Εκτύπωση αυτής της σελίδας
Κυριακή, 19 Ιανουαρίου 2020 23:01

Quo Vadis

Γράφει ο Παναγιώτης Αδάμος.

Έχουν γραφτεί - και γράφονται - πολλά για την Ε.Ε., την αρχιτεκτονική της, τις αξίες της, τους στόχους της. Με αφορμή το brexit, που φαίνεται ότι θα πραγματοποιηθεί στις 31 Ιανουαρίου, προτείνω να δούμε το ζήτημα από χρονική/ιστορική άποψη, ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα αυτό που συμβαίνει και, ίσως, να πιθανολογήσουμε αυτό που - ίσως - έρχεται.


Θα ήταν σκόπιμο, λοιπόν, να δούμε για ποιους λόγους και με ποιους στόχους ιδρύθηκε η - τότε - ΕΟΚ. Η ΕΟΚ ιδρύθηκε, ως γνωστόν, με τη Συνθήκη της Ρώμης, το 1957. Οι στόχοι της ίδρυσής της, ήταν, θεωρώ, οι εξής:
α) Να ανοικοδομηθεί η Ευρώπη από τα ερείπια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και, μέσω της συνεργασίας των κρατών-μελών της, να επιτύχει οικονομική ανάπτυξη και άνοδο του βιοτικού επιπέδου των λαών της.
β) Να μην επαναληφθεί ένας μείζων ενδοευρωπαϊκός πόλεμος, δεδομένου ότι και οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι ξεκίνησαν από την Ευρώπη. Με άλλα λόγια, για να το θέσουμε πιο ωμά, να "δεθούν τα χέρια της Γερμανίας" μέσω της ευρωπαϊκής συνεργασίας, ώστε να μην επαναλάβει τον κακό της εαυτό.
γ) Να δημιουργηθεί, μέσω της ΕΟΚ, ένα σημαντικό αντίβαρο απέναντι στη Σοβιετική Ένωση, της οποίας ο έλεγχος έφθανε πλέον μέχρι την καρδιά της ηπείρου (την τότε Ανατολική Γερμανία).
Αυτοί ήταν οι κύριοι λόγοι ίδρυσης και ταυτόχρονα οι στόχοι της ΕΟΚ. Εξαιτίας μάλιστα του τρίτου εξ αυτών, το εγχείρημα είχε την αμέριστη συμπαράσταση των ΗΠΑ.
Πέτυχε η ΕΟΚ τους στόχους αυτούς; Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, πρέπει να ομολογήσουμε ότι τους πέτυχε και με το παραπάνω: ο πρώτος στόχος (η οικονομική ανάπτυξη) επιτεύχθηκε σε βαθμό που οι παππούδες μας δεν θα τολμούσαν ούτε καν να φανταστούν. Ο δεύτερος στόχος (η ευρωπαϊκή ειρήνη) επιτεύχθηκε επίσης σε τέτοιο βαθμό, που ένας ενδοευρωπαϊκός πόλεμος, μεταξύ, π.χ., Γερμανίας-Γαλλίας, αποτελεί σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Όσον αφορά δε τον τρίτο στόχο, ο μέγας αντίπαλος (η Σοβιετική Ένωση) δεν υπάρχει πια.
Ποιο όμως είναι το παράδοξο; Ότι η Ε.Ε. είναι θύμα της ίδιας της επιτυχίας της! Διότι πέτυχε μεν όλους τους μείζονες στόχους που είχε θέσει, όμως εδώ και πολύν καιρό είναι ανίκανη να δημιουργήσει νέους στόχους που θα της επέτρεπαν να συνεχίσει την πορεία της. Η Ε.Ε. βαδίζει εδώ και πολύν καιρό χωρίς πυξίδα, χωρίς στόχους ικανούς να της δείξουν μια σαφή κατεύθυνση και να κινητοποιήσουν τους λαούς της.
Πιστεύω, λοιπόν, ότι η Ε.Ε. έχει μπροστά της πέντε επιλογές:
Πρώτη επιλογή: η φυγή προς τα εμπρός. Να προχωρήσει δηλαδή προς την περίφημη "πολιτική ενοποίηση", όπως ζητάει ο Μακρόν. Πολύ δύσκολο, έως ακατόρθωτο. Διότι η πολιτική ενοποίηση προϋποθέτει την κατάργηση της εθνικής κυριαρχίας και του πολιτεύματος των κρατών-μελών. Κάτι τέτοιο - εφιαλτικό κατά τη γνώμη μου - θα ήταν εν πάση περιπτώσει εφικτό, μόνον αν η Ευρώπη κατοικείτο από ένα έθνος και όχι από τριάντα. Αν υπήρχε, δηλαδή, ένα "ευρωπαϊκό έθνος", που θα αποτελούσε τη βάση ενός ευρωπαϊκού υπερ-κράτους. Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει. Ευτυχώς ή δυστυχώς, οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να δείχνουν πίστη και συναισθηματική αφοσίωση σ' αυτό που λέμε έθνος, πατρίδα. Και δεν είναι δυνατόν να δημιουργηθεί "ευρωπαϊκό έθνος" με άνωθεν επιβολή, με το στανιό. Ούτε είναι σκόπιμο να εκτοξεύονται ειρωνείες ή ακόμη και προσβολές σε όσους υπερασπίζονται την εθνική κυριαρχία και το πολίτευμα της χώρας τους αρνούμενοι την πολιτική ενοποίηση.
Δεύτερη επιλογή: να κάνει βήματα προς τα πίσω. Δηλαδή να επιστρέψει στα εθνικά κράτη ένα μέρος των εξουσιών που τους έχει αφαιρέσει. Κάτι τέτοιο όμως θα σήμαινε ομολογία αποτυχίας, διάψευση του "ευρωπαϊκού ονείρου" και πιθανότατα θα οδηγούσε στο ξήλωμα, τη διάλυση της Ε.Ε. Η Ε.Ε δεν μπορεί να κάνει πίσω.
Τρίτη επιλογή: να μείνει στάσιμη. Ούτε εμπρός ούτε πίσω. Όμως η στασιμότητα και η αδράνεια είναι επίσης προάγγελος διάλυσης.
Τέταρτη επιλογή: να πάμε στην "Ευρώπη δύο ταχυτήτων", όπου οι "πρόθυμες" και "ικανές" χώρες θα προχωρήσουν στην πολιτική ενοποίηση και οι υπόλοιπες θα μείνουν πίσω. Όμως και αυτή η επιλογή οδηγεί σε διάσπαση και διάλυση της Ε.Ε.
Πέμπτη επιλογή: να προχωρήσει η πολιτική ενοποίηση αλλά με όρους γερμανικής ηγεμονίας. Στην πράξη, να καταργηθεί η εθνική κυριαρχία και το πολίτευμα όλων των υπολοίπων, αλλά όχι της Γερμανίας. Αυτό το σενάριο, αν και-δυστυχώς-συγκεντρώνει κάποιες πιθανότητες, δεν είναι πολύ ρεαλιστικό, λόγω των εύλογων αντιδράσεων που θα προκαλούσε.
Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και το έλλειμμα δημοκρατίας που εμφανέστατα τη χαρακτηρίζει όσον αφορά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, έχουμε ολοκληρωμένη την εικόνα.
Καταλήγουμε στο ότι η Ε.Ε. βρίσκεται σε υπαρξιακό αδιέξοδο. Μήπως ήταν ένα δημιούργημα του Ψυχρού Πολέμου και τώρα αποτελεί το τελευταίο απομεινάρι του;