Μετ’ ευχαριστήσεως θεώμεθα την χαρίεσσαν φύσιν θαλεράν παρ’ όλο το θέρος, τα άφθονα δέντρα που εκτείνονται μπροστά μας, τας γραμμάς των πέριξ ορέων. Ως εφθάσαμεν εις τα στενά του Γαλλικού ποταμού ήρχισε το καρδιοχτύπι. Από δω ήρχισεν η μάχη η προέλασις της 5ης μεραρχίας. Διακρίνομεν το τελευταίον ελληνικόν φυλάκιον και κοντά του τον μύλον, ερείπια ήδη, όπου εξοντώθηκαν οι πρώτοι Βούλγαροι.
Η φύσις χάνει πλέον την γοητείαν της είνε αγρία. Ερείπια χωρίων μακράν εις το βάθος, στίγματα ερυθρά χαρακώματα βουλγαρικά κάπου-κάπου δένδρα. Από καιρού εις καιρόν εις την κορυφήν υψώματος εις το βάθος ρεματιάς διεκρίναμεν έναν ξύλινον πενιχρόν σταυρόν. Εκεί κοιμάται είς ήρως. Και τα μάτια μας ασυναισθήτως δακρύουν.
Το έδαφος είνε αλλόκοτον. Πτυχαί και πάλιν πτυχαί. Δεξιά μας το κωνικόν ύψωμα οπόθεν εξεχύθησαν η δευτέρα και τετάρτη μεραρχία. Εφ’ όσον προχωρούμεν προς το Σαρή – γκιόλ αναπτύσσονται εξ αλλεπάληλλοι σειραί των φοβερών φυσικών οχυρωμάτων του Κιλκίς καταστάντων έτι απορθήτων δια τεχνικής οχυρώσεως.
ΤΑ ΠΕΡΙΦΗΜΑ ΟΧΥΡΩΜΑΤΑ
Περί την πρώτην μ.μ. παρά τον καυστικόν ήλιον αναχωρούμεν δια τα προχώματα. Αρχίζομεν από το άκρον αριστερόν των Βουλγάρων και φθάνομεν μέχρι του κέντρου παρά την σιδηροδρομικήν γραμμήν. Έξ αλλεπάληλλοι σειραί, εξ γραμμαί οχυρωμάτων. Κάθε λόφος και εκάστη γραμμή εκτεινομένη εις μήκος δεκάδος και πλέον χιλιομέτρων, έχει πολλούς λόφους εις απόστασιν ολιγωτέραν του χιλιομέτρου, του ενός από του άλλου οχυρώματος. Αι γραμμαί είνε παράλληλοι έχουσαι διεύθυνσιν εξ ανατολών προς δυσμάς, οριζοντίως του Κιλκίς.
Αντιθέτως η ελληνική παράταξις 100 χιλιομέτρων ωμοίαζε τεράστιον πέταλον εις του οποίου το κέντρον ευρίσκετο το Κιλκίς με τα οχυρώματά του.
Κάθε λόφος χωρίζεται δια ρεματιάς από τον άλλον. Εις το σημείον της ενώσεως του λόφου όπου πύει η ρεματιά ταχύσκαπτα και χαρακώματα πεζικού. Εις το ύψος των λόφων χαρακώματα πεζικού πεντάγωνα με διαδρόμους εις το εσωτερικόν δια την αναχορηγίαν των πυρομαχικών. Τα χαρακώματα είνε ούτω κατασκευασμένα ώστε ο εντός αυτού στρατιώτης να δύναται να μάχεται όρθιος και όταν κουρασθή γονατιστός, διότι έχει είδος καθίσματος χωματίνων πτυχών. Όπισθεν του λόφου εις μέρος κεκαλυμμένον τελείως πρηνής. Οι όλοι λόφοι αποτελούν κεκαλυμμένα επίπεδα. Η οχύρωσις αύτη κλασσική απαντάται εις όλους τους λόφους. Εκάστη γραμμή και έκαστον οχύρωμα συγκοινωνεί δια τηλεφώνου μετά του αρχηγείου. Δρόμοι ανοιχθέντες επίτηδες ωδήγουν εις τα χαρακώματα προωρισμένοι να διευκολύνουν ενεδεχομένην οπισθοχώρησιν. Οχύρωσις τελεία, φοβερά η οποία τιμά τους Βουλγάρους.
ΤΟ ΤΣΑΚΙΣΜΑ – Η ΕΥΣΤΟΧΙΑ ΤΟΥ ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟΥ – Ο ΗΡΩΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΜΑΣ
Καιρός να ίδωμεν το έργον του στρατού μας. Παρ’ όλον το φοβερόν πυρ των βουλγαρικών πυροβολείων ο ελληνικός στρατός επροχώρησεν ακατάσχετος δια μέσου των ρεματιών και κατά μέτωπον. Εις πολλά οχυρώματα ηδυνήθημεν να εξακριβώσωμεν την απελπιστικήν δια τον εχθρόν ευθυβολίαν του πυροβολικού μας. Οι λακκίσκοι, οι δρομίσκοι των χαρακωμάτων πλήρεις οβίδων και γεμάτοι αμόρφων πραγμάτων. Με ολίγην προσοχήν εννοεί κανείς ότι είνε αίματα πεπηγότα και εξατμισθέντα, ενδύματα, σάρκες και κόκκαλα. Το πυροβολικόν εφόνευσεν εκατοντάδας Βουλγάρων κατ’ αυτόν τον τρόπον.
Δίπλα βλέπομεν και το έργον των φαντάρων. Παρά τα βουλγαρικά πηλήκια, τας φυσιγγιοθήκας, τα κόκκαλα και τα κρανία, τα γένια είνε δε γεμάτα τα οχυρώματα από γένια και τάφοι σεμνοί με απλούς σταυρούς Ελλήνων στρατιωτών. Παρά βουλγαρικήν αρβύλλαν διακρίνομεν τεμάχιον ελληνικού πηληκίου ίχνη χακί ελληνικού και βουλγαρικού. Επάλαισαν εκεί σώμα προς σώμα.
Εις το ύψος κάθε φοβερού υψώματος τάφοι στρατιωτών μας. Πλήθος από βουλγαρικά κρανία. Εντός μπότας βουλγαρικής διεκρίναμεν μόνον τον σκελετόν κνήμης. Παρά την βορειοανατολικώς οδόν της υποχωρήσεως πλήθος εξαρτημάτων, ίχνη δηλαδή εξαρτημάτων βουλγαρικών.
Προχωρούμεν προς τες ρεματιές. Εκεί βλέπομεν την δράσιν του βουλγαρικού πυροβολικού. Οι Βούλγαροι είχον αντιληφθή τας ημετέρας 2αν και 4ην μεραρχίας βαδιζούσας δια των χαραδρών. Ήρχισαν μανιώδες πυρ, έχοντες εκ των προτέρων επισημασμένας τας θέσεις. Κάθε δύο τρία μέτρα και οβίδες ανά μία, ανά δύο ανά έξ πολλάκις.
Μόνον γιγαντομάχοι δύνανται να ονομασθούν οι μαχηταί, οι εκπορθηταί του Κιλκίς. Όστις αμφιβάλλει περί της ελληνικής ανδρείας ας επισκεφθή το Κιλκίς. Αμέσως θα αλλάξη γνώμην.
