Πριν τον Μωάμεθ η λέξη islam είχε εμπορική χρήση και σήμαινε την συμφωνία, τον λόγο τιμής για να κλείσει μια συμφωνία. Ο Μωάμεθ δίνει στην λέξη islam την έννοια της ολοκληρωτικής υποταγής στην θέληση του Θεού (Allah). Οι οπαδοί της θρησκείας ονομάζονται muslim δηλαδή υποταγμένοι-παραδομένοι στον Θεό (εξ ου ο όρος μουσουλμάνος). Ο Μωάμεθ δεν θεωρείται θεός αλλά προφήτης γι’ αυτό και ο όρος μωαμεθανός (που λέγεται κατ΄ αναλογία με το Χριστός – χριστιανός) δεν είναι δόκιμος.  
Τα θεμέλια της πίστεως στο  islam στηρίζονται σε ένα βιβλίο (το Κοράνιο), στην προφορική Παράδοση (sunna) και στις ερμηνείες και σχόλια που κάνουν οι νομομαθείς θεολόγοι πάνω στο κοράνιο και στην παράδοση.
Α) Για τους μουσουλμάνους το Κοράνιο (Qur’an σημαίνει κήρυγμα, αναγγελία) είναι ο ίδιος ο   λόγος του Θεού και κανένα κείμενο γραμμένο από άνθρωπο δεν συγκρίνεται μαζί του. Είναι βιβλίο ιερό και αλάθητο, που αποκαλύφθηκε από τον Θεό στον Μωάμεθ μέσω του αρχαγγέλου Γαβριήλ κατά τον μήνα Ramadan-Ραμαζάνι. Στο Κοράνιο ο Θεός μιλά σε πρώτο πρόσωπο και υποδεικνύει  στον πιστό το τι πρέπει να κάνει ή τι πρέπει να αποφεύγει προκειμένου να κερδίσει τον ουράνιο παράδεισο. Το Κοράνιο α) διακηρύσσει την μοναδικότητα του Θεού β) δίνει έμφαση στον θείο οίκτο και την συγνώμη και γ) είναι κατάμεστο από πρακτικές διατάξεις νομικού χαρακτήρα και από οδηγίες που αφορούν τις οικογενειακές σχέσεις και τους κοινωνικούς δεσμούς. 700 από τα 6000 εδάφια του κορανίου περιέχουν εντολές που αφορούν την  καθημερινή συμπεριφορά του πιστού μέσα στην κοινωνία.  
Β) Το Κοράνιο δεν μπορούσε να προβλέψει λύσεις για όλα τα προβλήματα. Έτσι δημιουργήθηκε το δεύτερο θεμέλιο του islam που είναι η προφορική παράδοση (sunna). Αποτελείται από τα hadith (λέξη που σημαίνει παράδοση-διήγηση). Πρόκειται για λόγους ή πράξεις που αποδίδονται στον προφήτη και μεταφέρθηκαν από γενεά σε γενεά μέσω αξιόπιστων και σοφών ανθρώπων. Πραγματεύονται πρακτικά θέματα συμπεριφοράς, ασχολούνται με νομικές και λατρευτικές υποχρεώσεις και υφαίνονται γύρω από τα επιτρεπτά (halal)  και απαγορευμένα (haram). Τα hadith κωδικοποιήθηκαν πριν το 900 μ.Χ. σε 6 συλλογές. Aπέκτησαν σιωπηρώς κύρος σε όλο τον ισλαμικό κόσμο και διαμόρφωσαν την ισλαμική νομολογία. Αναγνωρίζονται ως  ο λόγος του προφήτη σε αντίθεση με το Κοράνιο που είναι ο λόγος του Θεού.  
Γ) Με την πάροδο του χρόνου νέοι λαοί αλλόγλωσσοι προσηλυτίζονται που δεν καταλαβαίνουν την αραβική γλώσσα, οι δε Άραβες με τις κατακτήσεις τους απομακρύνονται από την κοιτίδα τους, το λεξιλόγιο τους αλλάζει και το Κοράνιο γίνεται λιγότερο κατανοητό από τους πιστούς. Επιπλέον ενώ υπάρχουν στο Κοράνιο παράγραφοι με ξεκάθαρο περιεχόμενο, υπάρχουν και άλλες που είναι ασαφείς ή αντικρουόμενες μεταξύ τους που επιδέχονται πολλαπλές ή αυθαίρετες ερμηνείες. Γι’ αυτό στο islam όλα τα ζητήματα απαιτούν την ερμηνεία του νόμου, η οποία  γίνεται από  σοφούς θεολόγους νομομαθείς που αποφασίζουν για το πρακτέο.  Οι ερμηνείες μπορεί να  δημιουργούν καταστάσεις που για τους δυτικούς να είναι εντελώς ακατανόητες. Για παράδειγμα, στο Κοράνιο υπάρχει  το  κεφάλαιο που ονομάζεται φως όπου γίνεται αναφορά στην ενδυμασία των γυναικών. Ήδη από τον 10ο αιώνα για το  σχετικό  εδάφιο υπήρχαν 67 ερμηνείες από τις οποίες  6 % αποδίδονταν στον Μωάμεθ, 30% στους συντρόφους του, 60% στους μαθητές τους και 4% σε άλλους. Είναι εύκολα κατανοητό ότι μια ερμηνεία μπορεί να μεταβάλλεται  ανάλογα με τον τόπο και την εποχή. Έτσι, ενώ το Κοράνιο δεν επιβάλει την κάλυψη του προσώπου της γυναίκας συμβαίνει το εξής παράδοξο: οι μη καλυμμένες γυναίκες να θεωρούνται ασεβείς στην Βόρειο Αφρική, στο δε Ιράν να τιμωρούνται, ενώ σε άλλες περιοχές να επιτρέπεται να χορεύουν ασκεπείς και… ημίγυμνες τον χορό της κοιλιάς.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Μωάμεθ επιβάλει στον πιστό πέντε βασικές υποχρεώσεις 1) Την  ομολογία πίστεως. ‘’Δεν υπάρχει άλλος  θεός εκτός από τον Αλλάχ. Απεσταλμένος  του Αλλάχ είναι ο Μωάμεθ’’.  Είναι το ‘’πιστεύω’’ του μουσουλμάνου. 2) Την προσευχή, που γίνεται πέντε φορές  την ημέρα σύμφωνα με συγκεκριμένο τελετουργικό. 3) Την νηστεία, που επιβάλει την αυτοπειθαρχία. Γίνεται κατά τον μήνα Ramadan και διαρκεί 29-30ημέρες 4) Την ελεημοσύνη που καλλιεργεί το φιλάδελφον μεταξύ των πιστών. 70 εδάφια αναφέρονται στο Κοράνιο γι’ αυτήν και αντιπροσωπεύει το 1/6 έως  1/5 των εισοδημάτων του πιστού. Δίδεται την τελευταία ημέρα της νηστείας του ραμαζανιού  και προαιρετικά σε κάθε ευκαιρία. 5) Μια φορά στην ζωή του ο πιστός οφείλει να πάει να προσκυνήσει στην Μέκκα. Το προσκύνημα   πραγματοποιείται  70 ημέρες μετά το τέλος της νηστείας του ραμαζανιού και γίνεται σύμφωνα με αυστηρό τελετουργικό.    
Το islam είναι μαζί μία (απλοϊκή) θρησκεία και ένας απόλυτα ελεγχόμενος τρόπος ζωής, που επιβάλλεται στους πιστούς. Περιέχει θεό παντοδύναμο που παρακολουθεί τα πάντα, θεϊκούς νόμους, ένα πρότυπο συμπεριφοράς στο πρόσωπο του προφήτη Μωάμεθ και πιστούς, απόλυτα υποταγμένους, που εφαρμόζουν στην καθημερινή τους ζωή τον  μουσουλμανικό νόμο (shari’a.). Για έναν σύγχρονο ευρωπαίο φαίνεται ακατανόητο το γεγονός ότι όλες οι πλευρές του δημόσιου και ιδιωτικού βίου, όλες οι εμπορικές δραστηριότητες  και οι οικογενειακές συμπεριφορές  θα πρέπει να καθορίζονται από την θρησκεία και τους εκπροσώπους της. Όπως ακατανόητη και παράλογη είναι η καταστροφή αρχαιολογικών χώρων, η δολοφονία γυναικών που φοράνε σαγιονάρες (Ισλαμικό Κράτος), η απαγόρευση μουσικής και χορού (Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν), η δολοφονία μουσουλμάνων από μουσουλμάνους άλλου δόγματος (μουσουλμάνοι καμικάζι στο Ιράκ), και η εκτέλεση ανύποπτων αθώων στις καφετερίες του Παρισιού,  πάντα στο όνομα του Θεού του μεγαλοδύναμου και της θρησκείας. Μήπως  παρασυρόμενοι από την επικαιρότητα  μιλάμε για  θρησκεία ενώ θα έπρεπε να αναφερόμαστε περισσότερο σε πράξεις και συμπεριφορές  φανατισμένων παρανοϊκών που νομίζουν ότι πορεύονται  σύμφωνα με την θέληση του Θεού τους;   

Πηγές: Ισλάμ θρησκειολογική επισκόπηση. Αναστάσιος Γιαννουλάτος. Εκδόσεις Πορευθέντες. Αθήνα 2003
 Penser l’islam hier et aujourd’hui. Le Point. Références Νοέμβριος 2015