Το κομιτάτο αυτό εκμεταλλεύτηκαν και οι δυτικές Ευρωπαϊκές, ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, οι οποίες το κατηύθυναν ανάλογα με τα συμφέροντα τους…πρώτα τη διάλυση της Τουρκίας και μετά την προέλαση τους στα πετρέλαια της Μουσούλης…
«οι Μεγάλοι ειρηνοποιοί…μοίραζαν τον κόσμο!!».
Οι Γερμανοί πολλά χρόνια πριν θεωρούσαν τους Έλληνες και Αρμενίους εμπόδιο για τη δική τους εμπορική διείσδυση στην Ανατολή…Με τους Βαλκανικούς πολέμους του 1913 έστειλαν στην Τουρκία δικούς τους εκπαιδευτές για να αναδιοργανώσουν τον τουρκικό στρατό και να εξουδετερώσουν τις μειονότητες. Μεταξύ των απεσταλμένων ο Λίμαν φον Σάντερς υπήρξε ο ιθύνων νους της τρόικας.
Με την κήρυξη του Α΄ παγκοσμίου πολέμου η Τουρκία, αφού προσχώρησε στο πλευρό των κεντρικών δυνάμεων, κήρυξε γενική επιστράτευση όλων των υπηκόων της. Όμως, μετά την ήττα της στο ανατολικό μέτωπο - Σαρίκαμις του Καυκάσου – όπου είχε 90.000 νεκρούς στρατιώτες θεώρησε ως υπεύθυνους τους λιποτάκτες Πόντιους. Αμέσως διέταξε την αποστράτευση όλων και την αποστολή τους στα τάγματα εργασίας, όπου από τις κακουχίες, βιαιοπραγίες και τις επιδημίες πέθαιναν ομαδικά. Διέταξε επίσης, οι υποψήφιοι στρατεύσιμοι 20 έως 45 ετών να σταλούν κι αυτοί στα τάγματα εργασίας,. Εκεί άκουγε κανείς ουρλιαχτά απελπισίας, κραυγές πόνου και αισθανόταν αγωνία για το οδυνηρό τέλος τους. Ο Γερμανός πρόξενος της Αμισού γράφει στο Βερολίνο: «ολόκληρος ο ελληνικός πληθυσμός της Σινώπης και της παραλιακής περιοχής της επαρχίας της Κασταμονής είχε εξοριστεί. Παιδιά που έχασαν τους γονείς τους περιφέρονταν σε χωριά πεινασμένα και ρακένδυτα. Οι Νεότουρκοι από τους Γερμανούς διδάχτηκαν ότι μόνο με την εξαφάνιση των Ελλήνων και Αρμενίων θα κάνουν πατρίδα τους την Μικρά Ασία. Ως ένα βαθμό, για τις γενοκτονίες Αρμενίων και Ελλήνων θεωρούνται υπεύθυνοι και οι Γερμανοί, αφού όπως λέει ο Horton ο πρόξενος των ΗΠΑ, οι Γερμανοί πρέσβεις, όταν επισκέπτονταν την Τρόικα έλεγαν «δεν τους σφάξατε ακόμα?»
Πολλοί Έλληνες τότε ανέβηκαν στα βουνά και άρχισαν το αντάρτικο, ενώ άλλοι κατέφυγαν στη Ρωσία. Ο αγώνας των ανταρτών άρχισε πρώτα από τον δυτικό Πόντο με επίκεντρο την Αμισό και την Πάφρα, σκοπός τους ήταν η προστασία του άμαχου πληθυσμού, που είχε εκατοντάδες θύματα, αν σκεφθεί κανείς πως στην Αμάσεια σε σύνολο 183.000 κατοίκων οι 134.086 ήταν νεκροί…Στον ανατολικό Πόντο το αντάρτικο αναπτύχθηκε κυρίως μετά τον απόπλου του ρωσικού στόλου από την Τραπεζούντα. Τα ρωσικά πλοία φεύγοντας περισυνέλλεξαν από το λιμάνι της Κερασούντας και Αμισού όλους όσους έτρεχαν στις παραλίες για να σωθούν από τις σφαγές. Το σπουδαιότερο κέντρο ανταρτών ήταν η Σάντα και η Κρώμνη, ένα πραγματικό Σούλι του Πόντου. Ωστόσο η ζωή των ανταρτών δεν ήταν ανθρώπινη, ζούσαν σε σπηλιές και καλύβες με κλαδιά δένδρων, με φοβερό κρύο, χωρίς φαγητό πολλές φορές, με ελάχιστα όπλα, με μαχαίρια και αξίνες διεξήγαγαν έναν αγώνα άνισο….Ζήτησαν από την Ελλάδα όπλα, αυτή δεν ανταποκρίθηκε. Και ενώ ο πόλεμος είχε τελειώσει με την νίκη της ΕΝΤΕΝΤΕ και υπογράφηκε η ανακωχή του Μούδρου (Νοέμβρης του 1918) και οι σύμμαχοι τοποθέτησαν στις κυριότερες πόλεις της Τουρκίας αρμοστές πλαισιωμένους με στρατιωτικές μονάδες για να επιβλέπουν την τήρηση και εφαρμογή των όρων ανακωχής και αγγλικά πλοία αγκυροβόλησαν στο Μπατούμ, Σαμψούντα, Τραπεζούντα, οι Νεότουρκοι με τους Κεμάλ, Εμβέρ, Ταλαάτ, Τζελάλ δεν έπαψαν να οπλίζουν τους στρατιώτες τους και τους Τσέτες κλέβοντας όπλα από τις αποθήκες των Ιταλών και Γάλλων για να σώσουν την Τουρκία…Το έτος 1919 με την είσοδο του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, το εθνικιστικό κίνημα του Κεμάλ αναζωπυρώθηκε. Το ίδιο έτος ο Κεμάλ σχημάτισε εθνική κυβέρνηση στην Άγκυρα και με τα όπλα των Ιταλών και Γάλλων έκανε έναν κλεφτοπόλεμο για να κουράσει τον ήδη ταλαιπωρημένο ελληνικό στρατό. Ευτυχής συγκυρία γι αυτόν ήταν και ο διχασμός στην Ελλάδα, φιλοβασιλικών και φιλοβενιζελικών και η επάνοδος του βασιλιά Κωνσταντίνου.
Συγχρόνως οι Ιταλοί και οι Γάλλοι συνήψαν κρυφές συμφωνίες, η μεν Γαλλία για να διατηρήσει την αποικία της στην Κιλικία, η δε Γαλλία στην Αττάλεια. Ωστόσο η συμφωνία του Κεμάλ με τον Τρότσκι της Ρωσίας για τα στενά, ήταν αυτό που ανησύχησε τους Άγγλους και Αμερικανούς, αφού η μεν Αγγλία επιθυμούσε την παραμονή των ελληνικών αγημάτων στην Μ. Ασία, οι δε εταιρίες των Αμερικανών ήθελαν να επενδύσουν στην εγγύς Ανατολή…Όλα αυτά ευνόησαν το Κεμαλικό καθεστώς και τότε αποφάσισε την τελική εξόντωση των Ποντίων. Άνδρες από 16 έως 60 ετών στάλθηκαν στα τάγματα εργασίας δηλαδή ένα «Άουσβιτς εν πορεία». Το 1921 στην Αμάσεια απαγχονίσθηκαν όλοι οι πρόκριτοι του Πόντου. Στην Κερασούντα ο Τοπάλ Οσμάν, ο χωλός βαρκάρης, έκλεισε σε μια από τις εκκλησίες 6.000 γυναικόπεδα και γέρους και τους έδωσε φωτιά…Στην Πάφρα, Αμισό και περιφέρεια οι σφαγές και βιαιοπραγίες ήταν ακατανόμαστες με τους δρόμους γεμάτους πτώματα…ο γενικός Πρόξενος των Η.Π.Α Horton έγραφε στο Υπουργείο του «ντρέπομαι που ανήκω στο ανθρώπινο γένος». Τότε τα βουνά γέμισαν αντάρτες που ζητούσαν απεγνωσμένα όπλα και βοήθεια από την Ελλάδα.
Τα ειδεχθή αυτά εγκλήματα των Κεμαλικών και οι διακηρύξεις του προέδρου των Η.Π.Α Ουίλσον για διαμελισμό της Οθωμανικής αυτοκρατορίας σε αυτόνομα κρατίδια επηρέασε επίλεκτα μέλη της ποντιακής κοινωνίας, ώστε να οραματίζονται τη δημιουργία αυτόνομης ανεξάρτητης Δημοκρατίας του Πόντου. Στον εθνικό Σύνδεσμο που δημιουργήθηκε, μετείχαν εκτός των δυο σεβάσμιων μορφών, του Μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρύσανθο Φιλιππίδη και του Γερμανού Καραβαγγέλη, Μητροπολίτου Αμάσειας λόγιοι και έμποροι της διασποράς, Ιασωνίδης, Πασσαλίδης, Χτενίδης, Θεοφυλάκτου και Κωνσταντινίδης, η ψυχή της Ένωσης, μεγαλέμπορας στην Μασσαλία της Γαλλίας με εκτίμηση από τη Γαλλική κυβέρνηση.
Όμως ο κακός χειρισμός της Ελληνικής κυβέρνησης στο Συμβούλιο των Σεβρών και η χρονοτριβή στις διαβουλεύσεις των μελών συνετέλεσε στην αποτυχία της προσπάθειας. Ακόμη απέτυχε και η προσπάθεια του Μητροπολίτη Γερμανού Καραβαγγέλη, που πρότεινε στον Υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδος τη συνεργασία με Κούρδους και Αρμενίους για να χτυπηθεί το κίνημα του Κεμάλ. Επίσης απέτυχε η τελευταία προσπάθεια του Μητροπολίτη Χρύσανθου να γίνει ο Πόντος αυτόνομος, με κυβέρνηση ισοπολιτείας Τούρκων και Ελλήνων. Όλες αυτές οι προσπάθειες απέτυχαν, γιατί μεσολάβησε η πολιτική ανατροπή των συμμάχων της ΕΝΤΕΝΕ 1919–21. Αυτοί προκειμένου να προωθήσουν τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα τους απέσυραν από τις μεγάλες πόλεις τους αρμοστές τους με τις στρατιωτικές τους μονάδες, που είχαν τεθεί για την προστασία του χριστιανικού πληθυσμού και την τήρηση των όρων της ανακωχής Μούδρου (1918). Το ίδιο έπραξαν και οι Άγγλοι αποσύροντας τα πλοία τους από την Τραπεζούντα και Αμισό.
Τελικά η συνθήκη των Σεβρών, που διήρκησε δυο χρόνια 1918–20 με τον Κλεμανσώ της Γαλλίας, Ορλάντο της Ιταλίας, Βενιζέλο της Ελλάδος, Ουίλσον των ΗΠΑ δεν εφαρμόστηκε. Υπογράφηκε η Συνθήκη της Λωζάνης 1923 περιορίζοντας τα σύνορα μας στον Έβρο. Ακολούθησε η συμφωνία Βενιζέλου - Ινονού και η ανταλλαγή πληθυσμών Ελλήνων και Τούρκων, βάσει θρησκείας.
Έτσι άρχισε ο ξεριζωμός των Ελλήνων από τις προγονικές εστίες τους…Και τότε κοπάδια, κοπάδια κατέβαιναν από παντού προς τις παραλίες, να βρουν καράβια να φύγουν για την Ελλάδα, την μητροπολίτη τους. Πεινασμένοι, ρακένδυτοι, απρόσωποι μεταφέρθηκαν σαν ζώα στην Μακρόνησο, όπου τους κούρεψαν και πέρασαν τα ρούχα τους από κλίβανο. Οι ασυνείδητοι προμηθευτές τροφίμων τους πουλούσαν ό,τι σάπιο είχαν, ενώ οι μαυραγορίτες πλούτισαν από το χρυσάφι που έφεραν μαζί τους οι εύπορες οικογένειες. Ύστερα τους μοίρασαν σε διάφορες πόλεις, Πειραιά, Αθήνα, Πάτρα, Πρέβεζα, Βόλο, Θεσ/νίκη και τους εγκατέστησαν σε παράγκες, πολλές οικογένειες μαζί, χωρίς συνθήκες υγιεινής, χωρίς φαγητό και νερό, με τον τύφο να τους μαστίζει, αιτία πολλών ομαδικών θανάτων ώστε οι τόποι να γεμίσουν με ομαδικούς τάφους.
Στη γη του Πόντου τάφηκαν 353.000 Πόντιοι – Ίωνες, υπερασπιστές του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού, σταυροφόροι του Χριστιανισμού, Ακρίτες των συνόρων και Αργοναύτες, που ξεκίνησαν για το χρυσόμαλλο δέρμα και παρέμειναν εκεί ψιθυρίζοντας στους διαβάτες «η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο ….».
Δέσποινα Ξιφιλίδου φιλόλογος
