Αλλά η Τουρκία, εκτός από τα πλεονεκτήματα της (στα οποία αναφερθήκαμε στο προηγούμενο δημοσίευμα), παρουσιάζει και σοβαρά μειονεκτήματα. Το σοβαρότερο, βεβαίως, είναι η Ισλαμική οπισθοδρόμηση, η οποία αποτελεί την κυριότερη αιτία αντίστασης στην εξουσία Ερντογάν σημαντικής μερίδας της Τουρκικής κοινωνίας.
Μπορεί σήμερα η κοινωνία της Τουρκίας να απολαμβάνει τα πολιτισμικά προνόμια που της εξασφάλισε η ριζοσπαστική εξουσία του Ατατούρκ, κατά βάθος όμως, δεν μπορεί να αποστεί ολοκληρωτικά της μουσουλμανικής κουλτούρας, που επιβάλλει εκ των πραγμάτων η ισλαμική θρησκεία.
Και βέβαια, αυτό δεν θα είχε σημασία αν η θρησκεία αποτελούσε ατομική υπόθεση ψυχικής ή πνευματικής αναζήτησης. Όμως, σε αντίθεση με το Ευαγγέλιο, το Κοράνιο παρεμβαίνει καθοριστικά στη ζωή του μουσουλμάνου, διότι πέρα από τα όσα θεωρητικά αναφέρει για το Θεό, με επιτακτικούς κανόνες καθορίζει την κοινωνική του συμπεριφορά.
Έτσι, κανόνες που εφαρμόστηκαν επί σειρά αιώνων, έγιναν παραδόσεις γενεών από τις οποίες είναι πλέον δύσκολο να αποστούν αυτοί που τις τηρούσαν. Πολύ, δε, περισσότερο που οι παραδόσεις αυτές καλύπτονται από την ομπρέλα της θρησκείας.
Να μην λησμονείται ότι κι όταν ακόμη ο Κεμάλ καθιέρωσε νομικά την ανεξιθρησκία και επιχείρησε να επιβάλει στη Χώρα του το Δυτικό μοντέλο διακυβέρνησης, δεν υπήρξαν λίγες οι αντιδράσεις από τον χώρο των ανθρώπων της θρησκείας, τους οποίους, αν και δεν συμπαθούσε ιδιαίτερα, ουδέποτε άνοιξε μέτωπο εναντίον τους.
Ωστόσο, με το νομικό πλαίσιο που καθιέρωσε στα πλαίσια της Τουρκικής Δημοκρατίας, περιόρισε σημαντικά την επιρροή του μουσουλμανισμού και των ανθρώπων του, στη ζωή των Τούρκων πολιτών. Θεματοφύλακα αυτής της «γραμμής» όρισε -και μάλιστα συνταγματικά- το στρατό, ο οποίος ανέλαβε την αυστηρή επιτήρηση κάθε κίνησης ή πρωτοβουλίας πολιτικής επιρροής των Τούρκων πολιτών από το θρησκευτικό κατεστημένο.
Όχι ότι έλειψε ποτέ από τη ζωή των Τούρκων η μουσουλμανική λατρεία, αλλά ο πολιτικός ρόλος της θρησκείας μέχρι τη δεκαετία του 1940 ήταν άκρως περιορισμένος.
Στη δεκαετία του 1960 ανεκόπη βίαια η σταδιακή μουσουλμανική αφύπνιση, και στη δεκαετία του ’70, εν μέσω γενικότερης πολιτικής αστάθειας της χώρας, οι μουσουλμάνοι Τούρκοι άρχισαν να γίνονται δεκτοί στους κόλπους της πολιτικής ζωής των Τούρκων. Μάλιστα, ένας εκπρόσωπος τους, ο καθηγητής Θεολογίας Ερμπακάν, έγινε και Πρωθυπουργός της Χώρας. Επειδή φάνηκε τα πράγματα να σοβαρεύουν, ο στρατός εκπαραθύρωσε τον Πρωθυπουργό, για να ακολουθήσει μια περίοδος πολιτικής αναρχίας (τρομοκρατικές ενέργειες, διαφθορά, λαμογιές, οικονομική κρίση, απαξίωση κρατούντων κομμάτων, κλπ), οπότε το 2004 εξελέγη με μεγάλη πλειοψηφία Πρωθυπουργός της Χώρας ο Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος από την ημέρα της εκλογής του δεν δίσταζε να εμφανίζει δημόσια τη σύζυγο του Εμινέ με καλυμμένο κεφάλι. Η συμπεριφορά του αυτή δεν σηματοδότησε απλά το πρότυπο της μουσουλμάνας γυναίκας, αλλά τη νίκη της μουσουλμανικής εξουσίας κατά της λαϊκής εξουσίας των Κεμαλιστών.
Από την ημέρα εκείνη άλλαξαν πάρα πολλά πράγματα στην Τουρκία. Βαθμιαία ο αριθμός των Τουρκάλων που άρχισε να εμφανίζεται με τσεμπέρι αυξήθηκε δραματικά.
Εκ πρώτης όψεως θα μπορούσε να αντιπαρέλθει κανείς το γεγονός, μη αποδίδοντας ιδιαίτερη σημασία σ’ ένα γυναικείο κάλυμμα.
Τα πράγματα, όμως, δεν είναι τόσο απλά. Αυτό το κάλυμμά δεν είναι απλά ένα χαρακτηριστικό θρησκευτικής διάκρισης, αλλά σύμβολο γνωριμίας, ενότητας και δύναμης μιας άλλης εξουσίας. Είναι ακόμη σύμβολο διάκρισης ανάμεσα στις Τουρκάλες μουσουλμάνες.
Η Τουρκία είναι γεμάτη από θρησκευτικά τάγματα (Τarikat) και μυστικιστικές θρησκευτικές οργανώσεις (Sufi). Τα μέλη αυτών των οργανώσεων γνωρίζονται μεταξύ τους και δείχνουν απόλυτη αλληλεγγύη.
Ως έχουν σήμερα τα πράγματα στην Τουρκία, αυτοί οι οργανωμένοι μουσουλμάνοι δεν έχουν απέναντι τους τόσο τον αλλόθρησκο, όσο τον λαϊκιστή Τούρκο μουσουλμάνο. Αν και Μουσουλμάνοι, δεν πάνε να κάνουν την προσευχή και τη λατρεία τους στο τζαμί, αλλά στη συναθροίζονται στην παραδίπλα οικοδομή, όπου εκτός του λατρευτικού τελετουργικού, πρωτεύοντα ρόλο παίρνουν τα κηρύγματα, οι υποσχέσεις, οι αλληλογνωριμίες και οι πράξεις συμπαράστασης και αλληλεγγύης μεταξύ τους.
Τον Αύγουστο του 2009 την ώρα που πίναμε το τσιπουράκι μας στο εξοχικό του φίλου μου Saffet, κομβόϊ 5-6 λεωφορείων έφερε αιφνιδιαστικά κόσμο στην παραδίπλα νεόκτιστη οικοδομή. Η φάση ξεκίνησε με φωνές, γέλια, γνωριμίες και συστάσεις, για να ακολουθήσει «μάντρωμα» των επισκεπτών στην οικοδομή και πλήρης ησυχία.
Όταν ρώτησα τον φίλο μου προς τι αυτή η μάζωξη, κουνώντας απογοητευτικά το κεφάλι του, μου είπε ότι «όλοι αυτοί είναι οργανωμένοι μουσουλμάνοι, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν εδώ για να προσευχηθούν». Κι όταν του είπα «γιατί δεν πάνε στο τζαμί;», η απάντηση ήταν αποκαλυπτική: -«Για να μας δείξουν ότι εμείς είμαστε εμείς κι εσείς είσαστε εσείς».
Όταν ανέφερα το παραπάνω περιστατικό στον συγγραφέα φίλο μου Αλή, αυτός με λύπη με πληροφόρησε ότι παρόμοιες συνάξεις γίνονται στους κοινόχρηστους χώρους όλων των μεγάλων πολυκατοικιών, και δυστυχώς οι αντιφρονούντες δεν μπορούν καν να αντιδράσουν γιατί κινδυνεύει η σωματική τους ακεραιότητα.
Αυτός ο διαχωρισμός (εμείς κι εσείς) δεν επάγεται θρησκευτική διαφοροποίηση (στο κάτω-κάτω όλοι οι Τούρκοι είναι μουσουλμάνοι), αλλά επίδειξη πολιτικής δύναμης, έκφραση της οποίας αποτελεί ήδη η εξουσία Ερντογάν.
Όταν υπενθυμίζω στους λαϊκιστές Τούρκους φίλους μου όλα τα συν της Τουρκίας, που στο προηγούμενο άρθρο μου πραγματεύομαι, η απάντηση τους είναι ότι η Τουρκία με τον Ερντογάν απομακρύνεται καθημερινά από την πολιτισμένη Ευρώπη και τον δυτικό γενικότερα κόσμο.
- «Στην εποχή μου, μου λέει ο Ρετζέπ, παίρναμε μαθητές τα ποδήλατα, αγόρια και κορίτσια, κι αλωνίζαμε τους δρόμους της Μπάφρας. Σήμερα δεν επιτρέπει ο Μπαφραίος τη μικρή θυγατέρα του να κάνει παρέα με τον συνομήλικο γείτονα της».
- «Το καλοκαίρι, συμπληρώνει ο Αχμέτ, τα παράλια από Σαμψούντα μέχρι Μπάφρα, γέμιζαν από γυναικείες φωνές με μαγιώ και μπικίνι. Σήμερα επικρατεί νέκρα και οι μόνες γυναίκες που εμφανίζονται φοράνε «τσαρσάφι» από πάνω ως κάτω».
- «Είναι δραματική η κατάσταση, μου εξηγεί ο Ισμέτ. Οι καλυμμένες μουσουλμάνες δεν απλώνουν καν το χέρι για να χαιρετήσουν υποδεχόμενες άνδρα επισκέπτη».
συνεχίζεται