Μιλάω φυσικά για τους οδοκαθαριστές, τους σκουπιδιάρηδες, που παιδιόθεν ακόμη μας απειλούσαν οι γονείς μας ότι αν δε διαβάζουμε θα καταλήξουμε σαν αυτούς, λες και επρόκειτο για κάποια κατηγορία αποσυνάγωγων ή παριών που η θέση τους ήταν στο κοινωνικό περιθώριο.
Οι σκουπιδιάρηδες είναι οι μεγάλοι άγνωστοι της κοινωνίας μας, παρόλο που τους συναντάμε καθημερινά. Τους βλέπουμε σκαρφαλωμένους στους αναβατήρες στο πίσω μέρος των απορριμματοφόρων να κρατιούνται από τις σιδερένιες χειρολαβές σαν τους «γκάνγκστερ της ποτοαπαγόρευσης που σκάλωναν στα πλαϊνά των αυτοκινήτων σε στυλ Μπόνυ και Κλάιντ, όταν έκαναν επίθεση ή δίναν άνισες μάχες εν κινήσει», όπως γράφει γι’ αυτούς ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης. Και με ευκινησία κομάντο να ανεβοκατεβαίνουν για να φορτώσουν τις, σαν εγκυμονούσες, φουσκωμένες πλαστικές σακούλες, που ξεχειλίζουν από τους πράσινους ή μπλε κάδους απορριμμάτων. Τους βλέπουμε γαντοφορεμένος με το φωσφορούχο γιλέκο τους να μας απαλλάσσουν από το δύσοσμο και ενοχλητικό περιεχόμενο των κάδων που κανένας δε θέλει έξω από την πόρτα της αυλής του αλλά ουδέποτε θα τους χειροκροτήσουμε όπως κάνουμε με άλλες επαγγελματικές ομάδες, νοσηλευτές, πυροσβέστες, ή οποιουσδήποτε άλλους παρέχουν κοινωνικές υπηρεσίες.
Το παράδοξο είναι ότι ενώ μας ενοχλούν λίγο τα σκουπίδια που κυριαρχούν στο δημόσιο βίο μας ενοχλεί αφάνταστα η προσπάθεια αποκομιδής των οικιακών απορριμμάτων. Έτσι δυσανασχετούμε με τα αναμμένα τα αλάρμ ενός απορριμματοφόρου που συναντάμε και δεν μπορούμε να το προσπεράσουμε και αυτή η σύντομη αλλά αναγκαία στάση μας ενοχλεί περισσότερο κι από τη στάση και στάθμευση ενός ΙΧ σε θέση αναπήρων. Μας ενοχλεί επίσης – μάλλον δικαιολογημένα – όταν μέσα στα μαύρα μεσάνυχτα ακούγεται ο ήχος της σύνθλιψης των απορριμμάτων στην κοιλιά του σκουπιδιάρικου, που σαν τον καλό μύλο όλα τ’ αλέθει. Και φυσικά, η πλειοψηφία των πολιτών, δεν ανέχεται καμία απεργιακή τους κινητοποίηση γιατί «τα σκουπίδια θα μας πνίξουν», όπως είναι η μόνιμη επωδός στα λεγόμενα των καλοταϊσμένων, που θεωρούν ότι αυτή η επαγγελματική ομάδα θα πρέπει να στερείται της δυνατότητας διεκδίκησης των εργασιακών δικαιωμάτων.
Δεν πρόκειται όμως να αναφερθώ στους σύγχρονους οδοκαθαριστές αλλά στους παλαιότερους με το περίφημο κάρο της δημαρχίας, το οποίο η λαϊκή μούσα αποθανάτισε με διάφορους στίχους: «θα σε πάρω να φύγουμε με το κάρο του δήμου για να δεις πώς μυρίζουνε τα σκουπίδια καλή μου».
Μετά την απελευθέρωση της πόλης μας και μέχρι τη σύσταση δημοτικής υπηρεσίας καθαριότητας τον καθαρισμό των δρόμων και των πλατειών αναλάμβανε ύστερα από μειοδοτική δημοπρασία εργολάβος. Μια από τις πρώτες αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου στην οποία αναγράφονται οι υποχρεώσεις του αναδόχου είναι αυτή της 20ης Μαρτίου 1916: «Ο αναδειχθησόμενος τελευταίος μειοδότης οφείλει και υποχρεούται τακτικώς και ανελλιπώς:
Να καθαρίζη κάθε πρωίαν προ της ανατολής του ηλίου την κεντρικήν οδόν από του Διοικητηρίου μέχρι του τελευταίου στρατώνος μετά των παρακειμένων δυο διόδων από καταστήματος Μιχαήλ Μεζάρη και ξενοδοχείον αδελφών Χατζηπαύλου μέχρι την παρά τον πλάτανον οικίαν του Δημητρίου [δυσανάγνωστο]
Να καθαρίζη άπαξ της εβδομάδος την πλατείαν αρχόμενος από τα κρεοπωλεία και προχωρών δια της οδού μέχρι της εκκλησίας των 15 Μαρτύρων, άπαξ δε της εβδομάδος κατά το Σάββατον την οδόν από του καταστήματος του Γεωργίου Σχοινά δια του Δημαρχείου μέχρι της εξοχικής παρά τα σφαγεία βρύσεως.
Την δια την παρά το λουτρόν βρύσην όσον και δια την παρά την οικίαν Κων. Χαλκιά τοιαύτην να ανοίγη τους αύλακας, ίνα τρέχη το ύδωρ και μη λιμνάζη και ίνα καθαρίζη τους αύλακας από κάθε ακαθαρσίας και λάσπης.
Υποχρεούται δις της εβδομάδος, Δευτέρα και Παρασκευή, τακτικώς και ανελλιπώς να καθαρίζη το Σφαγείον.
Υποχρεούται ίνα των εντός της κεντρικής αγοράς συσσωρευομένων λασπών όσον και εν ταις συνοικίαις συνεπεία βροχών συνάγει ως δια του κάρου ρίπτει αυτών εις μέρος υποδεικνυόμενον αυτώ υπό του Δημοτικού Συμβουλίου και των Αρχών είτε εντός της πόλεως είτε εκτός αυτής».
Στη δεκαετία του 1920 η κοινότητα Κιλκίς διέθετε στοιχειώδη υπηρεσία καθαριότητας που αποτελούσαν ο καραγωγέας με ιδιόκτητο κάρο και 4 οδοκαθαριστές, που καθάριζαν τμηματικά την πόλη. Ο εξοπλισμός της καθαριότητας την εποχή αυτή ήταν στοιχειώδης αφού τον αποτελούσαν μόνο πέντε χειράμαξες, όπως διαβάζουμε σε απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου στις 19 Φεβρουαρίου 1926.
Για το σάρωμα των δρόμων ο οδοκαθαριστής χρησιμοποιούσε μεγάλου μεγέθους όρθια σκούπα και φτυάρι, ενώ για τη μεταφορά του όγκου των σκουπιδιών που περισυνέλλεγε, χρησιμοποιούσε χειράμαξες ή το περίφημο «κάρο της Δημαρχίας» το οποίο οδηγούσε πεζός κρατώντας με το ένα χέρι το φτυάρι και το άλλο τον χαλινό του εκπαιδευμένου υποζυγίου του. Κατά τη διαδρομή μέσα από τις συνοικίες ειδοποιούσε τις νοικοκυρές για την άφιξη του χτυπώντας το κουδούνι του. Όταν ακούγονταν το κουδούνι του σκουπιδιάρη όλη η γειτονιά ξεσηκώνονταν για να παραδώσει όσο το δυνατό γρηγορότερα τα σκουπίδια. Οι γυναίκες πρόχειρα ενδεδυμένες με ρόμπες και παντόφλες ακόμη και αχτένιστες καμιά φορά, παρέδιδαν το τενεκέ, που δεν θα έπρεπε να μην είναι πολυχρησιμοποιημένος για να μη φεύγει ο πάτος του. Εκτός από τα συνηθισμένα οικιακά απορρίμματα στο κάρο του σκουπιδιάρη κατέληγαν και άχρηστα αντικείμενα της επίπλωσης του σπιτιού, σπασμένες καρέκλες, παλιά κρεβάτια που είχαν καταντήσει σωρός ξύλων, μουχλιασμένα στρώματα.
Η απόθεση των σκουπιδιών γινόταν σε διάφορα σημεία περιμετρικά της πόλης και σε κοντινή απόσταση από τα τελευταία σπίτια. Οι στοίβες των σκουπιδιών που σωρεύονταν ονομάζονταν σύμφωνα με τον Θανάση Χατζημητάκο «τσοπλίκες» και παρά τη δυσωδία που ανέδιδαν αποτελούσαν «πεδίο ερευνών» για τα παιδιά που ήλπιζαν ότι θα βρουν σε αυτές κάποιο νόμισμα ή κάποιο άλλο χρήσιμο αντικείμενο.
Κάρα σκουπιδιάρικα σύμφωνα με πληροφορίες του Γιώργου Ελευθεριάδη, είχαν ο Γιάννης Τηλκερίδης (Κουρούζ), ο Παναγιώτης Γρηγοριάδης (Μάξιμος), ο Παύλος Δουλκερίδης, ο Ιωσήφ Ιωαννίδης και ο Νικόλαος Κυριακίδης. Τα κάρα που μετέφεραν τα σκουπίδια αποσύρθηκαν τη δεκαετία του 1960 και τη θέση τους πήρε ένα μεσαίο μεγέθους ανοιχτό φορτηγάκι με κολωνάκια στην καρότσα που είχε οδηγό και συνοδηγό, τους Γρηγόρη Γρηγοριάδη και Κωνσταντίνο Τεκτονίδη. Στη δεύτερη θητεία του δημάρχου Νίκου Αγγελίδη ο δήμος Κιλκίς απέκτησε τα 3 πρώτα απορριμματοφόρα οχήματα που αγοράστηκαν μεταχειρισμένα από τη Γερμανία.
Περισσότερα άρθρα και φωτογραφίες από το νομό Κιλκίς θα βρείτε στην ιστοσελίδα και στο fb του τεχνικού γραφείου k4s tation.
