Η χώρα θα κληθεί σύντομα, ν’ αντιμετωπίσει ένα πολύ σκληρό περιβάλλον, το οποίο θ’ αφήσει πίσω της η πανδημία. Περιβάλλον με καινούργια και εν πολλοίς άγνωστα στοιχεία, αλλά και βεβαρυμμένο από ανεξόφλητα οικονομικά βάρη, εργασιακή επιδείνωση και κοινωνικές ανισότητες. Αν σ’ όλα αυτά προστεθεί η γεωπολιτική ρευστότητα και, ειδικά, η προκλητική πίεση που υφίσταται η χώρα από την Τουρκία, εύκολα καταλαβαίνουμε γιατί το νέο εγχείρημα εθνικής και κοινωνικής ανάταξης, αποτελεί μια δυσκολότατη άσκηση εφαρμογής.
Παρά τα δύσκολα, όμως, υπάρχουν σοβαρές δυνατότητες και ευκαιρίες προόδου.
Στην κοινωνία και στο πολιτικό σύστημα ωριμάζει η ανάγκη ενός σχεδίου ανάταξης. Διαμορφώνεται μια διάχυτη, αλλά σαφώς πλειοψηφική, πολιτική και κοινωνική συμφωνία για την πραγματοποίηση τριών μετασχηματισμών, όπως ο ψηφιακός , ο πράσινος και, κυρίως, ο παραγωγικός. Επισημαίνω ιδιαίτερα τον τρίτο, διότι είναι απόλυτη προτεραιότητα η μετατροπή της ξεπερασμένης παρασιτικής δομής της χώρας, σε νέο παραγωγικό πρότυπο, με μοχλό την μεταποιητική και αγροτοδιατροφική βιομηχανία, οργανωμένη σε εξωστρεφή και σε ενδογενή βάση, ταυτόχρονα με τον ποιοτικό εξορθολογισμό της.
Η ψηφιακή και πράσινη διάσταση θα έλθουν να λειτουργήσουν οριζόντια, σε κάθε πεδίο και τομέα της παραγωγικής αναδιάρθρωσης, διαμορφώνοντας ένα ενιαίο, σύγχρονο και, ταυτόχρονα, βιώσιμο οικονομικό πρότυπο.
Η δεύτερη δυνατότητα, αφορά στην χρηματοδότηση του εγχειρήματος από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, με την υπογράμμιση εδώ ότι το βασικό δεν είναι μόνο η επάρκεια των χρημάτων, αλλά η κατάλληλη αξιοποίησή τους, στο πλαίσιο ενός συγκεκριμένου πολιτικοκοινωνικού σχεδίου.
Αν όντως, λοιπόν, το σχέδιο και οι πόροι υπάρχουν, το στοίχημα μετατίθεται στην ανταπόκριση τριών εξίσου κρίσιμων συντελεστών: κράτος, διακυβέρνηση, κοινωνία.
Ξεκινώντας από τον επίμαχο ρόλο του κράτους, θα πρότεινα να υπερβούμε οριστικά το ξεπερασμένο δίλημμα «περισσότερο ή λιγότερο κράτος», και να μιλήσουμε για ένα ποιοτικό κράτος, που πλοηγεί το σχέδιο αλλαγών. Αυτό που η καλή του πλευρά σχεδιάζει και εκτελεί λειτουργίες εξυπηρέτησης του ανατακτικού σχεδίου, όπως συμβαίνει σήμερα με το εν εξελίξει ψηφιακό άλμα στη χώρα, αλλά, ταυτόχρονα, το ίδιο κράτος, αυτομετασχηματίζει την καθυστερημένη και αποτυχημένη του πλευρά, όπως αυτή που εκφράστηκε με την τελευταία κακοκαιρία.
Αυτό το ποιοτικό κράτος, συναρτάται απολύτως με την ύπαρξη μιας πολιτικά αποφασιστικής μεταρρυθμιστικής διακυβέρνησης, που είναι απεξαρτημένη ιδεολογικά από τις διαιρετικές γραμμές και τους διχασμούς του παρελθόντος. Η οποία πρέπει να σηκώσει το βάρος των τομών και, ταυτόχρονα, να καλλιεργήσει δεσμούς μεταρρυθμιστικής εμπιστοσύνης με τον κρισιμότερο κρίκο της αλυσίδας, που είναι η κοινωνία των πολιτών. Στην πραγματικότητα, καλείται να πείσει τους καχύποπτους πολίτες ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι για να γίνει η δική τους ζωή καλύτερη και ασφαλέστερη.
Και, τέλος, η ίδια η κοινωνία, καλείται ν’ ξανασκεφτεί και να ξαναμπεί σ’ ένα νέο κύκλο αναδημιουργίας, αφήνοντας οριστικά πίσω της τις ψευδεπίγραφες και, εν τέλει, καταστροφικές «εύκολες λύσεις» του πρόσφατου παρελθόντος, υπό τον όρο, βέβαια, μιας διακυβέρνησης που δίνει ευκαιρίες σε όλους, διασφαλίζοντας την τήρηση των κανόνων για όλους.
