Γράφει ο Παναγιώτης Αδάμος.
Ως γνωστόν, ο πρέσβης της Ιταλίας που τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 επέδωσε το τελεσίγραφο στο Μεταξά ήταν ο Εμμανουέλε Γκράτσι. Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ο Γκράτσι εξέδωσε ένα βιβλίο με τίτλο '' Η αρχή του τέλους''. Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η αρχή του τέλους του φασιστικού καθεστώτος της χώρας του ήταν η καταστροφική του ήττα στην Αλβανία το 1940-'41, με την έννοια ότι επρόκειτο, πράγματι, για την πρώτη μεγάλη αποτυχία της Ιταλίας, η οποία, υπό την εξουσία του Μουσολίνι από το 1922, φαινόταν, μέχρι τότε, να τα πηγαίνει πολύ καλά σε όλους τους τομείς.
Το βιβλίο περιέχει πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία που κατά καιρούς έχουν αξιοποιηθεί από πολλούς συγγραφείς στις μελέτες τους για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Την προσοχή μου όμως τράβηξε ένα περιστατικό που αφηγείται ο Γκράτσι και το οποίο, για κάποιους λόγους, δεν έχει τύχει της προβολής που του άξιζε.
Συγκεκριμένα, ο Γκράτσι αναφέρει ότι αμέσως μετά την κήρυξη του πολέμου το πρωί της 28ης Οκτωβρίου, ο ίδιος, σύμφωνα με το πρωτόκολλο της εποχής σε καιρό πολέμου, εγκατέλειψε την Ελλάδα, όπως έπραξε, αντίστοιχα και ο έλληνας πρέσβης στη Ρώμη, που αναχώρησε ομοίως από την ιταλική πρωτεύουσα για την Ελλάδα. Φτάνοντας, λοιπόν, στη Ρώμη, ο Γκράτσι, όπως ο ίδιος αφηγείται, παρουσιάστηκε στον υπουργό εξωτερικών Τσιάνο (29 Οκτωβρίου) και ζήτησε περισσότερες πληροφορίες για τον πόλεμο που είχε ήδη ξεκινήσει και για τις εξελίξεις στο μέτωπο. Προς μεγάλη του έκπληξη, ο Τσιάνο τον καθησύχασε λέγοντάς του ότι δεν πρόκειται να γίνει κανένας πόλεμος! ''Τι εννοείτε, κύριε υπουργέ'' ρώτησε ο Γκράτσι, προσθέτοντας: ''ο πόλεμος ήδη ξεκίνησε από χτες''!
Και τότε ο Τσιάνο απάντησε το εξής εκπληκτικό: ''Έχουμε εξαγοράσει τους Έλληνες στρατιωτικούς διοικητές του μετώπου. Θα προβάλουν μια συμβολική αντίσταση για λίγα εικοσιτετράωρα και, κατόπιν, με τις κατάλληλες ενέργειές τους το ελληνικό μέτωπο θα καταρρεύσει''. Ο Γκράτσι αναφέρει ότι το ίδιο απόγευμα (πάντα 29 Οκτωβρίου) συναντήθηκε και με τον Μπαντόλιο, τον αρχηγό του ιταλικού γενικού επιτελείου, ο οποίος τον διαβεβαίωσε ότι όσα του είχε πει ο Τσιάνο ήταν αλήθεια. Ο Γκράτσι δεν σχολιάζει αυτές τις πληροφορίες, αφήνοντας απλά να εννοηθεί ότι οι εξελίξεις στο μέτωπο διέψευσαν τόσο τον Τσιάνο όσο και τον Μπαντόλιο.
Τι μπορεί να είχε συμβεί; Κατά τη γνώμη μου δύο είναι οι κύριες εκδοχές:
Πρώτη εκδοχή: οι Τσιάνο και Μπαντόλιο, για κάποιο λόγο, είπαν ψέματα στον Γκράτσι. Δηλαδή δεν έγινε καμία εξαγορά των Ελλήνων διοικητών του μετώπου (Κατσιμήτρου, Δαβάκη και λοιπών).
Δεύτερη εκδοχή: η ιταλική ηγεσία έπεσε σε μια απίστευτη ελληνική παγίδα/εξαπάτηση! Με άλλα λόγια, όντως έγινε η ιταλική κίνηση εξαγοράς των Ελλήνων, οι οποίοι προφανώς υποκρίθηκαν ότι αποδέχονται την πρόταση, προκειμένου, φυσικά, να παρασυρθούν οι Ιταλοί σε εντελώς λανθασμένες εκτιμήσεις για τις προοπτικές της ελληνικής άμυνας. Πράγματι, ίσως έτσι εξηγείται, ως ένα σημείο, και ο βαθμός στον οποίο η ιταλική ηγεσία υποτίμησε την Ελλάδα και της επιτέθηκε με δυνάμεις που δεν ήσαν αριθμητικά επαρκείς. Μάλλον δεν ανέμεναν σοβαρή αντίσταση!
Η συγκεκριμένη αναφορά του Γκράτσι έχει κατά κανόνα αποσιωπηθεί, τουλάχιστον από την ελληνική βιβλιογραφία, παρ' όλο που πρόκειται για πληροφορία κρισιμότατη, άσχετα αν έγινε τελικά ή όχι η εξαγορά των Ελλήνων διοικητών.
Πιθανότατα δεν θα μάθουμε ποτέ την αλήθεια. Πάντως, αν ισχύει το ότι οι Έλληνες εξαπάτησαν τους Ιταλούς υποκρινόμενοι ότι εξαγοράστηκαν, πρόκειται για μια συναρπαστική σελίδα της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Δεν μπορούμε να μη φέρουμε στη μνήμη μας την αντίστοιχη ''μπλόφα'' του Θεμιστοκλή, στα 480 π.Χ., την παραμονή της ναυμαχίας της Σαλαμίνας, όταν ο δαιμόνιος Αθηναίος έστειλε στον Ξέρξη έναν δούλο του με το μήνυμα ότι τασσόταν με το μέρος του και ότι την κρίσιμη στιγμή της σύγκρουσης θα διέλυε τον ελληνικό στόλο! Αυτή η εξαπάτηση ώθησε τον Ξέρξη να δώσει εντολή να εισέλθει ο στόλος του μέσα στο στενό της Σαλαμίνας, με τις γνωστές καταστροφικές συνέπειες για την εκστρατεία του.
Φαίνεται πως οι Ιταλοί Φασίστες, με τον γνωστό ερασιτεχνισμό και επιπολαιότητα με τα οποία αντιμετώπιζαν τα πάντα, δεν είχαν διαβάσει καλά τα μαθήματά τους αρχαίας ελληνικής ιστορίας...
ΠΗΓΗ: Εμμανουέλε Γκράτσι, ''Η αρχή του τέλους'' , εκδόσεις ΕΣΤΙΑ 2007 (1η έκδοση το 1945).
