Μέσω του παιχνιδιού τα παιδιά κατανοούν τον κόσμο γύρω τους και αναπτύσσουν συναισθηματική ωριμότητα, κοινωνικές δεξιότητες έτσι ώστε να αλληλεπιδρούν με τους συνομήλικους τους και αυτοπεποίθηση έτσι ώστε να εξερευνούν καινούρια περιβάλλοντα και να βιώνουν νέες εμπειρίες. Δεν είναι κάτι ασήμαντο, μιας και είναι η «δουλειά» του παιδιού σύμφωνα με το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται, το κομμάτι με το οποίο ασχολείται και πρέπει να τα καταφέρνει όπως είναι το σχολείο για έναν μαθητή και η εργασία για έναν ενήλικα.
Από την αρχή της επιστήμης της εργοθεραπείας μέχρι και σήμερα οι δραστηριότητες παιχνιδιού κυριαρχούν στα εργοθεραπευτικά προγράμματα που απευθύνονται κυρίως σε παιδιά και εφήβους. Το παιχνίδι χρησιμοποιείται ως αξιολογητικό και θεραπευτικό μέσο αλλά και ως στόχος της παρέμβασης. Μέσα από ειδικά επιλεγμένες δραστηριότητες, ο εργοθεραπευτής μπορεί να εκτιμήσει τις γνωστικές, κινητικές, αισθητηριακές και ψυχοκοινωνικές δεξιότητες του παιδιού και να το βοηθήσει να αναπτυχθεί, να κινητοποιηθεί, να εμπλακεί σε δραστηριότητες καθημερινής ζωής (σχολείο, αυτοφροντίδα κλπ) και να κοινωνικοποιηθεί.
Τα παιδιά κατά τη διάρκεια της ζωής τους παίζουν ποικίλα παιχνίδια. Η μορφή του παιχνιδιού αλλάζει ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο:
Αισθητικοκινητικό Παιχνίδι (0-2 ετών): Περιλαμβάνει δράσεις που φέρνουν ικανοποίηση στο παιδί από τις αισθήσεις και τις κινήσεις του. Τα βρέφη περνούν μεγάλο χρονικό διάστημα παίζοντας με το σώμα και τα άκρα τους για να βιώσουν διάφορες αισθήσεις, βάζουν πράματα στο στόμα και αγγίζουν αντικείμενα με τα χέρια. Ακόμα και μετά τα 2 έτη, το αισθητικοκινητικό παιχνίδι παραμένει και μετατρέπεται σε αδρό κινητικό όπως κούνια, ποδήλατο, σχοινάκι κλπ.
Εξερευνητικό Παιχνίδι (1-3 ετών): Αναφέρεται στις επαναληπτικές δράσεις του παιδιού σε αντικείμενα προσπαθώντας να ανακαλύψει πώς λειτουργούν. Μέσα από αυτό, μαθαίνει να εξερευνά και το περιβάλλον. Έτσι, παρακολουθεί πιο στενά τους ενήλικες και προσπαθεί να μιμηθεί κινήσεις και εκφράσεις. Μειώνεται κατά τα προσχολικά χρόνια, αλλά αναδύεται όποτε το παιδί παίζει με ένα νέο παιχνίδι.
Κατασκευαστικό Παιχνίδι (3-5 ετών): Το παιδί πλέον συνδυάζει ή χειρίζεται διάφορα υλικά και αντικείμενα για να κατασκευάσει, να δημιουργήσει κάτι (πχ τουβλάκια, κύβοι κλπ). Στην περίοδο της εφηβείας γίνεται πιο αφηρημένο και δημιουργικό και μπορεί να μετατραπεί σε χειροτεχνίες ή σε κάποια μορφή τέχνης.
Συμβολικό Παιχνίδι (4-7 ετών): Περιλαμβάνει παιχνίδια προσποίησης και αναπαράστασης και ενέχει φαντασία. Τα παιδιά παίζουν μη πραγματικά θέματα (πέταγμα πάνω σε μαγικό χαλί), αναπαριστούν γεγονότα καθημερινής ζωής (η μαμά που φροντίζει το μωρό της) ή αποδίδουν ιδιαίτερες ιδιότητες σε ένα αντικείμενο (η κούκλα πεινάει). Χρειάζονται πράγματι ειδικές δεξιότητες για να μπορεί το παιδί να αντιληφθεί το νόημα και το σκοπό του συμβολικού παιχνιδιού και αναμένεται να είναι σε θέση να το κάνει σε αυτή την ηλικία.
Κοινωνικό Παιχνίδι (5-11 ετών): Ουσιαστικά ξεκινάει από τη βρεφική ηλικία με την αλληλεπίδραση μεταξύ βρέφους-μητέρας (βλέμμα, χαμόγελο, γαργάλημα κλπ), ωστόσο γύρω στην ηλικία των 5 το παιδί αναζητά πλέον συντρόφους στο παιχνίδι, μπορεί να συμμετέχει σε πιο πολύπλοκες –κοινωνικά- δραστηριότητες και να ακολουθήσει κανόνες.
Οι γενικοί στόχοι του εργοθεραπευτή κατά την παρέμβασή του είναι η ανάπτυξη του επιπέδου των μορφών παιχνιδιού που αναλογούν στην ηλικία του παιδιού, ανάπτυξη διάθεσης για παιχνίδι, βελτίωση δεξιοτήτων παιχνιδιού και ενίσχυση κοινωνικοποίησης του παιδιού. Για να μπορέσει το παιδί να αναπτύξει φυσιολογικά το παιχνίδι του απαιτείται διαθεσιμότητα χώρων και αντικειμένων για παιχνίδι, ενήλικες που δεν είναι πιεστικοί ή κατευθυντικοί, ένα ασφαλές και άνετο περιβάλλον, ελευθερία επιλογής και παροχή νέων υλικών και ερεθισμάτων.
Καταλήγοντας, για να καταφέρει ένα παιδί να βιώσει τις φυσιολογικές εμπειρίες παιχνιδιού κάθε ηλικίας, θα πρέπει να έχει αναπτύξει τις ανάλογες δεξιότητες καθώς και να βρίσκεται σε ένα περιβάλλον που το ενθαρρύνει και το προωθεί. Ας τα βοηθήσουμε, λοιπόν, με κάθε τρόπο να κάνουν αυτό που ξέρουν καλύτερα, ας τα μάθουμε να παίζουν παιχνίδια που θα τους δίνουν κίνητρο, θα ενισχύουν την φαντασία τους, θα τα βοηθήσουν να αποκτήσουν απαραίτητες δεξιότητες και εφόδια ζωής.