Παρότι η Επανάσταση του 1821 έχει μελετηθεί σε μεγάλο βαθμό, εν τούτοις διάφορες παράμετροι που σχετίζονται με το ιδεολογικό, κοινωνικό αλλά και γεωγραφικό πλαίσιο, παραμένουν ακόμα άγνωστοι. Στις παραμέτρους αυτές περιλαμβάνεται και η συμμετοχή των Ελλήνων που κατοικούσαν σε περιοχές που είτε δεν εντάχθηκαν από την αρχή στο ελεύθερο ελληνικό κράτος, είτε χάθηκαν οριστικά για τον ελληνικό κόσμο μετά το 1922.
Πρωτίστως όμως η Επανάσταση του 1821 υπήρξε αποτέλεσμα ενός συγκερασμού ιστορικών διαδικασιών. Αφενός γιατί προϋπήρξε το πνεύμα εκείνο της αναγέννησης που σημειώθηκε στη Νίκαια τον 13ο αιώνα και συνεχίστηκε στον Μυστρά, την Τραπεζούντα και την Κωνσταντινούπολη μέχρι και την πλήρη επικράτηση του Οθωμανικού Ισλάμ. Αφετέρου, ο απόηχος εκείνος θα παραμείνει ζωντανός στη Διασπορά μετά την Άλωση και θα γονιμοποιήσει το επαναστατικό πνεύμα, μόλις διαμορφώθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες που δημιούργησε ο ευρωπαϊκός Διαφωτισμός και αποτυπώθηκε με τον πλέον έντονο τρόπο με την γαλλική επανάσταση του 1789.
Η Επανάσταση του 1821 δεν ήταν ένα τοπικό γεγονός, αλλά είχε παγκόσμια σημασία εφόσον εντάσσεται στο επαναστατικό ρεύμα που σάρωνε τότε τον κόσμο, από την Αμερική με τις αντιαποικιοκρατικές εξεγέρσεις έως την Ευρώπη με τα αντιαπολυταρχικά κινήματα. Υπήρξε μια πρώιμη εθνική επανάσταση, βασισμένη σε υπαρκτές κοινωνικές και θρησκευτικές διακρίσεις, εμπνευσμένη από το πρότυπο της Γαλλικής, ενάντια στην ισλαμική κυριαρχία στο χώρο της Ανατολής.
Είχε έντονο κοινωνικό χαρακτήρα αμφισβητώντας τις σχέσεις παραγωγής όπως διαμορφώνονταν από την κυρίαρχη ισλαμική αντίληψη για την οργάνωση και λειτουργία μιας κοινωνίας. Είχε παράλληλα και μια ξεκάθαρη θρησκευτική διάσταση, που αποτυπώθηκε στη Διακήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη της 24ας Φεβρουαρίου του 1821. Όταν, αφού πέρασε τον Προύθο και ύψωσε τη σημαία της Επανάστασης, εξέδωσε την προκήρυξη-κάλεσμα «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος». Αυτό ήταν το γεγονός που πυροδότησε τις ελληνικές εξεγέρσεις σε διάφορα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με πιο πετυχημένη απ’ όλες αυτή του Μοριά. ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΗΜΟΥ ΚΗΦΙΣΙΑΣ 05-03-2021
