Τον τελευταίο καιρό, με αφορμή την δύσκολη οικονομική κατάσταση της χώρας μας, έχουν ειπωθεί και γραφτεί στον διεθνή τύπο πολλά και διάφορα, και είναι φυσικό. Δυστυχώς όμως ανάμεσα στα γραφόμενα υπήρξαν και πικρόχολες και ειρωνικές αναφορές από συγκεκριμένα πέριοδικά και εφημερίδες, όπως το γερμανικό SPIEGEL, BILD και πρόσφατα η αγγλική SYNDAY TIMES.
Όταν πριν από χρόνια η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη έθεσε για πρώτη φορά στη Γενική Συνέλευση της UNESCO στο Μεξικό, την επιστροφή των κλεμένων γλυπτών του Παρθενώνα, σίγουρα δεν θα φαντάστηκε πως λίγα χρόνια αργότερα, αγγλικά μέσα ενημέρωσης θα μας προκαλούσαν χωρίς ίχνος ντροπής, με αναφορές του τύπου πουλήστε την Ακρόπολη για να αποφύγετε την χρεωκοπία.
Φαίνεται πως σε κάποιους εκεί στην Αγγλία δεν τους αρκούν πλέον αυτά που έχουν κατακλέψει απ’ όλον τον κόσμο και την Ελλάδα και σου λέει τώρα είναι άλλη μια καλή ευκαιρία  να πάρουμε και την Ακρόπολη, αφού δεν κατάφερε να την πάρει ο μέγας άρπαγας των μεγαλύτερων θησαυρών της αρχαιότητας, ο τυχωδιόκτης συμπατριώτης τους Τόμας Μπρούς - σκωτικής καταγωγής, γνωστός ως λόρδος Έλγιν. Βέβαια είναι αλήθεια, πως αρπαγές θησαυρών κάθε είδους ήταν συνηθισμένο φαινόμενο από την αρχαιότητα, δεν είναι όμως το θέμα μας.
Κατά την περίοδο λοιπόν της οθωμανικής αυτοκρατορίας, διάφοροι ευρωπαίοι ταξίδεψαν σε διάφορες χώρες της Μεσογείου, και φυσικά και στην υπόδουλη Ελλάδα. Άλλοτε καλοπροαίρεται και άλλοτε τυχοδιωκτικά, ανάμεσα τους πολλές φορές και κρατικοί υπάλληλοι. Πότε αγοράζοντας, πότε δωροδοκώντας και περισσότερο κλέβοντας μετέφεραν στις χώρες τους καραβιές ολόκληρες με ανεκτίμητους αρχαιολογικούς θησαυρούς, χάριν αυτών των θησαυρών, που δεν τους ανήκουν, κερδίζουν χρόνια τώρα τεράστια ποσά από τις εισπράξεις των επισκεπτών απ’ όλο τον κόσμο. Δεν ξέρω τι θα μπορούσαν να στεγάσουν στα μουσεία τους αν δεν είχαν κατακλέψει τον κόσμο.
Πρώτος και καλύτερος ανάμεσα σ’ όλους αυτούς τους αρχαιοκάπηλους ο Έλγιν, ο οποίος βρέθηκε το 1799 στην Κωνσταντινούπολη ως έκτακτος πρέσβης - ήταν τότε που η Αγγλία θέλησε να εκμεταλλευτεί την επέμβαση των Γάλλων στην Αίγυπτο - και έτσι να προσεγγίσει την Υψηλή Πύλη ώστε να συνάψουν ορισμένες συνθήκες προς αμοιβαίο όφελος. Και όπως λέει και η παροιμία, “η καλή ημέρα από το πρωί φαίνεται”, ο Έλγιν πριν ακόμη φθάσει στην Πόλη, σε ένα χωριό στις ακτές της Τενέδου, του “γυάλισαν” δύο μαρμάρινα καθίσματα - το ένα με αρχαιοελληνική επιγραφή, γραμμένη από δεξιά προς τα αριστερά - τα οποία βρίσκονταν έξων από την είσοδο της εκκλησίας. Το 1800 έστειλε στην Αθήνα ειδικούς καλλιτέχνες, με επικεφαλής τον Ιταλό Λουζιέρι για να μελετήσουν τα γλυπτά της Ακρόπολης. Μετά από αυτό πέτυχε να πάρει ειδική προφορική άδεια για τη διενέργεια ανασκαφών. Και αργότερα και ειδικό φιρμάνι του Καϊμακάμη Αβδουλάχ, ο οποίος επέτρεψε και την αφαίρεση μαρμάρων και γλυπτών.
Έως τότε οι Τούρκοι δεν έκαναν καμία προσπάθεια για να διατηρήσουν τον Παρθενώνα, ωστόσο θεωρούσαν τον Παρθενώνα ως κάτι το μοναδικό. Ποτέ δεν πήρε κάποιος επίσημη άδεια να αφαιρέσει γλυπτά από το ναό, η άδεια που δόθηκε στον Έλγιν ήταν μια πολύ ύποπτη εξαίρεση. Και ενώ οι Ρωμαίοι λεηλάτησαν και απογύμνωσαν την πόλη άφησαν όμως άθικτους τους ναούς της Ακροπόλεως. Ακόμη και Γότθος Αλάριχος σεβάστηκε τα ιερά κτίρια. Μεγάλες ζημιές προκάλεσαν όμως φανατικοί μοναχοί όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος ανακήρυξε τον Χριστιανισμό επίσημη θρησκεία. Τα επόμενα χίλια χρόνια με τους αμέτρητους κατακτητές τα κτίρια της Ακρόπολης υπέστησαν ζημιές αλλά επέζησαν σαν από θαύμα.
Με την επίσημη πλέον άδεια των Οθωμανών και την δωροδοκία των πάντων ο Έλγιν αλώνιζε κυριολεκτικά όπου και όπως ήθελε. Ελευσίνα, Μαραθώνας, Δελφοί, Πελοπόννησος κοντινά νησιά και άλλοι αρχαιολογικοί χώροι κυριολεκτικά λεηλατήθηκαν, τον είχε πιάσει τέτοια αρπακτική μανία ώστε έφθασε σε σημείο να παρακαλάει τον αρχηγό των ναυτικών δυνάμεων της Αγγλίας στη Μεσόγειο, να του στείλει ένα μεγάλο πολεμικό πλοίο για να μεταφέρει ολόκληρο το Ερέχθειο, αφού πρώτα το τεμαχίσει. Εβδομάδες ολόκληρες αφαιρούσαν τα σημαντικότερα γλυπτά και ζωοφόρους του Παρθενώνα, τα έβαζαν σε κιβώτια και τα μετέφεραν στον Πειραιά.
“... Οι σημερινοί Έλληνες, έλεγε, δεν αξίζουν να έχουν τέτοια αριστουργήματα της αρχαιότητας, έχω την θεία αποστολή να διατηρήσω αυτούς τους θησαυρούς ανά τους αιώνες...!” Το γεγονός της μεταφορές των γλυπτών της Ακρόπολης από τον Έλγιν προκάλεσε πολλές συζητήσεις και ενέπνευσε πολλούς ποιητές και συγγραφείς, αλλά και διαμαρτυρόμενοι, όπως από τον Σατωβριάνδο, τον  λόρδο Βύρωνα, τον  αρχαιολόγο Βισκόντι και πολλούς άλλους.
Η πρώτη ελληνική αντίδραση ήρθε από τον Ιωάννη Βενιζέλο, ο οποίος ήταν διευθυντής ενός σχολείου της Αθήνας που λειτουργούσε με έξοδα εύπορων Βενετών. Να τι έγραφε στην επιστολή του ο Ιωάννης Βενιζέλος ...Είμαι βέβαιος ότι, αν είδατε σήμερα την Αθήνα, θα νιώσατε πολύ άσχημα. Ένα πράγμα θα σας έδωσε ιδιαίτερη θλίψη, όπως γίνεται με όλους εκείνους που καταλαβαίνουν κάπως αυτά τα πράγματα. Η πρόσφατη λυπηρή απογύμνωση του ναού της Αθηνάς στην Ακρόπολη και των υπολοίπων μνημείων της αρχαιότητας!
Ο ναός μοιάζει πλέον με την ευγενική και πλούσια κυρία που  ληστεύθηκε και έχασε όλα τα διαμάντια και τα υπόλοιπα κοσμήματά της. Ω, πόσο κατάκαρδα πρέπει να πάρουμε αυτό το γεγονός εμείς οι Αθηναίοι και πόσο πρέπει να υμνούμε και να θαυμάζουμε εκείνους τους αρχαίους ήρωες της Ρώμης (τον Πομπήιο και τον Αδριανό) όταν κοιτάζουμε αυτά τα χάλια!”
Λίγο αργότερα ο φίλος και σύντροφος του Μπάϊρον, Τζον Καμ Χόμπλαους πρόσθεσε και αυτός τη φωνή του.
Δεν έχω πεί τίποτε για την πιθανότητα να αποκατασταθούν τα αρχαία μνημεία της Αθήνας - σε περίπτωση μιας επανάστασης ευνοϊκής για τους Έλληνες - και να βρεθούν σε συνθήκες που θα τους επιστρέψουν να αντισταθούν στη φθορά, ένα τέτοιο γεγονός νομίζω ότι δεν ήρθε ποτέ στη σκέψη ούτε εκείνων που έχουν επισκεφθεί την Αθήνα ούτε των σύγχρονων Αθηναίων. Δεν μπορώ, όμως, να μην αναφέρω τα παράξενα λόγια ενός μορφωμένου Έλληνα από τα Γιάννενα, που μου είπε.
“Έσεις οι Άγγλοι παίρνετε τα έργα των Έλλήνων προγόνων μας. Φυλάξτε τα καλά, γιατί κάποια ημέρα θα έρθουμε και θα τα πάρουμε πίσω!”
Δυστυχώς μέχρι σήμερα, παρ’ όλες τις προσπάθειες και τη συμπαράσταση επώνυμων και ανώνυμων της υφηλίου, ακόμη και Άγγλων, οι αρχαιολογικοί θησαυροί της Ακρόπολης συνεχίζουν να κοσμούν το Βρετανικό μουσείο, το οποίο τα αγόρασε στις 15 Αυγούστου 1816 από τον Έλγιν έναντι 35.000 λιρών, από τα χρήματα αυτά ο ίδιος δεν πήρε τίποτε, τα χρήματα μοιράστηκαν στους πιστωτές του. Πέθανε σε απόλυτη φτώχεια στις 4 Νοεμβρίου 1841 στο Παρίσι. Τα χρέη εξοφλήθηκαν από την οικογένεια του μετά από τριάντα χρόνια, ο γιός του αρρώστησε βαριά χωρίς ελπίδα σωτηρίας.
...Πρώτα πάνω στο κεφάλι αυτού που ευθύνεται για το μεγάλο κρίμα.
Να πέσει η κατάρα μου! Σ’ αυτόν και στα σπέρματα του! Δίχως σπίθα πνευματικής φλόγας να μείνουν τα τέκνα του σαν τον πατέρα τους αναίσθητα...
Ο Έλγιν προσπάθησε να αγνοήσει τις φοβερές επιθέσεις του Μπάϊρον, ο οποίος στο ποίημα του η Κατάρα της Αθήνας γράφει
Θνητέ! - του είπε εκείνη - των παρειών σου τα ερυθρίασμα πως είσαι, Βρετανός δηλώνει,όνομα ευγενικό κάποτε, δηλωτικό πρώτα της δύναμης σου και της ελευθερίας΄.
Τώρα ελάχιστα όλοι το τιμούν κι’ εγώ λιγότερο απ’ όλους. Ο μεγαλύτερος εχθρός σου, θα είναι πια η Παλλάδα. Ζητά του μίσους την αιτία;
Κοίταξε ολόγυρα!
Υ.Γ. “Αγαπητοί φίλοι των TIMES, την επόμενη φορά που θα βρεθείτε στο Βρετανικό μουσείο, θυμηθείτε τον παραπάνω στοίχο.
Βιβλιογραφία: Υπόθεσης Έλγιν: Θεόδωρος Βρεττός
Εκδόσεις Ενάλιος
Εγκυκλοπαίδεια: Κόσμος