Ένας φαντάρος του 23ου συντάγματος της 5ης μεραρχίας, του οποίου ένα θραύσμα οβίδας χτύπησε στο δεξιό βραχίονα είπε για τη μάχη του Κιλκίς: «Έλαβα μέρος εις όλαις ταις μάχαις από την αρχή της εκστρατείας. Μπορώ όμως να σας βεβαιώσω, και ας το μαρτυρήσουν και οι συνάδελφοι μου, ότι η μάχη του Κιλκίς άξιζε για δέκα Σαραντάπορα και άλλα τόσα Γιαννιτσά. Φαντασθήτε 200 πυροβόλα να βροντοφωνάνε με ταχύ πυρ και αμέτρητες χιλιάδες Μανλιχερ να μη σταματούν ούτε μια στιγμή. Δεν είνε όμως τίποτε αυτά μπροστά στη λύσσα μας εναντίον των αρκουδιαρέων. Πολλές φορές μας ήρχετο η ιδέα στο νου να πετάξουμε τα τουφέκια μας και να τρέξουμε εις τα χαρακώματά τους και να τους πνίξουμε με τα χέρια μας»
ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΤΡΑΥΜΑΤΙΩΝ - ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ 26-6-1913
Εις το Α’ Στρατιωτικόν νοσοκομείον μετεφέρθησαν περί τους 80-90 τραυματίας ων οι περισσότεροι του Κιλκίς. Όλοι των ήσαν των μεραρχιών των αποτελουσών το κέντρον κατά την μάχην δηλαδή της 3ης, 4ης και 5ης μεραρχίας. Μεταξύ των ως άνω τραυματιών εύρωμεν και τον πρώτον επιδέσαντα το τραύμα του ήρωος αντισυνταγματάρχου Καμάρα διοικητού του 16ου συντάγματος. Είναι ο δεκανεύς νοσοκόμος του 16ου συντάγματος Μάστρακας. Ας τον αφήσωμεν μόνον ν’ αφηγηθή τα του θανατηφόρου τραυματισμού του διοικητού του:
«Ήτο η πρώτη μέρα της επιθέσεως προ του Κιλκίς. Ο Καμάρας με το επιτελείον του συντάγματος ίστατο πλησίον του 8ου λόχου, ότε ανασύρων το ξίφος του διατάσσει τους άνδρες να γονυπετήσουν αυτός δε όρθιος ιστάμενος τους παρώτρυνε: «Μη φοβάσθε παιδιά, δέστε κι εμάς που είμαστε όρθιοι, θάρρος και θα τους τσακίσωμε».
Οι στρατιώται ενθουσιασμένοι δεν ελάμβανον ουδεμίαν εκ των επιβαλλομένων προφυλάξεων, πράγμα το οποίον ηνάγκασε τον γενναίον ταγματάρχην να διατρέχη την γραμμήν παρορμών αυτούς να προφυλάσσωνται. Δεν είχε τελειώσει τας τελευταίας του συστατικάς λέξεις και εν βλήμα οβίδος τον τραυματίζει εις την κοιλίαν. Ο Καμάρας γονατίζει αμέσως και με το ξίφος ακόμη εις τα χέρια του απευθύνει τους τελευταίους ενθαρρυντικούς λόγους προς τους άνδρας του: «Θάρρος παιδιά, θάρρος γενναίοι μου…»
ΤΑ ΕΥΡΕΘΕΝΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ - ΣΚΡΙΠ 26-6-1913
Εις το στρατιωτικόν διοικητήριον Κιλκίς ευρέθη μεταξύ άλλων εγγράφων και το σχέδιον οχυρώσεως του Κιλκίς. Η οχύρωσις αύτη έχουσα σχήμα ημικυκλίου αποτελεί τέλειον σύστημα, συγκροτείται δε εκ δεκαπέντε περιφράκτων περιβόλων ισχυράς κατανομής. Η τοποθεσία αύτη δύναται να καταταχθή μεταξύ του οχυροτέρου πεδίου μάχης εξ όσων αναφέρει η ιστορία, ισάξιον δε της Πλεύνας. Εκ τούτου εξηγούνται αι μεγάλαι απώλειαι ας υπέστησαν τα συντάγματά μας κατά την ηρωικήν αυτών έφοδον, είνε δε έτι άξια θαυμασμού η ακράτητος αυτών ορμή και η περιφρόνησις προς τον θάνατον.
ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΙ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ - ΣΚΡΙΠ 26-6-1913
Αφηγούνται τινες τραυματίαι μερικάς αγνώστους λεπτομερείας της μάχης του Κιλκίς αίτινες δεικνύουν το άκρον μίσος των Ελλήνων προς τους Βουλγάρους και αντιθέτως…. Αι οβίδες των Βουλγάρων μεταδίδουν το πυρ εις τα στάχυα της πεδιάδος και ο καπνός ανέρχεται εκτυφλωτικός. Αλλ’ οι στρατιώται προχωρούν δια μέσου του πυρός εκεί δε σώμα προς σώμα η μάχη συνάπτεται. Και τα δόντια ακόμη ετέθησαν εις ενέργειαν.
Εις την τοιαύτην σύρραξιν εθεάθησαν δυο αντιμέτωποι αξιωματικοί εις Έλλην ανθυπολοχαγός και εις Βούλγαρος υπολοχαγός και οι οποίοι αφού κατεκόπησαν με τα σπαθιά των ήλθον εις χείρας και εκρημνίσθησαν και οι δυο εκ τινος κρημνού εις ον έφθασαν.
Ο ΔΙΑΛΕΤΤΗΣ - ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ 27-6-1913
«Ο ταγματάρχης μας Διαλέττης του 3ου τάγματος έλαβε εντολήν την νύκτα της 20ης προς 21ην να οδηγήση το τάγμα προς κατάληψιν ενός λοφίσκου. Επεχειρήσαμεν ένα αιφνιδιασμόν ο οποίος απέτυχε γιατί περνώντας μια χαράδρα κάτι αγριόσκυλα άρχισαν τα ουρλιάσματα. Ο ταγματάρχης μας διέταξε τότε ένα ανθυπολοχαγό με μερικούς άνδρας να πάη να σφάξη τα μανδρόσκυλα. Όταν ο ανθυπολοχαγός έφερεν εις πέρας την εντολήν του ταγματάρχου επεχειρήσαμεν δευτέραν έξοδον. Ο Διαλέττης έφιππος και προπορευόμενος φώναζε: «Εμπρός παιδιά φάγαμε τα αγριόσκυλα ελάτε να φάμε και τα παληόσκυλα». Έτσι όλοι οι στρατιώται με ζητωκραυγάς και τραγούδια ορμήσαμε και εκυριεύσαμε τον λοφίσκον αλλ’ εχάσαμεν τον ταγματάρχη μας. Εφονεύθη κατά την στιγμήν της εφόδου, αλλ’ ο ενθουσιασμός μας μας είχε στραβώσει και δεν καταλάβαμε ούτε πως ούτε πότε έπεσε ο αγαπημένος μας ταγματάρχης».
ΣΥΓΚΙΝΗΤΙΚΑΙ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΙ ΤΟΥ «ΖΟΥΡΝΑΛ» - ΕΜΠΡΟΣ 28-6-1913
Ο ειδικός ανταποκριτής του Παρισινού «Ζουρνάλ» τηλεγραφεί τα επόμενα εκ Θεσσαλονίκης περί της εν Κιλκίς νίκης των ελληνικών όπλων.
«Μοι είνε δύσκολον να σας περιγράψω εν μέσω ποίου φρενήρους ενθουσιασμού καταφθάνουν εν Σαλμανλί τα στρατεύματα τα οποία ήρον την νίκην. Πάντες οι άνδρες υπερχειλίζουν εκ χαράς και εκατοντάδες τραυματιών οι οποίοι μεταφέρονται εκ του πεδίου της μάχης δεν επιχέουν σκιάν καν λύπης εν μέσω των γενναίων αυτών πολεμιστών των εκβαχευμένων εκ της δόξης. Οι τραυματίαι τους οποίους αποθέτουν προ των οφθαλμών μου είνε έμπλεοι γενναιότητος και αυταπαρνήσεως. Καμμία διαμαρτυρία κανέν παράπονον. Βλέπω εξ αυτών θνήσκοντα, ο οποίος μετά μειδιάματος κάμνει το σημείον του σταυρού ευλογών τον Θεόν δια την νίκην.
Εις τας εξ αμαξοστοιχία φθάνει εκ Κιλκίς. Μεταφέρει 150 Βουλγάρους αιχμαλώτους. Τριακόσιοι εως τετρακόσιοι τραυματίαι προσμένουν αμαξοστοιχίαν δια να μεταφερθούν.
Εις τα δέκα επέβην αμαξοστοιχίας τραυματιών επιστρεφόντων εις Θεσσαλονίκην. Είνε αδύνατον να περιγράψω την φρικτήν εικόνα της αμαξοστοιχίας ταύτης εν τη οποία οι τραυματίαι είνε συσσωρευμένοι εντός φορτηγού επί φορείων. Είς αξιωματικός έχει το πρόσωπον κεκαλυμμένον. Είνε ο νεκρός του συνταγματάρχου Καμπάνη φονευθέντος κατά την μάχην. Εις μιαν γωνίαν νεαρός στρατιώτης κατάκειται. Είνε ο υιός του συνταγματάρχου προπέμπων τον πατέρα του εις την τελευταίαν κατοικίαν».
Περισσότερα άρθρα και φωτογραφίες στην ιστοσελίδα και στο fb του τεχνικού γραφείου K4station.
