Πέμπτη, 28 Μαρτίου 2024, 10:22:23 πμ
Πέμπτη, 17 Σεπτεμβρίου 2020 20:56

Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού

Γράφει ο Κωνσταντίνος Ν. Βαστάκης, Θεολόγος πρώην Λυκειάρχης, Πρώην Υπεύθυνος Σ.Ε.Π. Ν. Κιλκίς.

Η εορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού και Ζωοποιού Σταυρού του Χριστού είναι η παλαιότερη και σημαντικότερη εορτή που είναι αφιερωμένη στο Σταυρό του Χριστού, και τελείται την 14η Σεπτεμβρίου κάθε χρόνο.
Για την ακρίβεια αυτήν την ημέρα εορτάζουμε δύο διαφορετικά γεγονότα, σχετιζόμενα με τον Τίμιο Σταυρό.

 

Το πρώτο είναι η θαυματουργική εύρεση του Σταυρού του Χριστού μεταξύ των πολλών άλλων σταυρών, στο Γολγοθά (τον τόπου των σταυρώσεων), άσχετων με το Χριστό. Και όχι μόνον η εύρεση, αλλά και η πανηγυρική ύψωση και προβολή του από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Μακάριο στις 14 Σεπτεμβρίου του 335, για να ευλογηθεί και να αγιασθεί το πλήθος του λαού του Θεού, που είχε συρρεύσει στα Ιεροσόλυμα γι’ αυτό το σκοπό.
Το δεύτερο γεγονός είναι η επιστροφή του Τιμίου Σταυρού από την Κτησιφώντα της Περσίας στα Ιεροσόλυμα το 629, από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ηράκλειο, που τον είχαν συλήσει οι Πέρσες και η επανατοποθέτησή του στον ναό του Σταυρού ο οποίος αποτελεί μέρος του οικοδομικού συγκροτήματος του Μεγάλου Ναού του Παναγίου Τάφου (ή της Αναστάσεως) των Ιεροσολύμων.

 

Η πρώτη Ύψωση:
Οι εκκλησιαστικοί ιστορικοί Φιλοστόργιος (368 -439) και Νικηφόρος Κάλλιστος (1256 – 1335) μας πληροφορούν ότι ο Σταυρός του Χριστού βρέθηκε με τις ανασκαφές, που πραγματοποίησε η Αγία Ελένη στο Γολγοθά στον τόπο της Σταυρώσεως. Βρέθηκαν τρεις σταυροί. Ένας του Χριστού και δύο των συσταυρωθέντων ληστών. Ο Σταυρός του Χριστού αναγνωρίσθηκε με θαυματουργικό τρόπο. Όταν δηλαδή τοποθετήθηκε επάνω σε μια γυναίκα, που τότε είχεν αποθάνει, και αυτή αναστήθηκε. Ο Σταυρό του Κυρίου παραδόθηκε στον τότε πατριάρχη Ιεροσολύμων Μακάριο, ο οποίος τον τοποθέτησε στο ναό της Αναστάσεως την 14η Σεπτεμβρίου του 335. Ας σημειωθεί ότι στη θέση που βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός, ο ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός το 135 είχεν ανεγείρει ναόν της Αφροδίτης για να καλύψει το χώρο, επειδή οι χριστιανοί σέβονταν αυτή τη θέση και συχνά έριχναν εκεί άνθη. Στη θέση αυτή οδηγήθηκε η αγία Ελένη για να κάμει ανασκαφή, από το άρωμα ενός φυτού, που ήταν ο γνωστός μας βασιλικός. Ο ναός της Αφροδίτης κατεδαφίσθηκε και στη θέση του ανεγέρθηκε ο ναός της Αναστάσεως.

 

Η δεύτερη Ύψωση:
Έγινε και δεύτερη Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Αυτή σχετίζεται με τους πολέμους που έγιναν μεταξύ Βυζαντινών και Περσών κατά τα έτη 602-628. Αφορμή για την επίθεση των Περσών κατά του Βυζαντίου έδωσε η προσέλκυση στο Χριστιανισμού του βασιλιά των Αρμενίων με τον οποίο οι Πέρσες είχαν φιλικές σχέσεις και τον είχαν υποχείριο τους.
Το 613 οι Πέρσες εκυρίευσαν την Παλαιστίνη και την Ιερουσαλήμ. Ελεηλάτησαν τα ιερά προσκυνήματα και τα κατέστρεψαν. Για να ευτελίσουν περισσότερο τους χριστιανούς σύλησαν μαζί με άλλα ιερά αντικείμενα και τον Τίμιο Σταυρό, επειδή τον θεωρούσαν κάτι το μαγικό, λόγω των θαυμάτων που τελούνταν από την ανεξήγητη χάρη του. Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος ενίκησε τους Πέρσες το 628 και πήρε πίσω τον Τίμιο Σταυρό. Αρχικά τον μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη στις 14 Σεπτεμβρίου του 629 και ετέλεσε θρίαμβο, όπου ο υψωμένος Σταυρός απετέλεσε μέρος αυτού του θριάμβου. Εν συνεχεία τον μετέφερε στα Ιεροσόλυμα επί Πατριάρχου Ιεροσολύμων Ζαχαρία, ο οποίος τον ετοποθέτησε ξανά στο ναό της Αναστάσεως. Η εκκλησία των Ιεροσολύμων θεώρησεν ότι ο Σταυρός του Χριστού ανήκει σ’ όλη την χριστιανοσύνη. Γι’ αυτό απεφάσισε τον τεμαχισμό του Τιμίου Ξύλου και τη διανομή του σ’ όλη την εκκλησία. Έτσι διασώθηκαν μέχρι σήμερα πολλά τεμάχια του Τιμίου Σταυρού, τα οποία ευρίσκονται σε παλαιές Μονές φυλάσσονται ως τα πιο πολύτιμα κειμήλια. Τα πιο μεγάλα ευρίσκονται σε Μονές του Αγίου Όρους.

 

Επιλεγόμενα:
Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού εορτάζεται κάθε χρόνο περίλαμπρα την 14η Σεπτεμβρίου. Στους Ιερούς ναούς ψάλλεται μεταξύ άλλων ύμνων και ο πασίγνωστος ύμνος «Σώσον Κύριε τον λαόν σου…». Σ’ αυτούς οι λειτουργοί ιερείς μοιράζουν κλώνους βασιλικού. Κατά την ημέρα αυτή τηρείται αυστηρή νηστεία, όμοια με εκείνην της Μεγάλης Παρασκευής.
Με την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού συνδέονται και ωραία λαϊκά έθιμα: Οι γεωργοί φέρνουν στην εκκλησία ένα μείγμα από καρπούς δημητριακών που πρόκειται να σπείρουν, για να πάρουν την ειδική ευλογία του ιερέως, δια το «βλαστήσαι την γην και δούναι σπέρμα τω σπείροντι, και άρτον εις βρώσιν» (από την «ευχή επί ευλογήσει σπόρους»).
Οι νοικοκυρές με το βασιλικό που παίρνουν από την εκκλησία φτιάχνουν ωραίο προζύμι, το προζύμι της χρονιάς, τόσον για πρόσφορα, όσον και για ψωμί, το οποίο μοσχοβολάει. Στην Αίγινα αναβιώνει ο λεγόμενος «Λειδινός» (είναι αναγραμματισμός της λέξεως «Δειλινός». Πρόκειται για έθιμο παλαιότατο, πιθανώς με αρχαία προέλευση.