Με αφορμή τις πρόσφατες καταλήψεις σε μια εποχή που η χώρα μας βιώνει τραγικές καταστάσεις θα επιχειρήσουμε μια προσεκτική και δημοκρατική προσέγγιση του θέματος.
Σε παγκόσμια κλίμακα, η επέλαση της πανδημίας του κορωνοϊού, γεγονός που αν μη τι άλλο έχει αποδομήσει συθέμελα το σύγχρονο κρατικό σύστημα, ανέδειξε και όξυνε τις ήδη υπάρχουσες υγειονομικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές κρίσεις των κρατών.
Σ’ αυτή την κρίσιμη στιγμή προέκυψαν και οι μαθητικές καταλήψεις. Τα αιτήματα των μαθητών εύλογα και λογικά: ολιγάριθμα τμήματα, συνεχής καθαριότητα και απολύμανση, προσλήψεις εκπαιδευτικών κ.ο.κ. Τα αιτήματα αυτά συνοδεύονται με συνθήματα και εκφράσεις για καταπάτηση της προσωπικής ελευθερίας, των ατομικών δικαιωμάτων και εν γένει της δημοκρατίας. Όμως εδώ θα αναδείξουμε το κρισιμότερο και δυσχερέστερο ζήτημα που δεν είναι η διαπίστωση του δίκαιου και του ορθού, αλλά οι διαδικασίες με τις οποίες αυτά διεκδικούνται.
Η ελευθερία και η δημοκρατία (κοινοβουλευτική ή δυτικού τύπου) είναι σχεδόν έννοιες ταυτόσημες. Η ελευθερία για το άτομο αποτελεί ιδανικό τρόπο ζωής, ενώ για τη δημοκρατία, τη θεσμική της κατοχύρωση. Δεν νοείται να γίνεται λόγος για καταπάτηση της δημοκρατίας και στέρηση της ελευθερίας, όταν η διεκδίκηση αυτών πραγματοποιείται με αντιδημοκρατικές ή αυταρχικές ενέργειες. Μια μειοψηφία, χωρίς προηγούμενο διάλογο, φράζει με κλειδαριές και λουκέτα ένα δημόσιο κτίριο και στερεί το δικαίωμα σ’ αυτόν που το επιθυμεί να εισέλθει και να επιτελέσει το σκοπό για το οποίο αυτό υφίσταται.
Σύμφωνα, άλλωστε, με το Σόλωνα: «Όταν ζητάς ευθύνες από τους άλλους, να αναδέχεσαι και τις δικές σου». Καθίσταται, λοιπόν, ευλόγως αντιληπτό πόσο κενού νοήματος και περιεχομένου είναι αιτήματα περί δημοκρατίας, όταν αυτά διατυπώνονται με τα πιο αντιδημοκρατικά μέσα. Βέβαια, η δημοκρατία, η οποία σύμφωνα με το μεγάλο διαφωτιστή Ρουσσώ, είναι πολίτευμα μόνο για Θεούς, έχει και αυτή τις αδυναμίες της. Αδυναμίες, όμως, που έχουν ως πηγή τους τις ίδιες τις αρετές της και προπαντός την ελευθερία, η κατάχρηση της οποίας με οιαδήποτε μορφή κι αν γίνεται οδηγεί στον εκφυλισμό της Δημοκρατίας. Και τον κίνδυνο αυτό επισήμανε επιγραμματικά ο Αριστοτέλης τονίζοντας πως δεν είναι ελευθερία το να πράττει κάποιος ό,τι αυτός επιθυμεί.
Σε καμία περίπτωση, ωστόσο, δεν θα πρέπει ο αδικηθείς να πάψει να διαμαρτύρεται, να αναζητεί το δίκιο του, να αιτείται τη διασφάλιση των ελευθεριών και των δικαιωμάτων του. Και τα ίδια τα δημοκρατικά συντάγματα προβλέπουν επαναστατικές αντιδράσεις από τους πολίτες τους, όταν διακυβεύεται το αγαθό της δημοκρατίας. Τέτοιο γεγονός σήμερα δεν υπάρχει, ενώ αντίθετα στις μαθητικές καταλήψεις, διακυβεύεται ένα από τα ύψιστα αγαθά των πολιτών, αυτό της υγείας. Ο αγώνας για την εξασφάλιση των όποιων δίκιων των μαθητών οφείλει να γίνεται τηρουμένων προπαντός των δημοκρατιών διαδικασιών. Είναι εντελώς οξύμωρο να αιτείται κάποιος ένα θεσμικώς κατοχυρωμένο εντός δημοκρατικού πλαισίου αγαθό, με τα πλέον αντιδημοκρατικά μέσα.
Για τα σχολικά δρώμενα, το καταλληλότερο μέσο ειρηνικής και δημοκρατικής διαμαρτυρίας, είναι αυτό της αποχής. Μ’ αυτό το μέσον διεξάχθηκαν και οι περίφημοι αγώνες της μαθητικής νεολαίας στις αρχές της δεκαετίας του ’60 (για το 15% για την Παιδεία) και πέτυχαν πάρα πολλά -π.χ. δωρεάν Παιδεία, 9/ετή υποχρεωτική εκπαίδευση κλπ.). Οι μαθητές, απέχοντας από το ημερήσιο διδακτικό πρόγραμμα, χωρίς να παρακωλύουν τη λειτουργία του σχολείου, αποδεχόμενοι μάλιστα και ως συνέπεια της εν λόγω πράξεως τους τη σχολική απουσία, καθώς δεν νοείται αγώνας χωρίς θυσία, αναδεικνύουν την ανάγκη επίτευξης του εκάστοτε διεκδικούμενου αγαθού και τα δημοκρατικά τους φρονήματα.
Καταληκτικά, ηγεσία και λαός οφείλουν να αποδειχθούν ικανοί να εκτιμήσουν τις ιδιαιτερότητες της χώρας τους και να προσαρμοστούν σε αυτές τις βασικές αρχές της δημοκρατίας. Να τονίσουμε και τη μεγάλη ευθύνη της εκάστοτε κυβέρνησης να επιδιώκει και να προωθεί το διάλογο και όχι να καταφεύγει σε μονομερείς αποφάσεις. Η δημοκρατία, εξάλλου, είναι ένα πολίτευμα διαλόγου, απομονωμένο από βιαιότητες, ωμότητες και αντιδημοκρατικές πρακτικές. Είναι διάλογος ανάμεσα σε δημοκράτες, διάλογος εξεταστικός, θετικός και ειλικρινής, που φωτίζει τις συνειδήσεις για να επιδιώξουν την πραγματοποίηση του αρίστου.
