Συμπληρώνεται ένας αιώνας από την υποχρεωτική έξοδο των Καστανιωτών από το Κεστανελίκ, οικισμό, γερμένο στο γειτονικό περβάζι της Κωνσταντινούπολης, και την πρώτη εγκατάστασή τους στις Καστανιές του νομού Κιλκίς.
Η ιστορία των προσφύγων του Κεστανελίκ διαφέρει από εκείνες τις τρομαχτικές διηγήσεις των απηνών διωγμών και των κινδύνων που υπέστησαν οι ελληνικοί πληθυσμοί της Ανατολίας από τους νέους κατακτητές της.
Λίγες εβδομάδες ύστερα από την κατάρρευση του ελληνικού στρατιωτικού μετώπου στην Μικρά Ασία, τον Οκτώβριο του 1922 η συνθήκη των Μουδανιών, χωρίς να πέσει ούτε μια τουφεκιά, όπως θα ομολογήσει μετά την ανακωχή ο Ισμέτ Ινονού, Πρωθυπουργός της Τουρκίας, που συμμετείχε ως στρατηγός στις διαβουλεύσεις για το μέλλον της ανατολικής Θράκης, όρισε το πεπρωμένο του ελληνικού πληθυσμού της. Στο καραβάνι της κοινής προσφυγικής μοίρας στριμώχτηκαν και οι Καστανιώτες. Ήταν ειρηνική η οριστική αποχώρηση δεν μείωσε όμως την συντριβή τους για την βίαια αποκοπή από τον γενέθλιο τόπο και την τραυματική φόρτιση που δημιουργεί ο ξεριζωμός.
Αν οι αναμνήσεις είναι ο μοναδικός παράδεισος από τον οποίο δεν μπορούμε να εκδιωχθούμε ποτέ, τα άνθη του αναδίδουν τις μεθυστικές τους μυρωδιές στο επετειακό ημερολόγιο των Καστανιών.
Πρόκειται για μια καλαίσθητη έκδοση που αγαπά τις αντιθέσεις και διηγείται με σύντομα σημειώματα λόγου και πλούσιο φωτογραφικό υλικό την ιστορία των Καστανιών στη μηχανή του ενός αιώνα. Σε ασπρόμαυρο φόντο αποτυπώνονται μνήμες νοσταλγικές. Η εκκλησία με τον κομψό πολυέλαιο, ένα παραδοσιακό καφενείο που ξαναστήθηκε στη νέα πατρίδα, στην πλατεία των Καστανιών, οικογενειακά ενσταντανέ και φωτογραφικά ενθυμήματα από το στρατό.
Οι διηγήσεις στη συνέχεια ζωηρεύουν και οι φωτογραφίες παίρνουν χρώμα! Η γειτνίαση των Καστανιών με την Κωνσταντινούπολη επέδρασε καθοριστικά τη ζωή των κατοίκων του Κεστανελίκ. Πολλοί εργάζονταν στην ελληνική συνοικία του Πέραν. Οι σπουδές, οι τέχνες, οι αγορές ήταν ευκολότερες στην Πόλη σε σχέση με άλλα μέρη και οι επισκέψεις των χωριανών εκεί ήταν συχνές για ψώνια και για να δουν τα παιδιά και τους συγγενείς τους.
Το ‘’Orient Express’’, το πασίγνωστο τρένο από το ομώνυμο αστυνομικό μυθιστόρημα της Αγκάθα Κρίστι, με προορισμό την Ευρώπη, περνούσε δίπλα από το Κεστανελίκ. Και θες από σύμπτωση, η θέση που βρίσκεται σήμερα ο οικισμός έχει πρόσβαση στη σιδηροδρομική γραμμή που φθάνει στη Θεσσαλονίκη και οι διακλαδώσεις της οδηγούν σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Το χειμώνα του 1923 το Κεστανελίκ δέχθηκε Τούρκους πρόσφυγες από την περιοχή της Κοζάνης και οι κάτοικοί του τους βοήθησαν όσο μπορούσαν από το υστέρημά τους. Λίγους μήνες αργότερα θα άλλαζε για πάντα και η δική τους ζωή όταν θα γίνονταν και οι ίδιοι πρόσφυγες και από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Τσατάλτζας θα αναχωρούσαν για την Ελλάδα. Τον πρώτο χρόνο της προσφυγιάς έμεναν σε αντίσκηνα, με μοναδικό σύντροφο το κρύο. Την άνοιξη του 1925 η Γερμανική κατασκευαστική εταιρία Δεχάτεγκε, με απόφαση της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων, θα αναλάμβανε την ανέγερση διακοσίων καινούριων κατοικιών στις Καστανιές. Στα σπίτια του Εποικισμού οι πρόσφυγες στέγασαν τα όνειρα και τις ελπίδες τους για μια καλύτερη ζωή. Τα πρώτα χρόνια ήταν δύσκολα αλλά το πείσμα και η εργατικότητα των προσφύγων θεμελίωσαν την προκοπή του χωριού.
Το κεφαλοχώρι είχε το προνόμιο να διαθέτει πολλούς τεχνίτες, στους οποίους χρωστά την άνθηση της οικονομίας του. Υπήρχαν σιδηρουργείο, καροποιείο, επιπλοποιείο, ραφτάδικο και μύλος και οι κάτοικοι από τα γειτονικά χωριά προσέτρεχαν στις Καστανιές για ότι είχαν ανάγκη. Στην πλατεία έβλεπες πολλά κάρα ‘’παρκαρισμένα’’ και η αυξημένη εμπορική κίνηση επιβεβαιώνεται από τα πολλά καφενεία και μπακάλικα που λειτουργούσαν στο χωριό. Την ανάπτυξη των Καστανιών ανέκοψε το μεγάλο κύμα των μεταναστευτικών ροών στη Γερμανία τη δεκαετία του ’60 και η μαζική μετακίνηση του πληθυσμού στη Θεσσαλονίκη.
Μειώθηκε ο πληθυσμός αλλά το χωριό κρατά δυνάμεις με έντονο το κοινωνικό και πολιτιστικό τους αποτύπωμα. Η Ποδηλατική Βόλτα, το περίφημο Καρναβάλι των Καστανιών είναι οργανωμένες πολιτιστικές εκφράσεις της προσπάθειας του τοπικού Πολιτιστικού Συλλόγου, των κατοίκων και των Καστανιωτών της συμπρωτεύουσας να ξαναδώσουν ζωή στο χωριό τους.
Ο εκατονταετής κύκλος από την προσφυγιά στη νέα Πατρίδα συνιστά μια πρόκληση για τις Καστανιές ώστε να δημιουργήσουν μια ισχυρή παρακαταθήκη και ένα δυνατό κληροδότημα μνήμης για τις επόμενες γενιές με εκδηλώσεις και μια σειρά δραστηριότητες που σχεδιάζει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καστανιών με τη βοήθεια εννιαμελούς Οργανωτικής Επιτροπής και ομάδων υποστήριξης και προετοιμασίας.
Ανάμεσα στις εκδηλώσεις που σχεδιάζονται είναι το Αντάμωμα των Καστανιωτών από τις 14 έως τις 17 Αυγούστου, η ίδρυση μνημείου ιστορικής μνήμης και κοινωνικής συνοχής προς τιμήν των πρώτων προσφύγων μαζί με τη δημιουργία σύγχρονης πρωτότυπης χρονοκάψουλας, η κατασκευή αναμνηστικών αντικειμένων, εμπνευσμένων από την παράδοση και την ιστορία του χωριού, η δημιουργία Κήπου Αναμνήσεων και το φύτεμα του πρώτου δέντρου με χώμα και φυτά από την αλησμόνητη Πατρίδα.
Με επικεφαλής την Αθανασία Ασημακίδου, Πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Καστανιών, την Οργανωτική Επιτροπή συγκροτούν ο Πρόεδρος της Κοινότητας Καστανιών Θεόδωρος Εμμανουηλίδης, η Αμαλία Γκαβάζη, πολιτική επιστήμονας – λογίστρια, η Μαρία Λουκμά δρ. αρχιτέκτων μηχανικός – συντηρήτρια αρχαιοτήτων και έργων , ο Μιχάλης Νικολαϊδης, ηλεκτρονικός, στέλεχος επιχειρήσεων, ο Τριαντάφυλλος Πετκανόπουλος, οικονομολόγος – δημοσιογράφος, ο Στυλιανός Τριανταφυλλίδης, οικονομολόγος, ηλεκτρονικός, ο Σοφοκλής Τσερτσίδης αστυνομικός ε.α. -Πρόεδρος της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών ν. Σερρών και ο Σπυρίδων Τσερτσίδης υποστράτηγος ε.α. Πρόεδρος της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Στρατού Ξηράς, παραρτήματος ν. Κιλκίς.
Μαίρη Τσοτσάκη
