Σάββατο, 20 Απριλίου 2024, 1:18:07 μμ
Σάββατο, 15 Μαϊος 2021 19:15

Οι φωτορεπόρτερ του Αγώνα

Γράφει ο Τάσος Ναούμης, παιδίατρος, Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..

Δεν διαθέτουμε φωτογραφίες των αγωνιστών της Ελληνικής επαναστάσεως καθότι οι πρώτες φωτογραφίες εμφανίστηκαν στην Ευρώπη το 1837 και η χρήση τους άρχισε να εξαπλώνεται μετά το 1850.
Και όμως οι φυσιογνωμίες των ανθρώπων εκείνης της εποχής μάς είναι εξαιρετικά οικείες. Ο Κολοκοτρώνης και ο Καραϊσκάκης είναι πρόσωπα που εύκολα τα αναγνωρίζουμε και αυτό το οφείλουμε σε τρεις Γερμανούς.


Ο πρώτος είναι ο Karl Krazeisen. O Κρατσάιζεν ήταν υπολοχαγός του βαυαρικού πεζικού και αυτοδίδακτος ζωγράφος. Στην Ελλάδα ήρθε παρασυρόμενος από το φιλελληνικό ρεύμα που επικρατούσε στην Ευρώπη. Έζησε κοντά στους Έλληνες από τον Σεπτέμβριο του 1826 και μέχρι τον Αύγουστο του 1827. Ήταν η δύσκολη εποχή που μετά από την πτώση του Μεσολογγίου κυριαρχούσε ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Ο Κρατσάιζεν επισκέφθηκε την περιοχή ως ΄΄πολεμικός ρεπόρτερ΄΄ και είναι ο μόνος που συναναστράφηκε και ζωγράφισε από κοντά τους πρωταγωνιστές της επαναστάσεως κατά την διάρκεια του αγώνα. Φιλοτέχνησε συνολικά 91 έργα που περιλαμβάνουν κυρίως προσωπογραφίες αλλά και τοπία, αρχαιότητες και πολεμικά στιγμιότυπα. Τις προσωπογραφίες τις ζωγράφιζε με μολύβι σε χαρτί. Κάτω από κάθε προσωπογραφία έμπαινε η ιδιόχειρη υπογραφή του απεικονιζομένου προσώπου καθώς και ένα σύντομο σχόλιο του καλλιτέχνη. Από τους ήρωες μόνο ο Καραϊσκάκης δεν πρόλαβε να υπογράψει. Η σχεδίαση του πορτραίτου του ξεκίνησε λίγο πρίν από την μάχη του Ανάλατου, κατά την οποία και έχασε την ζωή του, και έτσι το σχέδιο έμεινε ημιτελές. Με την επιστροφή του στο Μόναχο, ο Κρατσάιζεν εξέδωσε ένα λεύκωμα με 24 από τα έργα του, σε μορφή λιθογραφίας.
Η λιθογραφία επέτρεπε εκείνη την εποχή την παραγωγή πολλών αντιτύπων (όπως γίνεται με τις φωτογραφίες στην εποχή μας) και την εύκολη διάδοση τους στους φιλελληνικούς κύκλους της Ευρώπης. Αυτές οι λιθογραφίες αποτελούν και το ΄΄φωτογραφικό πρότυπο΄΄πάνω στο οποίο στηρίχθηκαν όλοι οι άλλοι καλλιτέχνες, αλλοδαποί και Έλληνες, που εμπνεύστηκαν από τον ελληνικό αγώνα Ο καλλιτέχνης πέθανε το 1878. Τα 24 πρωτότυπα έργα ξεχάστηκαν μέχρι το 1926, την χρονιά που οι κληρονόμοι του τα πούλησαν στο ελληνικό κράτος. (Καρλ Κρατσάιζεν. Προσωπογραφίες Ελλήνων και Φιλελλήνων αγωνιστών. ΜΙΕΤ Αθήνα 1996).
Το δεύτερο και εξίσου σημαντικό πρόσωπο υπήρξε ο διάδοχος και μετέπειτα βασιλέας της Βαυαρίας Λουδοβίκος Α΄, ο οποίος ανέπτυξε και συντήρησε μία εντονότατη φιλελληνική δραστηριότητα στο Μόναχο στα πλαίσια της οποίας χρηματοδότησε και την δημοσίευση των έργων του Κρατσάιζεν. Τo 1833, μετά από το τέλος του αγώνα, ο Λουδοβίκος έστειλε τον γιό του Όθωνα σαν βασιλέα στην Ελλάδα. Τον συνόδευε ο Γερμανός ζωγράφο Peter von Ηess με την εντολή να επιτελέσει, αυτό που θα λέγαμε σήμερα, χρέη φωτογράφου. Ο Ες έμεινε στην Ελλάδα 9 μήνες, γνώρισε από κοντά τους αγωνιστές, όσους ήταν ακόμη εν ζωή και διάβασε και εμπνεύστηκε από την πρώτη έκδοση της ιστορίας της Ελληνικής επαναστάσεως που ήδη κυκλοφορούσε από το 1832. Ο Ες είχε το εκπληκτικό ταλέντο να ζωγραφίζει με τέτοια εμμονή στην λεπτομέρεια, που οι πίνακές του μοιάζουν με φωτογραφική αναπαράσταση. Δημιούργησε 39 ρεαλιστικότατες ελαιογραφίες, που κυκλοφόρησαν ευρύτατα και σε μορφή λιθογραφίας.
Δεν ζωγράφησε μόνον αυτούς που γνώρισε προσωπικά αλλά και άλλους που είχαν ήδη πεθάνει την εποχή κατά την οποίαν επισκέφθηκε την Ελλάδα.
Τους ιερολοχίτες, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, τον πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ και την Μπουμπουλίνα δεν πρόλαβε να τους γνωρίσει. Τους ζωγράφησε βασιζόμενος σε περιγραφές και σε διηγήσεις. Αντίγραφα των έργων του κοσμούν τα σχολεία μας και είναι σε όλους μας γνωστά, όπως ο απαγχονισμός του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε, ο Ρήγας ξεσηκώνει τους Έλληνες για την ελευθερία, ο Κολοκοτρώνης συγκεντρώνει στο στρατόπεδο της Λέρνας τους νικητές του Δράμαλη κλπ (https://www.mixanitouxronou.gr/piter-fon-es-o-germanos-zografos-poy-irthe-me-ton-othona-stin-ellada-kai-zografise-ta-polemika-gegonota/)
Φέτος με την ευκαιρία των εορτασμών για τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση μάς προέκυψε και νέο άγνωστο ‘’φωτογραφικό’’ υλικό με μεταγενέστερα πορτρέτα αγωνιστών. Αποτελούν δημιούργημα του Βέλγου πρέσβεως στην Αθήνα Μπενταζαμέν Μαρί ( Benjamin Mary). Ο Μαρί έφτασε στην Ελλάδα το 1839 όπου και έζησε για μια πενταετία. Είχε τρία χαρακτηριστικά. Είχε εξαιρετικό ταλέντο στην ζωγραφική πορτρέτων, είχε ως διπλωμάτης την δυνατότητα και το προνόμιο να γνωρίσει προσωπικά τους εν ζωή πρωταγωνιστές της Επαναστάσεως και ήταν μαγεμένος με τον αγώνα των Ελλήνων για ελευθέρια. Μας άφησε μια συλλογή με πορτρέτα γνωστών και αγνώστων αγωνιστών μεταξύ των οποίων του Θόδωρου Κολοκοτρώνη, του Λάζαρου Κουντουριώτη, του Γιάννη Μακρυγιάννη, του Νικηταρά. (Η ιστορία έχει πρόσωπο. Εκδότης το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Αθήνα 2020)
Τον Μαρί και το έργο του τώρα τον ανακαλύπτουμε. Όμως τους Βαυαρούς τους γνωρίζουμε από παλιά και αναγνωρίζουμε την καθοριστική συνεισφορά τους στην εθνική μας αυτογνωσία.
Με την καθοδήγηση και την χρηματοδότηση τού βασιλιά τους Λουδοβίκου και το ταλέντο των ζωγράφων τους, δημιούργησαν και μας χάρισαν ένα πολύτιμο ΄΄φωτογραφικό΄΄ υλικό, ένα πραγματικό εικονοστάσι του έθνους, το οποίο ενσωματωμένο στην εθνική μας παράδοση σφυρηλατεί επί δεκαετίες την εθνική μας ταυτότητα και συνείδηση.

Έκθεση εικόνων