α) Το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι, δυστυχώς, τις τελευταίες δεκαετίες, η Τουρκία απέκτησε μια συντριπτική υπεροχή απέναντί μας σε τρία κρίσιμα πεδία: πρώτον, το δημογραφικό/πληθυσμιακό, δεύτερον, την παραγωγικότητα/μέγεθος ΑΕΠ και, τρίτον, το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεων. Η Τουρκία ανήκει στους G20 (17η οικονομία παγκοσμίως) ενώ διαθέτει τον 2ο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ μετά τις ΗΠΑ.
β) Ο κορωναϊός και οι συνέπειές του στο οικονομικό πεδίο έχουν, ως έναν βαθμό, αποδιοργανώσει τις χώρες της Ε.Ε. και τις ΗΠΑ. Η τουρκική ηγεσία προσπαθεί να επωφεληθεί από την ανώμαλη κατάσταση, ακολουθώντας τη σοφή λαϊκή ρήση «ο λύκος στην αντάρα χαίρεται».
γ) Οι ΗΠΑ, με τον τωρινό τους πρόεδρο, έχουν δείξει σαφή σημάδια του περίφημου «αμερικανικού απομονωτισμού». Πρόκειται για την παλαιά-προ του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου-απροθυμία εμπλοκής τους στις παγκόσμιες υποθέσεις. Όμως αυτή η, μερική έστω, αποχώρηση των ΗΠΑ από τον Κόσμο, καθιστά τον Κόσμο περισσότερο ασταθή. Διότι δημιουργεί κενά που ευνοούν αναθεωρητικές χώρες, δηλαδή χώρες που επιδιώκουν να ανατρέψουν το status quo, το καθιερωμένο καθεστώς. Ευνοεί δηλαδή δυναμικούς τραμπούκους τύπου Ερντογάν. Αν συνδυάσουμε αυτό το αίτιο με την φιλική σχέση Τραμπ-Ερντογάν (λέγεται ότι τους δένουν και αμοιβαία οικονομικά συμφέροντα) τότε μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα γιατί ο Ερντογάν δεν θα ήθελε αλλαγή ηγεσίας στον Λευκό Οίκο.
δ) Τα τελευταία χρόνια έχουμε μια σχετική υποχώρηση των ΗΠΑ όσον αφορά την παγκόσμια ισχύ. Αυτό σημαίνει ότι βαδίζουμε προς έναν Κόσμο όχι πια μονο-πολικό (μία ασυναγώνιστη υπερδύναμη με ρόλο παγκόσμιου χωροφύλακα) αλλά σε έναν Κόσμο πολύ-πολικό (ύπαρξη πολλών κρατών με μεγάλη οικονομική και στρατιωτική ισχύ). Όπως καταλαβαίνουμε, ένας πολυ-πολικός κόσμος είναι πολύ πιο ασταθής σε σύγκριση με έναν μονο-πολικό (πολυ-πολικά ήταν τα συστήματα όταν ξέσπασαν οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι). Πώς σχετίζεται αυτό με τα δικά μας: τις τελευταίες αρκετές δεκαετίες η αμερικανική παντοδυναμία ήταν ένας από τους κύριους παράγοντες που εμπόδισαν/συγκράτησαν την Τουρκία από το να κηρύξει πόλεμο στην Ελλάδα. Εύχομαι, λοιπόν, να μην έλθει η στιγμή που θα νοσταλγήσουμε την αμερικανική παντοδυναμία, την οποία τόσο καταγγείλαμε στο παρελθόν ενώ σήμερα παραπονούμαστε για την έλλειψή της!
Στα παραπάνω αρνητικά για την Ελλάδα δεδομένα, είμαστε, δυστυχώς, υποχρεωμένοι να προσθέσουμε και το εξής: ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Γερμανία δεν φαίνεται να συμφωνούν με τις δικές μας απόψεις όσον αφορά την ΑΟΖ. Είναι επίσης φανερό ότι μας πιέζουν να αποδεχτούμε διάλογο με την Τουρκία στη λογική του «να τα βρούμε». Η λογική αυτή κρύβει την πίεση που ασκούν αυτές οι δύο δυνάμεις (Γερμανία και ΗΠΑ) να υπάρξουν σημαντικές – έως και επώδυνες – ελληνικές υποχωρήσεις. Γιατί ΗΠΑ και Γερμανία ακολουθούν αυτήν την πολιτική; Διότι θεωρούν ότι η Τουρκία είναι σημαντικότερη χώρα από την Ελλάδα για τη Δύση. Δεν αντέχουν να τα σπάσουν με την Τουρκία. Δεν αντέχουν να δουν την Τουρκία να συμμαχεί οριστικά με Ρωσία και Κίνα.
Η κατάσταση, λοιπόν, είναι πολύ δύσκολη. Αν δεν αλλάξουν τα παραπάνω δεδομένα, το πιο πιθανό σενάριο είναι η Ελλάδα να συρθεί, αργά αλλά σταθερά, σε μια επώδυνη υποχώρηση. Τι πρέπει και μπορούμε να κάνουμε;
Δυστυχώς, όχι πάρα πολλά πράγματα. Μετά από πολλά χρόνια παραλείψεων, λαθών και κακώς νοούμενης χαλάρωσης, έχουμε φτάσει τώρα «να τρέχουμε και να μην φτάνουμε». Η Ελλάδα, λοιπόν, κατά τη γνώμη μου, θα έπρεπε:
Πρώτον, να «παίζει καθυστερήσεις», να προσπαθεί να κερδίσει χρόνο. Και εντωμεταξύ, να καλλιεργεί όσο το δυνατόν καλύτερες σχέσεις με ΗΠΑ, Γαλλία και Ισραήλ (το κάνουμε ήδη).
Δεύτερον, να δαπανήσει πολλά χρήματα με έξυπνο και αποτελεσματικό τρόπο για εξοπλισμούς. Δυστυχώς, όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σ’ αυτόν τον τομέα είναι αδύνατον να ανταγωνιστούμε τους Τούρκους μακροπρόθεσμα. Αν πάμε σε μια κούρσα εξοπλισμών με την Τουρκία, διακινδυνεύουμε την πολυπόθητη οικονομική μας ανάπτυξη και κάτι χειρότερο: σε βάθος χρόνου κινδυνεύουμε με νέα χρεοκοπία.
Δεν υπάρχουν, λοιπόν, εύκολες επιλογές. Ας ευχόμαστε να συμβεί ένα από τα παρακάτω ή όλα τα παρακάτω:
1. Να καταρρεύσει οικονομικά το τουρκικό κράτος σε μια κατάρρευση χρόνια και δομική.
2. Να ξεσπάσει ανοιχτή διαμάχη – οιονεί εμφύλιος – μεταξύ κεμαλικών και ερντογανικών (μπορεί αυτό να ακούγεται ως μια κυνική και σκληρή ευχή, αλλά η απειλή που αντιμετωπίζουμε από την Τουρκία είναι υπαρξιακή, είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για το ελληνικό κράτος μακροπρόθεσμα).
3. Να στραφούν εναντίον της Τουρκίας οι ΗΠΑ και η Ρωσία. Κι αυτό διότι, τελικά, μια πανίσχυρη και ανεξέλεγκτη Τουρκία δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα καμίας από αυτές τις δύο δυνάμεις.
Πάνω από όλα, να καλλιεργήσουμε στο εσωτερικό της κοινωνίας μας φρόνημα. Φρόνημα που θα αντικαταστήσει τον σημερινό κυνισμό, τον εξυπνακισμό και την έλλειψη πίστης σε οποιοδήποτε ιδανικό, στοιχεία που δυστυχώς μας χαρακτηρίζουν εδώ και πολλά χρόνια.
