Στην πόλη μας το ρυμοτομικό σχέδιο του 1930, σχεδιασμένο για ένα διαφορετικό μοντέλο οικιστικής ανάπτυξης, αποδείχθηκε ανεπαρκές για να ανταποκριθεί στη θεμελιώδη αρχή που επιβάλλει όταν χαράσσεται το σχέδιο ρυμοτομίας μιας πόλης να λαμβάνεται υπ’ όψιν η μορφή των κτιρίων που είτε μεμονωμένα ή ως σύνολα θα κτισθούν στη συνέχεια. Διότι πολεοδομία και αρχιτεκτονική πρέπει να αποτελούν «συγκοινωνούντα δοχεία» στη μορφοποίηση της πόλης, όπως επεσήμαινε ήδη από το 1918 ο Κωνσταντίνος Κιτσίκης που έγραφε: «Όπως δια την επιτυχή σύνθεσιν ενός κτιρίου απαιτείται να συμβαδίζωσι κάτοψις και πρόοψις, ούτω δια τον σχηματισμόν μιας πόλεως δέον να συμβαδίζη η επιπεδογραφία με τας εικόνας οδών τε και πλατειών».
Ο σεισμός του 1978 επέδρασε στο υφιστάμενο πεπαλαιωμένο οικιστικό απόθεμα, δίνοντας την ευκαιρία να εκφραστεί η απέχθεια προς τα παλιά κελύφη που δεν είχαν πλέον ανταλλακτική αξία και ταυτίζονταν περισσότερο με την έννοια της «στέγης» και λιγότερο της «κατοικίας». Η γρήγορη ανάδυση της σύγχρονης πόλης επιτεύχθηκε χάρη στα τεχνολογικά μέσα και τα δομικά υλικά που αντικατέστησαν τις παραδοσιακές μεθόδους οικοδόμησης. Οι χωματουργικές εργασίες διαμόρφωσης του χώρου θεμελίωσης πραγματοποιούνταν πλέον με σκαπτικά μηχανήματα και όχι με απλά εργαλεία όπως η σκαπάνη, το φτυάρι και ο λοστός. Η κατασκευή του «χαρμανιού» δε γινόταν χειρονακτικά, αφού είχαν εμφανισθεί οι μικρές βενζινοκίνητες μπετονιέρες που τη χωρητικότητά τους την υπολόγιζαν με την αναλογία του τσιμέντου, που δεν ξεπερνούσε το μισό σακί. Η μεταφορά του υγρού κονιάματος δε γινόταν με τον τενεκέ στον ώμο του οικοδόμου που αγκομαχούσε να διασχίσει την κεκλιμένη «ράμπα» αλλά με ανεβατόρια. Κι έτσι λυνόταν το πρόβλημα σκυροδέτησης στις μεγάλες πλάκες που αν δεν προλάβαιναν να τις «ρίξουν» σε μια μέρα την επόμενη το νέο τμήμα της πλάκας δεν μπορούσε να «δέσει» με αυτό της προηγούμενης. Επιπλέον είχαν αντικατασταθεί τα μικρών διαστάσεων τούβλα που έκαναν το κτίσιμο της τοιχοποιίας μια μακρόσυρτη διαδικασία, η οποία περιγράφεται από τη φράση των παλιών μαστόρων: «έκτιζες, έκτιζες και δεν τελείωνες».
Μαζί με τις παραδοσιακές μεθόδους άρχισαν να ατονούν και εν τέλει να χαθούν τα έθιμα της λαϊκής οικοδομικής, από τα «θεμελιάτικα», χάραγμα του σταυρού στο θεμέλιο λίθο, «ασήμωμα» με ρίψη νομισμάτων, σφαγή του κόκορα και ράντισμα των θεμελίων με το αίμα του, μέχρι τα «μαντηλώματα», την προσφορά δώρων στους μαστόρους και κυρίως μαντηλιών κατά την έναρξη κατασκευής της στέγης.
Το ΠΔ 21-11-78 «Περί καθορισμού συντελεστών δομήσεως εις την εντός του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου περιοχήν Κιλκίς», παρότι μείωσε το συντελεστή δόμησης στην Α’ ζώνη από 3 σε 2,4 δεν εμπόδισε αυτό που επρόκειτο να ακολουθήσει. Αλλά και ο ίδιος ο ΓΟΚ του 85 που εισήγαγε την ελευθερία τοποθέτησης και ογκοπλασίας του κτιρίου σε σχέση με τον ευρύτερο χώρο του, υπονόμευσε την καλώς εννοούμενη «πειθαρχία» της πόλης. (Α. Γερόλυμπου, Ο ΓΟΚ και η ελληνική πόλη. Από την συνολική πολεοδομική αντίληψη στη ρύθμιση της ιδιωτικής κερδοσκοπίας, 2000).
Μοναδική ευκαιρία παρουσιάστηκε το 1985 με τη μελέτη επέκτασης αναθεώρησης του σχεδίου πόλεως του Κιλκίς που προέβλεπε την ενοποίηση των ακάλυπτων χώρων στο εσωτερικό των οικοδομικών τετραγώνων και τη θεσμοθέτηση ως πεζοδρόμων των προϋφιστάμενων του 1923 οδών, που υπήρχαν σε αρκετά σημεία στο κέντρο της πόλης. Το σχέδιο αυτό ήταν πρωτοποριακό και αν εφαρμοζόταν το Κιλκίς θα είχε μια εικόνα που θα τη ζήλευαν και οι ομορφότερες πόλεις. Δυστυχώς αυτό δε συνέβη. Ορισμένες υπερβολές του σχεδίου σε συνδυασμό με την εκπορευόμενη από μικροκομματικές επιδιώξεις φημολογία δημιούργησαν ένα εκρηκτικό κλίμα αντιδράσεων που εκφράστηκε με την υποβολή εκατοντάδων ενστάσεων εκ μέρους θιγόμενων αλλά κυρίως μη πραγματικά θιγόμενων ιδιοκτητών. Και επειδή το ψέμα δεν έχει κοντά ποδάρια όπως συνήθως λέγεται και η άγνοια δυστυχώς υπερισχύει της γνώσης, η προσπάθεια των μηχανικών της πόλης μας να στηρίξουν το προτεινόμενο σχέδιο αποδείχθηκε μάταιη. Η δημοτική αρχή υπαναχώρησε στις αφόρητες πιέσεις, η αναθεώρηση του σχεδίου ματαιώθηκε και προχώρησε μόνο η μελέτη επέκτασης, που μετά την κύρωση της Πράξης Εφαρμογής της το 1993 απέδωσε εκατοντάδες στρέμματα οικοπεδικής γης.
Η περίσσεια γης αντί να μειώσει τα ποσοστά αντιπαροχής αντιθέτως τα απογείωσε, φθάνοντας ακόμη και το 50% στην Α’ ζώνη και το 35% στη Δ’. Ήταν βλέπετε η εποχή που το Κιλκίς θύμιζε ένα νέο Ελ Ντοράντο με πολλούς οικοπεδούχους να πιστεύουν ότι το αγροτεμάχιο που είχε ενταχθεί στο σχέδιο πόλης αρκούσε για να ζήσουν πλουσιοπάροχα όχι μόνο αυτοί και τα παιδιά τους αλλά τα εγγόνια τους.
Οι οικοπεδούχοι ενταγμένοι πλήρως στο κλίμα κερδοσκοπίας δεν αρκούνταν στο ποσοστό της τάξης του 20% της προηγούμενης περιόδου αλλά επιπλέον ήθελαν κατάστημα, γεγονός που περιέπλεκε τα πράγματα στις διαπραγματεύσεις τους με τους εργολάβους, οι οποίες είχαν πλέον τη μορφή ανατολίτικου παζαριού.
Η αντιπαροχή της δεύτερης περιόδου διέφερε από την πρώτη και ως προς τους συντελεστές παραγωγής του έργου. Οι οικοδόμοι και οι διάφοροι τεχνίτες ήταν στην πλειοψηφία Αλβανοί μετανάστες και παλιννοστούντες ομογενείς ή άλλοι που τα γνωστά κυκλώματα εφοδίαζαν με πλαστά έγγραφα που τους παρουσίαζαν ως Ρωσοπόντιους. Άλλωστε την εποχή της φούσκας του Χρηματιστηρίου ποιος Νεοέλληνας ήθελε να δουλέψει σε μια δουλειά κοπιαστική και επικίνδυνη σαν αυτή του οικοδόμου; Και αυτά που έλεγαν οι στίχοι του τραγουδιού «η δουλειά κάνει τους άντρες, το γιαπί, το πηλοφόρι, το μυστρί» θεωρούνταν φληναφήματα.
Από την άλλη στη διαδικασία του σχεδιασμού ανέλαβαν πιο ενεργό ρόλο οι διπλωματούχοι μηχανικοί και οι αρχιτέκτονες, καθώς είχε παρέλθει ανεπιστρεπτί η εποχή που επιδεικνύονταν για κάθε περίπτωση οικοπέδου δυο έτοιμες κατόψεις και ο πελάτης καλούνταν να διαλέξει μια εξ αυτών. Δέσμιοι όμως των κανόνων της αγοράς δεν κατάφεραν στο βαθμό που επιθυμούσαν να υλοποιήσουν την πεμπτουσία της αρχιτεκτονικής, όπως αυτή εκφράστηκε το 1925 από το Δημήτρη Πικιώνη που έγραφε πως «η αρχιτεκτονική ίσως περισσότερο από τις άλλες τέχνες μπορεί να δώσει την ποίηση στην καθημερινή μας ζωή».
Περισσότερα άρθρα και φωτογραφίες από το νομό Κιλκίς θα βρείτε στην ιστοσελίδα και στο fb του τεχνικού γραφείου k4s tation.
