Παρασκευή, 29 Μαρτίου 2024, 4:58:36 μμ
Πέμπτη, 22 Οκτωβρίου 2020 20:56

Ο Ψυχολόγος στην Ειδική Αγωγή

Γράφει η Αναστασία Πάγκου, Ψυχολόγος.

Εργάζομαι στην ειδική αγωγή από το 1992. Είχα την τύχη να απασχοληθώ και να αποκτήσω εμπειρία σε πολλούς φορείς. Ως διορισμένη στην εκπαίδευση, δουλεύω από το 2003.

 

Εμπειρικά γνωρίζω ότι λίγες δεκαετίες πριν, ο ψυχολόγος στην ειδική αγωγή, ήταν μία πολύ υποτιμημένη παρουσία. Θα μπορούσε να είναι κάποιος ψ – ειδικός, με εξειδίκευση σε κάτι άσχετο με τα Α.Μ.Ε.Α., που διορίστηκε σε ένα ειδικό σχολείο γιατί δεν υπήρχε άλλος τρόπος επαγγελματικής αποκατάστασης και γιατί τότε υπήρχε η λανθασμένη αντίληψη ότι οι μαθητές με ειδικές ανάγκες είναι μια εύκολη υπόθεση. Αυτή η αντίληψη τώρα, προκαλεί γέλιο. Αυτός ο ειδικός ουσιαστικά δεν είχε αντικείμενο εργασίας, γιατί με όλα αυτά τα παιδιά του χαμηλού νοητικού δυναμικού και των ιδιαιτεροτήτων, δεν ήξερε τι να κάνει. Φυσικά, αυτό πυροδοτούσε αμέτρητες εντάσεις στο εργασιακό πλαίσιο.
Η κατάσταση σταδιακά άλλαξε. Ο ρόλος του ψυχολόγου στην ειδική αγωγή, γινόταν και συνεχίζει να γίνεται ολοένα και πιο σημαντικός. Σήμερα πλέον, δε νοείται ψυχολόγος σ’ αυτόν τον δύσκολο και σκληρό χώρο, που να μην είναι εξειδικευμένος σε θέματα ειδικής αγωγής. Η εξειδίκευση αυτή επιτυγχάνεται είτε μέσω ενός μεταπτυχιακού, είτε μέσω σοβαρών πολύωρων σεμιναρίων. Η συμβουλευτική των παιδιών που παρουσιάζουν δυσκολίες, η στήριξη των οικογενειών τους, η αξιολόγηση και υποστήριξη μαθητών, η πρόταση του κατάλληλου σχολικού πλαισίου για την κάθε περίπτωση, η υποστήριξη των εκπαιδευτικών, όλα αυτά αποτελούν έργα, που για την διεκπεραίωσή τους, απαραίτητη είναι και η ειδικότητα του ψυχολόγου μεταξύ άλλων.
Όσον αφορά τις βασικές δομές παροχής σχολικών ψυχολογικών υπηρεσιών, η παρούσα κατάσταση στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, έχει διαμορφωθεί ως εξής:
Ψυχολόγοι εργάζονται μόνο σε δημόσια ειδικά σχολεία, ενώ στα δημόσια κανονικά σχολεία, δεν υπάρχουν σχολικές ψυχολογικές υπηρεσίες σε μόνιμη βάση. Ψυχολόγοι εργάζονται μόνο σε ορισμένα ιδιωτικά σχολεία, κυρίως στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, καθώς και στα σχολεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Με βάση τον νόμο 2817/2000 (ΦΕΚ 78 Α), προβλέπονταν 149 νέες θέσεις ψυχολόγων στα Κέντρα Διάγνωσης, Αξιολόγησης και Υποστήριξης (Κ.Δ.Α.Υ.) των ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στις έδρες των νομών και των επαρχιών.
Τα Κέντρα Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης του ΥΠ.Ε.Π.Θ. (ΚΕ.Δ.Δ.Υ.), που ιδρύθηκαν με τον νόμο 3699/2008, αντικαθιστούν τα Κ.Δ.Α.Υ. Επρόκειτο για αποκεντρωμένες υπηρεσίες του ΥΠ.Ε.Π.Θ., οι οποίες παρείχαν υπηρεσίες αξιολόγησης, διάγνωσης και υποστήριξης, σε μαθητές από 4 έως 22 ετών, με αναπηρίες ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
Αργότερα, με τον νόμο 4547/2018, ιδρύθηκαν τα Κέντρα Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (Κ.Ε.Σ.Υ) και αντικατέστησαν τα ΚΕ.Δ.Δ.Υ. Αποστολή τους είναι η υποστήριξη των Σχολικών Μονάδων και των Εργαστηριακών Κέντρων της περιοχής αρμοδιότητάς τους, για τη διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης όλων ανεξαιρέτως των μαθητών στην εκπαίδευση και την προάσπιση της αρμονικής ψυχοκοινωνικής τους ανάπτυξης και προόδου. Για την εκπλήρωση της αποστολής τους, τα Κ.Ε.Σ.Υ. δραστηριοποιούνται στους τομείς της διερεύνησης εκπαιδευτικών και ψυχοκοινωνικών αναγκών, της διενέργειας αξιολογήσεων, του σχεδιασμού και της υλοποίησης εκπαιδευτικών και ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων, καθώς και δράσεων επαγγελματικού προσανατολισμού, της υποστήριξης του συνολικού έργου των σχολικών μονάδων, της διενέργειας ενημερώσεων και επιμορφώσεων και της ευαισθητοποίησης του κοινωνικού συνόλου (ΦΕΚ 5614/τ. Β΄/2018).
Τόσο στα ΚΕ.Δ.Δ.Υ., όσο και στα Κ.Ε.Σ.Υ, εργάστηκαν και συνεχίζουν να εργάζονται ψυχολόγοι, είτε ως μόνιμο προσωπικό, είτε ως αναπληρωτές.
Στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου, υπάρχει Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας, στο πλαίσιο της οποίας, οι ψυχολόγοι παρέχουν τις υπηρεσίες τους στα δημόσια τυπικά – κανονικά σχολεία.
Συμβουλευτικές – ψυχολογικές υπηρεσίες στο σχολείο, παρέχονται από ορισμένα ιατροπαιδαγωγικά κέντρα, κέντρα ψυχικής υγείας, συμβουλευτικούς σταθμούς δήμων ή κέντρα σχολικής ψυχολογίας πανεπιστημίων. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες ποικίλλουν, ενώ τα περισσότερα προγράμματα δεν έχουν σταθερή διάρκεια, λόγω περιορισμένης χρηματοδότησης.
Κάποιες παλαιότερες έρευνες είχαν καταδείξει την υποβαθμισμένη θέση της ψυχολογίας και τις αρνητικές αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας. Εγώ προσωπικά, αδυνατώ να ξεχάσω πολλές εξευτελιστικές για την ιδιότητα του ψυχολόγου απόψεις, που άκουγα συχνά μέσα στην τάξη, όσο ήμουν ακόμη μαθήτρια, κατά τη δεκαετία του ’80. Αρκετά χρόνια αργότερα, τα αποτελέσματα ενός ευρύτερου ερευνητικού προγράμματος του Κέντρου Έρευνας και Εφαρμογών Σχολικής Ψυχολογίας του Τομέα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τις αντιλήψεις μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων, σχετικά με τον ρόλο του ψυχολόγου και την παροχή ψυχολογικών – συμβουλευτικών υπηρεσιών στο σχολείο, δείχνουν ότι οι μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς, θεωρούν σημαντική και απαραίτητη την παρουσία ψυχολόγου στο σχολείο και αναφέρουν διάφορα θέματα που θα ήθελαν να συζητήσουν μαζί του και να πάρουν τη συμβουλή του. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μαθητές όλων των βαθμίδων, θεωρούν σημαντικές τις συζητήσεις με τον ψυχολόγο μέσα στην τάξη για διάφορα θέματα. Το γεγονός αυτό, τονίζει ιδιαίτερα την σπουδαιότητα των προγραμμάτων προαγωγής ψυχικής υγείας στο σχολείο, σε επίπεδο πρωτογενούς πρόληψης.
Είναι πολύ ευχάριστο να διαπιστώνει κανείς, αυτήν τη θετική εξέλιξη του ρόλου και της ιδιότητας του ψυχολόγου. Ωστόσο, είναι πάρα πολλά ακόμη αυτά που πρέπει να κατακτηθούν. Υπάρχουν άπειρα θέματα που αφορούν τις συνθήκες εργασίας, την ακαταλληλότητα του χώρου, την ανεπάρκεια του χρόνου, την ανάγκη για επιπλέον επιμόρφωση και εκπαίδευση, καθώς και κάποιες σύγχρονες προκαταλήψεις για την ειδικότητα. Το καθένα από αυτά, θα μπορούσε να αποτελέσει θέμα ξεχωριστού άρθρου. Ας χαρούμε για τη βελτίωση και οψόμεθα. Άλλωστε αυτά που πρέπει να κατακτηθούν, δεν τελειώνουν ποτέ.

 

Βιβλιογραφία
- Χρυσή Γ. Χατζηχρήστου, ΣΧΟΛΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ, Εκδόσεις Τυπωθήτω, 2011.

- Bouhoutsos, J.C., & Roe, K. (1984). Mental health services and the emerging role of psychology in Greece. American Psychologist, 39, 57 – 61.

- Λαμπροπούλου, Α., Γιαβρίμης, Π., & Χατζηχρήστου, Χ. (2005). Παροχή ψυχολογικών υπηρεσιών στα ελληνικά σχολεία και ο ρόλος του σχολικού ψυχολόγου: Οι αντιλήψεις των γονέων. Στο Χ. Παπαηλιού, Γ. Ξανθάκου & Χ. Χατζηχρήστου (Επιμ.), Εκπαιδευτική Σχολική Ψυχολογία, Τόμος Γ΄ (σσ. 214 – 231). Αθήνα: Ατραπός.