Πως λοιπόν μπορούμε άραγε να τοποθετηθούμε στο ζήτημα της απονομής κοινωνικής δικαιοσύνης; Αποτελεί απλώς ένα φιλοσοφικό σκεπτικισμό; Μια φιλοσοφική αλληγορία περί ατομικότητας και ιδιότητας του πολίτη; Ή μια πολύπλευρη εμβάθυνση στην έννοια της πολιτικής;
Τα μέσα που καθορίζουν την λειτουργία μιας κοινωνίας ποικίλουν εκφράζοντας τα αποτελέσματά τους σε πολλούς «ζωτικούς κοινωνικούς οργανισμούς».
Από την μια πλευρά ο πολίτης ως «άτομο» και από την άλλη το άτομο ως «πολίτης» που προσπαθεί να προσδιορίσει τη θέση και την ιδιότητα του στο εσωτερικό του πολιτικού αυτού σώματος, που ονομάζεται πολιτεία ή κράτος.
Αλλά και να ακολουθήσει το σύνολο των νόμων και τον θεσμών που καθορίζουν την «ηθική» του συμπεριφορά.
Και όλα αυτά υπό τις μεταβαλλόμενες συνθήκες των πολιτικών, οικονομικών και κρατικών μηχανισμών που πάντα τείνουν να διαταράσσουν τις ισορροπίες στην αναπαραγωγή των κοινωνικών σχέσεων.
Ποια η ουσία όμως της κοινωνικής δικαιοσύνης; Κατά πόσον εμπλέκεται με τους κανόνες της πολιτικής και οικονομικής πραγματικότητας;
Σήμερα η κατάσταση έχει επιδεινωθεί δραματικά και συνολικά, οι επιθέσεις κατά της δικαιοσύνης βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη και οι δικαστές έχουν την αίσθηση – αν όχι τη βεβαιότητα – ότι στοχοποιούνται.
Η δε ανεξαρτησία της δικαιοσύνης απασχολεί τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σχεδόν καθημερινά και αποτελεί σημείο σφοδρών πολιτικών συγκρούσεων.
Παράγοντες του δημόσιου βίου διακηρύσσουν σε υψηλούς τόνους είτε ότι έχουν απόλυτη εμπιστοσύνη στην ελληνική δικαιοσύνη, είτε καταγγέλλουν πολιτικές παρεμβάσεις στη λειτουργία της, ανάλογα με το υπό συζήτηση θέμα, τη θέση, την οποία κατέχουν, ή την παράταξη, στην οποία ανήκουν..
Ο έντονος αυτός δημόσιος διάλογος, και αν ακόμη δεχθούμε ότι δεν υπαγορεύεται από γνήσιο ενδιαφέρον για βελτίωση της σημερινής κατάστασης, αποδεικνύει πάντως ότι η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης διέρχεται σοβαρή κρίση αξιοπιστίας και τελεί υπό συνεχή αμφισβήτηση, με αποτέλεσμα η δικαιοσύνη ως κρατική λειτουργία να αντιμετωπίζεται με δυσπιστία από τους πολίτες και η ίδια να αισθάνεται ότι απειλείται από τις ενέργειες της πολιτικής εξουσίας.
Σε κάθε περίπτωση πάντως φαίνεται να επικρατεί η πεποίθησης στην κοινή γνώμη ότι η κρίση αυτή είναι προεχόντως θεσμική, ότι δηλαδή οφείλεται στην ανεπάρκεια των θεσμικών εγγυήσεων που προορίζονται να διασφαλίσουν την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και ότι ο ενδεδειγμένος τρόπος για να αντιμετωπισθεί είναι μέσω νομοθετικών πρωτοβουλιών και μεταρρυθμίσεων του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου.
Επίσης - πρόσφατα - μία νέα φρασεολογία εισήλθε στον δημόσιο διάλογο, καθώς από επίσημα κυβερνητικά χείλη προβάλλεται η επιθυμία ή απαίτηση οι δικαστικές αποφάσεις να αντανακλούν το λεγόμενο κοινό περί δικαίου αίσθημα.
Τι σημαίνει ακριβώς αυτό; Ποιος εκφράζει αυτό το αίσθημα και τι συμβαίνει αν υπάρχουν υπόνοιες ή ακόμη και βάσιμες ενδείξεις δυσαρμονίας μεταξύ του αισθήματος και της απόφασης; Θα επικρατήσει το αίσθημα ή θα κατισχύσει η απόφαση;
Στην πραγματικότητα η απάντηση είναι απλή. Το κοινό περί δικαίου αίσθημα δεν έχει καμία θέση στη συζήτηση για τη δικαιοσύνη, η επίκλησή του γίνεται εκ του πονηρού και με σκοπό να μετριάσει ή και να εξουδετερώσει τις συνέπειες της δικαστικής απόφασης, η δε ενδεχόμενη επικράτησή του απειλεί καίρια την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, καθώς την καλεί να αφουγκράζεται την κοινωνία και να συντονίζει τις ενέργειές της με την εικαζόμενη βούληση μίας θολής πλειοψηφίας.
Οι δικαστές δεν πρέπει να ακολουθούν τις ευμετάβλητες πλειοψηφίες της κοινής γνώμης, αλλά το Σύνταγμα και τους νόμους.
Ορισμένες σκέψεις:
Η δικαιοσύνη αντιπροσωπεύει το μέγα συμφέρον του ανθρώπου στη γη, αποτελεί το δεσμό εκείνου που συγκρατεί δυναμικά τα λεγόμενα πολιτισμένα κράτη και πολιτισμένα άτομα.
Όπως μας λέει ο Στρατής Μυριβήλης «η δικαιοσύνη βαστά σπαθί. Σαν της πάρεις το σπαθί, απομένει η ζυγαριά. Αυτή την έχουν όμως και οι μπακάληδες».
Επίσης ο Ευριπίδης μας λέει: « Ο μόνος τρόπος, για να κάνει κανείς τα πλήθη να εννοήσουν την ομορφιά της δικαιοσύνης είναι να τους διδάξει με απλά λόγια τις συνέπειες της αδικίας» και «Στη λέξη δικαιοσύνη, περικλείονται όλες οι αρετές».
Το ξίφος χωρίς την πλάστιγγα είναι η γυμνή βία, η πλάστιγγα χωρίς το ξίφος είναι η αδυναμία του δικαίου και τα δυο αλληλοεξαρτώνται και αλληλοπροσδιορίζονται.
Προσωπικά, δεν δύναμαι να βγάλω ένα ασφαλές συμπέρασμα ή να πεισθώ ότι σήμερα η δικαιοσύνη κρατά σπαθί και κάνει χρήση της πλάστιγγας. Δυστυχώς, όπου εξουσιάζει η δύναμη, η δικαιοσύνη δεν υπάρχει.
Κατακλείδα:
Σήμερα η Δικαιοσύνη έχει αυτοματοποιηθεί εις βάρος της κοινωνίας, καθόσον προωθούν και ψηφίζουν διατάξεις, εν μία νυκτί, χωρίς να έχει προηγηθεί ουσιαστικός διάλογος με τους συλλειτουργούς της Δικαιοσύνης.
Δυστυχώς όμως, το ίδιο εκκωφαντική, πολλάκις προκλητική, είναι και η σιωπή συλλειτουργών της Δικαιοσύνης … σε τρανταχτά κοινωνικά θέματα, με θύματα αθώους συμπολίτες μας, όπως αυτό που ζήσαμε στο πρόσφατο παρελθόν στο Μάτι και κ.π.ά τα οποία έχουμε λησμονήσει.
Εύχομαι να αποδοθεί για τις 57 αθώες ψυχές, που χάθηκαν στη κοιλάδα των Τεμπών, αλλά και για τους δοκιμαζόμενους γονείς και συγγενείς τους.
Αποφθέγματα:
«Η δικαιοσύνη βρίσκεται ανάμεσα στην υπερβολική επιείκεια και την ανθρώπινη σκληρότητα» ( Ντενί Ντιντερό)
«Η δικαιοσύνη είναι το ψωμί του έθνους. Πεινάει πάντοτε γι' αυτό.» ( Φρανσουά Ρενέ Ντε Σατομπριάν).
«Η δικαιοσύνη λάμπει και μέσα σε φτωχόσπιτα που καπνίζουν και τιμά τους ευσεβείς.»
«Αν απουσιάζει η δικαιοσύνη, τι άλλο είναι η πολιτική εξουσία, παρά οργανωμένη ληστεία; (Ιερός Αυγουστίνος)
«Κανένας δεν αντιστέκεται, όταν ηξεύρη πως θε να λάβη το δίκαιόν του με την συνδρομήν του Νόμου.» (Ρήγας Φεραίος)
«Χωρίς δικαιοσύνη, δεν υπάρχει ούτε μία αρετή, γιατί όπου λείπει η δικαιοσύνη, λείπει η αγάπη και όπου λείπει η αγάπη, δεν μπορεί να βλαστήσει καμιά αρετή». (Άγιος Νεκτάριος)
