισσα. Η εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (της Σαραντακκλησιώτισσας) μεταφέρθηκε από Θρακιώτες πρόσφυγες από την πόλη Σαράντα Εκκλησιές της Ανατολικής Θράκης στον ομώνυμο νέο συνοικισμό που δημιούργησαν στη Θεσσαλονίκη. Αρχικά κτίσθηκε ένας μικρός ναός (που διατηρείται ως σήμερα) και αργότερα ανεγέρθηκε μεγάλος περικαλλής ναός όπου και φυλάσσεται η ιερή εικόνα. 

4) Παναγία η Ρευματοκράτειρα ή Ρευματοκρατούσα από την Ραιδεστό Ανατολικής Θράκης. Την ιερή εικόνα μετέφεραν Θράκες πρόσφυγες από την Ραιδεστό Ανατολικής Θράκης στον Ι. Ν. Παναγίας Αχειροποιήτου Θεσσαλονίκης. (2 ιερές εικόνες: η μια στον Ι.Ν.Παναγίας Αχειροποιήτου και η άλλη στον Ι.Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Θεσσαλονίκης)

5) Παναγία Φανερωμένη από την Ηρακλείτσα της Ανατολικής Θράκης στη Νέα Ηρακλείτσα Καβάλας

6)  Παναγία η Αναστενάρισσα, η οποία έχοντας σωθεί από τη φωτιά που έκαψε την εκκλησία στο Κωστί της Ανατολικής Θράκης , έδωσε τη χάρη Της στους Κωστηλήδες να μπαίνουν στη φωτιά και να μην καίγονται (σήμερα φυλάσσεται στο Βυζαντινό Μουσείο Βέροιας).

Υ.Σ. Για την συγκεκριμένη εικόνα υπάρχουν σοβαρές επιφυλάξεις από απογόνους 2ης και 3ης γενιάς προσφύγων , για το εάν πραγματικά έχει μεταφερθεί από το χωριό των αναστενάρηδων Κωστί της Βορειοανατολικής Θράκης.

7)  Παναγία της Πέτρας, στη Νέα Πέτρα Νομού Σερρών. Η ιερά εικόνα Της μεταφέρθηκε από τους πρόσφυγες από την Πέτρα περιοχής Σαράντα Εκκλησιών της Ανατολικής Θράκης το 1927 στη νέα τους πατρίδα – τη Νέα Πέτρα- που έκτισαν στο Νομό Σερρών. Οι πρώτοι κάτοικοί της έκτισαν και την εκκλησία της Παναγίας, όπου με προσέλευση πλήθους πιστών λαμβάνει χώρα κάθε Δεκαπενταύγουστο το προσκύνημα της Παναγιάς της Πέτρας
Δεν έχουμε εικόνα.

8)   Παναγία η Φανερωμένη Θεσσαλονίκης. Η ιερή εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης φυλάσσεται στον ομώνυμο Ιερό Ναό της Θεσσαλονίκης που έδωσε το όνομά Της και στην περιοχή της πόλης όπου ανεγέρθηκε, λίγο πιο έξω από τα βορειοδυτικά βυζαντινά τείχη.
Ο Ιερός Ναός Παναγίας Φανερωμένης άρχισε να κτίζεται το 1955 από τους κατοίκους της περιοχής, πρόσφυγες οι περισσότεροι από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη. Το 1961 ο ναός εγκαινιάστηκε και πήρε το όνομα του από την Εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης που ήρθε, πρόσφυγας κι’ αυτή, από το Αυδήμι, ένα χωριό στην περιοχή των Γανόχωρων των νοτιοαναταλικών παραλίων της Προποντίδας της Ανατολικής Θράκης.

 

9) Παναγία η Ασκονίτισσα του 8ου αι.: μεταφερθείσα από το χωριό Ασκώ της Ανατολικής Θράκης, στην νέα πατρίδα, τον Ασκό Θεσσαλονίκης. φυλάσσεται στον Ιερό Ναό της Ζωοδόχου Πηγής στο χωριό Ασκός που βρίσκεται κοντά στη Θεσσαλονίκη και ανήκει εκκλησιαστικά στην Ιερά Μητρόπολη Λαγκαδά, Λητής και Ρεντίνας.

10) Παναγία Σηλυβριανή. Η σεπτή εικόνα της Παναγίας βρίσκονταν στο μητροπολιτικό ναό του Γενέθλιου της Θεοτόκου στη Σηλύβρια της Ανατολικής Θράκης. Με το διωγμό του 1922, η οικογένεια του Τηλέμαχου Κιτσικόπουλου έφερε μαζί της την Παναγία τους και την εναπόθεσαν στον ιερό ναό του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου στην Καβάλα.

 

11) Παναγία Ακαλανιώτισσα. Η εικόνα της Παναγίας κοσμούσε τον Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Άκαλαν της Ανατολικής Θράκης. Χρονολογείται το 1853 και βρήκε φιλόξενη στέγη στο εκκλησάκι του Άη-Γιώργη, στο Μοναστηράκι Σερρών.

 

12) Παναγία Ρευματοκρατούσα: Το ιερό εικόνισμα της Παναγίας και το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο έφεραν από την χαμένη τους πατρίδα οι πρόσφυγες από τις Μέτρες (Τσατάλτζα) Αν. Θράκης. Εκτός από αυτά, μετέφεραν όλο τον εξοπλισμό της Εκκλησίας τους που περιλάμβανε εικόνες και βιβλία της Μητρόπολης, καντήλες, κρυστάλλινους πολυελαίους και μανουάλια. Όλα αυτά τα κειμήλια κοσμούν το ναό της Παναγίας καθώς και το Εκκλησιαστικό μουσείο της Γέφυρας Θεσσαλινίκης.