Η βορειοανατολική κορύφωση των Κρουσίων, το συγκρότημα Δύσωρο - Μαυροβούνι, πάνω απ’ την Ποντοκερασιά, είναι ένα πανέμορφο δασωμένο βουνό, μοιρασμένο μεταξύ των νομών Κιλκίς και Σερρών. Μια ματιά στο google earth μπορεί να σας αποκαλύψει την πυκνή και πλήρη δασοκάλυψή του. Από την κορυφογραμμή του ξεκινούν χαράδρες και ρέματα που κατευθύνονται προς το εσωτερικό και των δύο νομών.Απ’ τις δυο πλευρές του ορεινού αυτού συγκροτήματος, τόσο νοτιοδυτικά μέσα στο νομό Κιλκίς, όσο και βορειοανατολικά μέσα στο νομό Σερρών, μεταξύ των χωριών Αγ. Μάρκος, Αγ. Αντώνιος και Λιθότοπος, έρευνες του ΙΓΜΕ έδειξαν την ύπαρξη μεταλλοφορίας στα πετρώματα της περιοχής. Η ατυχία είναι -και θα εξηγήσω γιατί είναι τελικά ατυχία- πως στη μεταλλοφορία αυτή συμμετέχει και χρυσός, όπως και άργυρος, ενώ εδώ ο χαλκός υπάρχει σε πολύ μικρότερες ποσότητες απ’ότι στην περιοχή Γερακαριού – Δίβουνου – Βάθης, στον μεταλλευτικό δηλαδή χώρο για τον οποίο έγινε και περατώθηκε από το ΥΠΕΚΑ ο διαγωνισμός και η κατακύρωσή του στον εκμεταλλευτή (ΑΚΤΩΡ).
Μαθαίνουμε ότι πρόσφατα υπήρξε επίσκεψη κλιμακίου του ΙΓΜΕ στο Κιλκίς και συναντήσεις με τοπικούς αυτοδιοικητικούς παράγοντες. Τα σχετικά δημοσιεύματα (μάλλον οι σχετικές διαρροές, αφού επίσημη κοινοποίηση δεν υπήρξε) μιλούν για το ενδιαφέρον που εξέφρασε το ΙΓΜΕ για έλεγχο της επάρκειας των υδατικών αποθεμάτων της περιοχής Ποντοκερασιάς και για προτάσεις νέων γεωτρήσεων. Επειδή υπάρχει η κακή εμπειρία του παρελθόντος για το τι κρύβουν τέτοιες μυστικές επαφές, δεν είναι καθόλου εκτός πραγματικότητας να υποθέσει κανείς πως ο καλός άνεμος που έφερε εδώ, μέσα στο καταχείμωνο, το κλιμάκιο του ΙΓΜΕ δεν ήταν το ενδιαφέρον για το νερό, αλλά για τον χρυσό της Ποντοκερασιάς. Το δήθεν ενδιαφέρον για τα νερά της περιοχής δεν είναι καθόλου αθώο, ούτε αντικατοπτρίζει το στοργικό ενδιαφέρον του ΥΠΕΚΑ για τις ανάγκες σε νερό αυτής της απόμακρης γωνιάς της πατρίδας μας. Εκφράζει στην πραγματικότητα μιαν ανησυχία για την δυνατότητα πραγματοποίησης των σχεδίων τους για την εξορυκτική και μεταλλευτική δράση στην περιοχή.
Ζητώντας προς στιγμήν συγγνώμη από όσους δεν κατέχουν από χημεία και ορυκτολογία, θα πω με δυο λόγια ποια είναι τα χαρακτηριστικά της μεταλλοφορίας στην ευρύτερη περιοχή της Ποντοκερασιάς και θα επανέλθω συνεχίζοντας με πιο απλά και κατανοητά πράγματα:
Το κύριο μεταλλικό ορυκτό σε όλες σχεδόν τις εμφανίσεις στην περιοχή αυτή είναι ο σιδηροπυρίτης (FeS2). Ο χαλκοπυρίτης (CuFeS2) είναι ποσοτικά υποδεέστερος, ενώ σε αρκετές εμφανίσεις απουσιάζει τελείως. Και τα δύο αυτά ορυκτά, όπως φαίνεται από το χημικό τους τύπο, είναι θειούχες μεταλλικές ενώσεις: σιδήρου ο σιδηροπυρίτης, χαλκού και σιδήρου ο χαλκοπυρίτης. Εκτός από αυτά τα δύο, σε αρκετές εμφανίσεις συνυπάρχουν και γαληνίτης (PbS), καθώς και σφαλερίτης (ZnS), θειούχες μεταλλικές ενώσεις μολύβδου και ψευδαργύρου αντίστοιχα. Τα τρία συνυπάρχοντα ορυκτά: σιδηροπυρίτης, γαληνίτης και σφαλερίτης, συνιστούν αυτό που οι ορυκτολόγοι και κοιτασματολόγοι αποκαλούν “μικτό θειούχο μετάλλευμα”. Μαγγάνιο επίσης συνοδεύει σε κάποιες θέσεις αυτή τη θειούχο μεταλλοφορία. Κοντά στην Ποντοκερασιά και επιφανειακά, τα πρωτογενή θειούχα μεταλλικά ορυκτά είναι οξειδωμένα.
Όλα τα παραπάνω μεταλλικά ορυκτά βρίσκονται με τη μορφή διάσπαρτων ψηγμάτων στα πετρώματα της περιοχής. Μέσα σ’ αυτά τα διάσπαρτα μεταλλικά ψήγματα, κυρίως στον σιδηροπυρίτη, είναι κλεισμένος ο αόρατος χρυσός, με μεγέθη χιλιοστών του χιλιοστού. Ο άργυρος συνοδεύει κατά κανόνα τον γαληνίτη.
Αφήνοντας τα επιστημονικά, θα πρέπει να κρατήσουμε πως στην περιοχή έχουμε διάφορα μεταλλικά στοιχεία ενωμένα με θείο, ανάμεσά τους δε υπάρχει και ο ποσοτικά ελάχιστος χρυσός. Οι θειούχες αυτές μεταλλικές ενώσεις, κατ’ εξοχήν ο σιδηροπυρίτης που είναι και το κύριο μεταλλικό ορυκτό στην περιοχή, είναι αυτές που σε πεδία επιφανειακών εξορύξεων, αλλά και μέσα σε στοές υπόγειων ορυχείων, παράγουν κατά την επαφή τους με τον αέρα και το νερό θειϊκό οξύ, το γνωστό μας βοτριόλι. Αυτό είναι η κύρια αιτία που δημιουργεί τις ανησυχίες του ΙΓΜΕ και του ΥΠΕΚΑ.
Ξέρουμε οι περισσότεροι πως το βιτριόλι μπορεί να διαλύσει πάρα πολλά μέταλλα. Το ίδιο θα γίνει και με το παραγόμενο λόγω των εξορύξεων βιτριόλι, αν γίνουν εξορύξεις στην περιοχή της Ποντοκερασιάς. Αυτό θα διαλύει κυρίως σίδηρο αλλά και ένα πλήθος άλλα επικίνδυνα για την υγεία μεταλλικά στοιχεία και θα διαφεύγει προς τα κάτω σε μεγαλύτερα βάθη αλλά και πλευρικά. Θα ενωθεί έτσι και θα διαλυθεί στα υπόγεια και επιφανειακά νερά, τα οποία θα μετατρέψει σε κάτι όμοιο, αλλά ακόμα πιο χειρότερο και επικίνδυνο από τα καυστικά υγρά των μπαταριών. Θα καταστρέψει δηλαδή για πάντα και θα κάνει τα επιφανειακά και υπόγεια νερά όχι μόνο ακατάλληλα, αλλά και πολύ επικίνδυνα για κάθε χρήση (πόση, άρδευση κ.λπ.). Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως “όξινη απορροή” και συμβαίνει παντού και πάντοτε όπου γίνεται εξόρυξη θειούχων μεταλλικών ενώσεων, ιδίως εκεί που υπάρχει σημαντική συμμετοχή του σιδηροπυρίτη. Ο σιδηροπυρίτης οξειδώνεται και παράγει βιτριόλι πιο γρήγορα από όσο σκουριάζει ένα σιδερένιο καρφί που το αφήνουμε έξω στη βροχή και στην υγρασία.
Όξινη απορροή γίνεται και με φυσικό τρόπο, από την οξείδωση των θειούχων μεταλλικών ψηγμάτων που είναι εκτεθειμένα στην επιφάνεια των πετρωμάτων. Αυτή όμως είναι ασήμαντη ποσοτικά και η επίδρασή της στα επιφανειακά και τα υπόγεια νερά μπορεί μεν να ανιχνευτεί, αλλά είναι μηδαμινή. Όταν όμως γίνεται συνεχής εξόρυξη για χρόνια στην ίδια περιοχή και θρυμματισμός των πετρωμάτων, όταν δηλαδή συνεχώς νέα ψήγματα θειούχων μεταλλικών ενώσεων αποκαλύπτονται και αντιδρούν με τον αέρα και το νερό, η παραγωγή θειϊκού οξέως είναι πολύ μεγάλη και αδιάλειπτη και η μόλυνση των επιφανειακών και των υπόγειων νερών σημαντικότατη και αναπόφευκτη.
Συμβαίνει λοιπόν αυτή ακριβώς η περιοχή, βόρεια και βορειοανατολικά της Ποντοκερασιάς, να έχει μπει στο στόχαστρο των χρησοθήρων για τον ελάχιστο χρυσό που υπάρχει εκεί. Αν δεν ήταν αυτός, και κυρίως αν η τιμή του χρυσού δεν ήταν τόσο υψηλή όσο είναι σήμερα, κανένας δεν θα νοιαζόταν για τα άλλα μέταλλα που συνυπάρχουν, έστω και αν οι ποσότητές τους είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές του χρυσού. Βλέπετε, η εξόρυξή τους χωρίς το χρυσό είναι οικονομικά ασύμφορη και η συνεπαγόμενη περιβαλλοντική καταστροφή λόγω κυρίως, αλλά όχι μόνο, της όξινης απορροής ασύμμετρα μεγάλη.
Για όσους γνωρίζουν την περιοχή, αλλά και για τους άλλους αν ανατρέξουν σε ένα λεπτομερή χάρτη της, είναι φανερό πως οι δασωμένες πλαγιές βορειοανατολικά της Ποντοκερασιάς είναι οι αποδέκτες της βροχής και του χιονιού και τα φυσικά φίλτρα για την αργή απορρόφηση και την ομαλή διοχέτευσή του νερού στα χαμηλότερα υψόμετρα, αλλά κυρίως στο υπέδαφος της ευρύτερης περιοχής. Εδώ ακριβώς είναι εξάλλου οι πηγές του Γαλλικού ποταμού. Και όλοι γνωρίζουμε πόσο πολύτιμη είναι κάθε σταγόνα καθαρού νερού στα μέρη αυτά που δεν είναι ευνοημένα από άποψη βροχοπτώσεων, όπως άλλα μέρη, ανατολικότερα στο νομό Σερρών ή δυτικότερα στο νομό Πέλλας.
Μια εξορυκτική και μεταλλευτική δράση στην περιοχή της Ποντοκερασιάς θα έχει όλες τις αρνητικές συνέπειες για τις οποίες έχω μιλήσει αρκετές φορές σε άλλα μου δημοσιεύματα. Ειδικά σε ό,τι αφορά το νερό, η δέσμευση μεγάλων ποσοτήτων του για τις ανάγκες των εξορυκτικών και μεταλλευτικών έργων, θα προκαλέσει την επιτάχυνση και επιδείνωση του φαινόμενου της ερημοποίησης που απειλεί το ανατολικό μέρος του νομού Κιλκίς. Ακόμα χειρότερα, και σχεδόν άμεσα, η εξορυκτική και μεταλλευτική δράση θα προκαλέσει τη μόλυνση λόγω της όξινης απορροής και την καταστροφή του πιο πολύτιμου υδατικού συλλέκτη του Δήμου Κιλκίς, κοντά μάλιστα στις πηγές του Γαλλικού, εκεί που η ποιότητα του υπόγειου νερού είναι σήμερα άριστη. Επί πλέον, η καταστροφή της συνέχειας της δασοκάλυψης θα επιτείνει τα χειμαρρώδη πλημμυρικά φαινόμενα και την έκπλυση και απομάκρυνση του πολύτιμου εδαφικού καλύμματος. Το μέλλον της περιοχής μετά δέκα με δεκαπέντε χρόνια θα είναι προδιαγεγραμμένο: μια έρημος στην οποία θα έχουν μείνει ως κληρονομιά τα τοξικά κατάλοιπα της προηγηθείσας μεταλλευτικής δράσης στην περιοχή. Ο χρυσός και οι άνθρωποι που θα τον έχουν εξορύξει και εμπορευθεί θα έχουν τότε ήδη κάνει φτερά για να συνεχίσουν το καταστροφικό έργο τους σε άλλη γη και άλλα μέρη. Τα Κρούσια θα έχουν τελειώσει ως τόπος κατοίκησης και παραγωγικής απασχόλησης. Και μαζί τους και όλοι οι οικισμοί που σήμερα υδρεύονται από τον Γαλλικό. Ο τόπος που παραχωρήθηκε στους πόντιους και θρακιώτες πρόσφυγες ενεννήντα χρόνια πριν, θα τους έχει αφαιρεθεί για λίγο χρυσό που θα τον έχουν άλλοι καρπωθεί, χωρίς μάλιστα την πρόβλεψη μιας νέας μετεγκατάστασής τους. Γι’ αυτούς θα είναι το τέλος της ιστορίας που άρχισε τον καιρό των παππούδων τους, ενενήντα χρόνια πριν. Και για το Κιλκίς, το δώρο για τη συμπλήρωση ενός αιώνα από την ενσωμάτωσή του στο Ελληνικό κράτος θα είναι η λειψυδρία.
Οι ίδιοι οι χρυσοθήρες που τώρα πολιορκούν την Ποντοκερασιά και οι υπηρεσίες του Δημοσίου που τους εξυπηρετούν είναι αναγνωρίσιμοι και γι’ αυτό αποφεύγουν όσο μπορούν το φως και τη δημοσιότητα. Για να επιτύχουν τους απώτερους σκοπούς τους δρουν υπό κάλυψη και δεν παρουσιάζουν ποτέ τα πραγματικά σχέδιά τους. Δεν θα πουν ποτέ π.χ. ότι οι γεωτρήσεις που θέλουν να κάνουν στην περιοχή της Ποντοκερασιάς θα είναι μεν ερευνητικές, αλλά όχι για να βρουν νερό για τους κατοίκους της περιοχής, αλλά τα σχέδιά τους και για να ξεκαθαρίσουν λεπτομερέστερα τους εξορυκτικούς τους στόχους. Ξέρουν πολύ καλά, αλλά δεν θα το ομολογήσουν ποτέ, ότι τα νερά στην περιοχή αυτή θα μολυνθούν από την όξινη απορροή, που εκείνους μεν δεν θα τους πειράξει αφού μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για να κάνουν τη δουλειά τους, θα είναι άχρηστα όμως για οποιαδήποτε άλλη χρήση. Και δεν θα πουν ποτέ για την πρακτική που χρησιμοποιείται σε ανάλογες περιπτώσεις, δηλαδή τη δυσφήμηση από μέρους τους της ποιότητας των νερών, ώστε η απώλειά τους τελικά να μην θεωρηθεί και τόσο καταστροφική.
Στους κατοίκους της περιοχής, στους τοπικούς άρχοντες και στους πολίτες του Κιλκίς μένει να απαντήσουν στο ερώτημα: Χρυσός για τις εταιρείες ή νερό για τους ίδιους.
