Τα πιθανά και βέβαια αποθέματα των περισσότερων ορυκτών πόρων στη χώρα μας είναι άγνωστα, επειδή απουσιάζουν οι λεπτομερείς έρευνες (π.χ. γεωτρήσεις, ορυκτολογικές και χημικές αναλύσεις κ.ά.). Επιπλέον δεν υπάρχουν μελέτες εκμεταλλευσιμότητας και βιωσιμότητας αυτών των αποθεμάτων σε χρόνο συγκεκριμένο που θα παίρνουν υπόψη όλες τις μεταβλητές παραμέτρους όπως κόστος εξόρυξης και επεξεργασίας, διεθνείς αγορές, νομικούς, περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και κυβερνητικούς παράγοντες κ.ά. Όμως χρησιμοποιώντας τον Κώδικα PERC που από το 2008 έχει καθιερωθεί στην Ε.Ε. μπορούμε να εκτιμήσουμε τα ενδεικτικά αποθέματα των ορυκτών πόρων μας και την αξία τους. Σύμφωνα λοιπόν με δημοσιευμένες εργασίες του υπογράφοντα κατά το 2012, καθώς και άλλες άλλων ειδικών επιστημόνων, καθώς και τα διαθέσιμα στοιχεία στις ηλεκτρονικές σελίδες των μεταλλευτικών εταιριών, η συνολική αξία όλων των ορυκτών πόρων της Ελλάδος υπολογίζεται σε 1,5 τρισεκ. €. Το 1,36 τρισεκ. € αυτών ανήκει στους ενεργειακούς ορυκτούς πόρους (π.χ. λιγνίτες, φυσικό αέριο, πετρέλαιο). Επομένως, τα έσοδα της χώρας μόνο από την ορθολογιστική εκμετάλλευση αυτών των πόρων μπορούν να μειώσουν σημαντικά ή ακόμη και να αποσβέσουν σε χρονικό ορίζοντα 20-25 ετών το συνολικό χρέος της (360 δισεκ. €).
Τα πιθανά και ενδεικτικά αποθέματα των μεταλλικών ορυκτών πόρων της Ελλάδος που σήμερα εξορύσσονται και εκείνα που παρουσιάζουν καλές προοπτικές εκμετάλλευσης, μαζί με την αξία τους, παρουσιάζονται στον πίνακα 1. Η διάρκεια λειτουργίας των μεταλλείων στη Χαλκιδική και στον Έβρο, τα αποθέματα και οι περιεκτικότητές τους σε μέταλλα παρουσιάζονται στον πίνακα 2 ο οποίος περιλαμβάνει τα στοιχεία της Καναδικής εταιρίας που διαθέτονται στην ηλεκτρονική ιστοσελίδα της (Οκτώβριος 2012). Αξίζει να σημειωθεί πως οι Μελέτες Εκτίμησης των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΕΠΕ) γι’ αυτά τα μεταλλεία εγκρίθηκαν από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής τον Ιούλιο 2011 και Ιούνιο 2012, αντίστοιχα. Υπολογισμένη σε τρέχουσες τιμές η συνολική αξία των πιθανών και ενδεικτικών αποθεμάτων των μεταλλικών ορυκτών της Ελλάδος είναι 79,4 δισεκ. €.
Στους πίνακες 1 και 2 δεν περιλαμβάνονται τα αντίστοιχα αποθέματα της ΠΕ Κιλκίς, επειδή απαιτούνται λεπτομερέστερες έρευνες για την τελική εκτίμησή τους. Όμως στον πίνακα 3 γίνεται μια πρώτη αριθμητική απεικόνιση των μεταλλικών κοιτασμάτων της ΠΕ με ενδεικτική συνολική αξία περίπου 20 δισεκ. €, ώστε κάθε Κιλκισιώτης να γνωρίζει τη δυναμική που παρουσιάζει η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της.
➢ Κοιτάσματα σουλφιδίων των βασικών μετάλλων ψευδαργύρου και μολύβδου (συνήθως με χαλκοπυρίτη και ίχνη Ag, Au, Sb, As, Cd, Ga, Ge and Se) υπάρχουν στο Λαύριο Αττικής, στη Χαλκιδική (Ολυμπιάδα, Στρατώνι) και στον Έβρο (Κίρκη, Αισύμη) τα οποία εκμεταλλεύθηκαν στο παρελθόν, καθώς επίσης και στο Κιλκίς (Πολύκαστρο-Σκρα). Σήμερα τα μεταλλεία της Χαλκιδικής είναι τα μοναδικά που εκμεταλλεύονται κοιτάσματα τέτοιων μετάλλων.
➢ Το πιο σημαντικό κοίτασμα χαλκού (και χρυσού) είναι των Σκουριών Χαλκιδικής με σύνολο πιθανών και ενδεικτικών αποθεμάτων 385 εκατ. τόνους.
➢ Τα πιο σημαντικά κοιτάσματα χρυσού βρίσκονται στη Χαλκιδική (Ολυμπιάδα, Σκουριές) στο Πέραμα Έβρου, στις Σάπες Ροδόπης και στο Κιλκίς (Αντιγόνεια, Γερακαριό, Βάθη, Ποντοκερασιά).
➢ Ο πλούσιος σε άργυρο γαληνίτης του Λαυρίου υπήρξε στην αρχαιότητα η πηγή της οικονομικής ευημερίας του Κράτους των Αθηνών. Επίσης, άργυρος έχει εντοπιστεί στη Χαλκιδική (Ολυμπιάδα, Στρατώνι), στον Έβρο (Πέραμα, Κίρκη) και στο Κιλκίς (Πολύκαστρο-Σκρα).
Από το τέλος του 2011 σε μία Καναδική μεταλλευτική εταιρία (η οποία λειτουργεί μεταλλεία χρυσού στην Τουρκία, Κίνα και Βραζιλία) μετά από διεθνείς διαγωνισμούς, παραχωρήθηκαν τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των μεταλλείων της Χαλκιδικής και του Περάματος Έβρου. Αυτή η εταιρία θα συνεχίσει την παραγωγή συμπυκνωμάτων σφαλερίτη και γαληνίτη στη Χαλκιδική, αλλά και του χαλκού, αργύρου (ασημιού) και χρυσού στη Χαλκιδική και Έβρο που αναμένονται το 2015.
Τα σημαντικότερα
μεταλλικά κοιτάσματα
της ΠΕ Κιλκίς
Τα κοιτάσματα των περιοχών Βάθης - Γερακαριού-Αντιγόνειας και Ποντοκερασιάς είναι πορφυρικού τύπου. Κατά το ΙΓΜΕ (περιφερειακή μονάδα Κεντρικής Μακεδονίας) τα πιθανά αποθέματα κοιτασμάτων στην πρώτη περιοχή είναι 28 εκατ. τόνοι με 112.000 τόνους χαλκού (Cu) (περιεκτικότητα 0,4% σε χαλκό) και 25,2 τόνους χρυσού (Au) (0,810 εκατ. ουγκιές) (περιεκτικότητα 0,9 g/t σε χρυσό). Η ακαθάριστη αξία αυτών των μετάλλων είναι 1,88 δισεκ. €. Τα ενδεικτικά αποθέματα της ίδιας περιοχής είναι 180 εκατ. τόνοι με περιεκτικότητες μετάλλων περίπου ίδιες και δυνατότητα απόληψης 720.000 τόνων χαλκού και 162 τόνων χρυσού (5,209 εκατ. ουγκιές) και ακαθάριστη αξία αυτών των μετάλλων 11,75 δισεκ. €. Τα ενδεικτικά αποθέματα της Ποντοκερασιάς είναι 50 εκατ. τόνοι με δυνατότητα απόληψης 300.000 τόνων χαλκού και 50 τόνων χρυσού (1,608 εκατ. ουγκιές) και ακαθάριστη αξία αυτών των μετάλλων 4,12 δισεκ. €. Τον Ιούλιο του 2012 Ελληνική Εταιρία κέρδισε την πρώτη φάση του διεθνούς διαγωνισμού για την ολοκλήρωση των ερευνών στη μεταλλευτική περιοχή Βάθης-Γερακαριού-Αντιγόνειας (91 χιλ. στρέμματα).
Κατά το ΙΓΜΕ στην περιοχή Πολυκάστρου-Σκρα τα πιθανά αποθέματα των βασικών και πολύτιμων μετάλλων περιλαμβάνουν: 4,7 εκατ. τόνους σουλφιδίων με 7,7% ψευδάργυρο+μόλυβδο (Zn+Pb), που περιέχουν 172.000 τόνους Zn, 113.000 τόνους Pb και 80 τόνους (2,572 εκατ. ουγκιές) αργύρου (Ag). Τα ενδεικτικά αποθέματα αυτών των σουλφιδίων είναι 12 εκατ. τόνοι με τις παραπάνω αναφερόμενες περιεκτικότητες μετάλλων. Επιπλέον στην ίδια μεταλλευτική περιοχή έχουν εντοπιστεί ενδεικτικά αποθέματα μολυβδαινίου αξίας 0,2 δισεκ. €.
Αποθέσεις προσχωματικού χρυσού υπάρχουν σε πολλές περιοχές της Μακεδονίας και Θράκης. Οι αποθέσεις του Γαλλικού ποταμού υπήρξαν οι μόνες χρυσοφόρες αποθέσεις που εκμεταλλεύθηκαν τον περασμένο αιώνα. Κατά την περίοδο 1953-1960 συλλέχθηκαν 1355 κιλά χρυσού.
Η συνολική αξία των πιθανών και ενδεικτικών αποθεμάτων των βασικών και πολύτιμων μετάλλων της ΠΕ Κιλκίς είναι περίπου 20 δισεκ. € (Πίνακας 3).
Γενικές παρατηρήσεις
• Είναι πολύ μειωτική για τους Έλληνες, αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο, η άποψη ότι: Η εξόρυξη χρυσού με τις εξαιρετικά βλαπτικές για το περιβάλλον συνέπειες είναι απόδειξη πνευματικής υστέρησης. Άραγε την ίδια άποψη είχαν και οι αρχαίοι πρόγονοί μας;
• Η ρύπανση του εδάφους, των υδροφόρων οριζόντων και του αέρα είναι ελάχιστη και καθόλου επικίνδυνη για τους ζώντες οργανισμούς, σε αντίθεση με άλλες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις που ρυπαίνουν περισσότερο και πολλές φορές ανεξέλεγκτα.
• Επιθυμούμε βελτίωση του βιοτικού επιπέδου μας ή όχι; Να ακούσουμε εναλλακτικές προτάσεις, χωρίς όμως να αποκλείουμε τη λειτουργία και των εξορυκτικών μονάδων, διαφορετικά θα είναι αντισυνταγματική η θέση μας.
• Δεν υπάρχει ανεπανόρθωτη περιβαλλοντική καταστροφή. Σε βάθος χρόνου η φύση ισορροπεί τις πάμπολλες λειτουργίες της. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ανεξέλεγκτα και χωρίς επιστημονική δεοντολογία και σεβασμό προς το περιβάλλον, εκμεταλλευόμαστε τους αναγκαίους πόρους.
• Επειδή τα αποθέματα χαλκού και χρυσού, καθώς και άλλων μετάλλων, στην ΠΕ Κιλκίς είναι μηδαμινά σε σχέση με τα παγκόσμια, να μην τα εξορύξουμε ποτέ. Δεν είναι ατυχές το επιχείρημα αυτό;
• Το πρότυπο ζωής που ακολουθεί η σημερινή ανθρωπότητα ίσως να μην είναι το σωστό. Να συμφωνήσω κι εγώ. Αλλά ποιες από τις σημερινές ανέσεις μας μπορούμε να στερηθούμε; Το αυτοκίνητο; την τηλεόραση; το κινητό τηλέφωνο; τον υπολογιστή;
Απαντήσεις
στις εύλογες ερωτήσεις
• Εφόσον τηρούνται όλα τα μέτρα που προβλέπονται από τη σύμβαση, δεν θα υπάρξει καμία επίπτωση στην πρωτογενή και δευτερογενή γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή.
• Δεν θα χρησιμοποιηθεί κυανιούχο νάτριο, αφού η επεξεργασία του μεταλλεύματος θα γίνεται στη Χαλκιδική.
• Δεν θα γίνει καμία απαλλοτρίωση οικισμού. Οι περισσότερες εργασίες εξόρυξης θα εκτελούνται υπόγεια.
• Δεν θα υπάρξει όξινη απορροή, αφού τα μητρικά πετρώματα δεν είναι μικτά θειούχα, αλλά πορφυρικά.
•Δεν θα υπάρξει μόλυνση των νερών, αφού τα κατάλοιπα της επεξεργασίας θα συγκεντρώνονται σε ασφαλή τέλματα, όπου θα αδρανοποιούνται.
• Οι ανησυχίες και οι επιφυλάξεις αρκετών Κιλκισιωτών είναι θεμιτές πληροφορούμενοι τις επιπτώσεις λειτουργίας τέτοιων μονάδων σε ορισμένες χώρες του κόσμου. Υπάρχει όμως και έλλειψη ενημέρωσης και συνειδητή διαστρέβλωση ορισμένων ζητημάτων. Η πρότασή τους για παντελή απαγόρευση της εξόρυξης του ορυκτού πλούτου είναι αντισυνταγματική. Λυπούμαι πολύ που υποστηρικτές αυτής της άποψης είναι και πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και μάλιστα γεωλόγοι ή μεταλλειολόγοι. Τότε τι λόγο ύπαρξης έχουν όλες οι πρακτικές επιστήμες σε όλο τον κόσμο, αφού η εργασία των πτυχιούχων τους επιβαρύνει το περιβάλλον; Να μείνουν λοιπόν μόνον οι ανθρωπιστικές επιστήμες;
Τα οφέλη από την αξιοποίηση του κοιτάσματος χαλκού-χρυσού Κιλκίς
• Ας απαντήσει κάποιος ευθέως αν η εγκατάσταση δεκάδων βιομηχανιών στο Σταυροχώρι και στη Νέα Σάντα, οι οποίες δυνητικά μπορεί να επιβαρύνουν το περιβάλλον, ωφέλησε την ΠΕ Κιλκίς και βελτίωσε το εισόδημα των εργαζόμενων κατοίκων ή όχι.
• Δεν θα χαθεί καμία άλλη θέση εργασίας στην ΠΕ Κιλκίς. Απεναντίας όπως συμβαίνει σε αντίστοιχες περιπτώσεις θα δημιουργηθούν επιπλέον τριπλάσιες έως τετραπλάσιες θέσεις από παράλληλες υποστηρικτικές εργασίες.
• Η εταιρία, σύμφωνα με τους όρους του διαγωνισμού, θα πρέπει να ολοκληρώσει τις έρευνες στο συγκεκριμένο Δημόσιο Μεταλλευτικό Χώρο (ΔΜΧ) κι αν επιβεβαιωθεί η παρουσία εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων χαλκού και χρυσού, τότε είναι υποχρεωμένη να καταθέσει το επενδυτικό σχέδιο, καθώς και τη Μελέτη Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΕΠΕ) που ο Μεταλλευτικός Κώδικας επιβάλλει.
• Ειδικότερα, το ελάχιστο εγγυημένο ετήσιο μίσθωμα κατά τη διάρκεια των ερευνητικών εργασιών θα είναι από 20.000 € (1ο έτος) έως 180.000 € (3ο έτος). Όμως κατά την περίοδο της εξόρυξης και εκμετάλλευσης του κοιτάσματος προβλέπεται ελάχιστο εγγυημένο ετήσιο μίσθωμα που θα ξεκινάει από περίπου 200.000 € (1ο έτος) και θα φτάνει τα 5.500.000 € (5ο έτος), όπου και θα σταθεροποιηθεί στη συνέχεια. Αυτά τα μισθώματα προβλέπονται από μαθηματικές εξισώσεις. Επιπλέον, η εταιρία θα καταβάλλει στο Δημόσιο τους φόρους που θα αναλογούν στις παραγόμενες ποσότητες κάθε χρόνο.
• Κατά τη διάρκεια λειτουργίας της μονάδας (περίπου 30 χρόνια) το Ελληνικό δημόσιο θα εισπράξει τουλάχιστον 300 εκατ. €, με βάση τις ισχύουσες διεθνείς χρηματιστηριακές αξίες των μετάλλων χαλκού και χρυσού.
• Επιπλέον, από τους μισθούς των εργαζόμενων η τοπική κοινωνία θα ωφεληθεί τουλάχιστον κατά 150 εκατ. €, στο ίδιο χρονικό διάστημα.
• Προβλέπεται διάθεση στο Δήμο Κιλκίς του 20% των εσόδων του Δημοσίου από την αξιοποίηση αυτού κοιτάσματος.
• Θα συγκροτηθεί ειδική επιτροπή παρακολούθησης και ελέγχου από επιστήμονες που θα επιλέξει η τοπική κοινωνία.
Επίλογος
Η γεωστρατηγική θέση της Ελλάδος, η οποία επιτρέπει γρήγορη πρόσβαση σε 170 εκατομμύρια καταναλωτών στα Βαλκάνια και το δίπτυχο «ήλιος και θάλασσα» ενθαρρύνουν επενδύσεις στον τουρισμό, όπου υπάρχουν ακόμη πολλά περιθώρια ανάπτυξης. Επιπλέον ενθαρρύνονται επενδύσεις στους τομείς της γεωργίας, εμπορίου, ναυτιλίας, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) και στην εκμετάλλευση ορυκτών πρώτων υλών οι οποίες μέχρι σήμερα παραμένουν ανεκμετάλλευτες (π.χ. πετρέλαιο, φυσικό αέριο, χρυσός, χαλκός κ.λπ.).
Αν και η προοπτική της οικονομίας της Ελλάδος για τα επόμενα λίγα χρόνια δεν αναμένεται να βελτιωθεί πιστεύω ότι μπορεί να συμβεί ουσιαστική μείωση του χρέους της χώρας με την παραχώρηση δικαιωμάτων εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου της. Η Ελλάδα θα παραμείνει διεθνώς μεγάλος προμηθευτής βωξίτη και σιδηρονικελίου. Η αναμενόμενη εκμετάλλευση χαλκού, αργύρου και χρυσού από το 2015 θα ενισχύσει τη μεταλλευτική βιομηχανία της χώρας και επομένως την οικονομία της.
Αναποφασιστικότητα, αναποτελεσματικότητα και μη διορατικό πνεύμα χαρακτηρίζουν μέχρι σήμερα όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις και τους περισσότερους Έλληνες πολιτικούς μπροστά στην αναγκαιότητα εκμετάλλευσης των ορυκτών πόρων μας. Επειγόντως αυτή η νοοτροπία πρέπει να αλλάξει. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει πως επειδή σήμερα η χώρα μας βρίσκεται σε δεινή οικονομική θέση «θα ξεπουλήσουμε τους θησαυρούς μας όσο-όσο». Οι κυβερνητικοί υπεύθυνοι ας προτάξουν το εθνικό συμφέρον.
Προσωπικά, θα συνεχίσω με επιμονή και σθένος την προβολή του ορυκτού πλούτου μας, δημοσιεύοντας άρθρα κυρίως σε ξένα περιοδικά ή παρουσιάζοντας στα ΜΜΕ τα πλεονεκτήματα από την ορθολογική αξιοποίησή του, με πιστή εφαρμογή των αυστηρών κανόνων προστασίας του περιβάλλοντος που έχει θεσπίσει η ΕΕ. Παράλληλα, θα είμαι στη διάθεση οποιουδήποτε φορέα του Δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα, για την παροχή επιστημονικών πληροφοριών ή συμβουλών σχετικών με το επίκαιρο αυτό θέμα.
