Ο αριθμός των μαθητών των σχολείων που συγχωνεύονται, η χιλιομετρική απόσταση που χρειάζεται για την μετακίνηση των μαθητών, το μέσο της μετακίνησης, το οδικό δίκτυο, οι υποδομές του σχολείων συγχώνευσης και υποδοχής, το οικονομικό κόστος ή όφελος που προκύπτει από τη διαδικασία των συγχωνεύσεων, είναι  βασικοί παράγοντες που αποτυπώνονται με αριθμούς και αποτελούν τη μια κατηγορία κριτηρίων.
Το πρόγραμμα σπουδών, το ωρολόγιο πρόγραμμα, τα διδακτικά αντικείμενα, τα ζητήματα ομαδοποίησης των μαθητών, οι μεθοδολογικές και διδακτικές προσεγγίσεις, η συνεργασία με τις τοπικές και εκπαιδευτικές αρχές, ο ρόλος των Τ.Π.Ε.,   η ψυχοσυναισθηματική κατάσταση των μαθητών που μετακινούνται, τα κοινωνικά και πολιτιστικά θέματα, το ενδιαφέρον και η ενεργοποίηση του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων αποτελούν τη δεύτερη βασική ομάδα ποιοτικών κριτηρίων στη λήψη απόφασης που αφορά συγχωνεύσεις σχολείων.
Με βάση τα παραπάνω το κάθε σχολείο αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση και η κάθε απόφαση θα πρέπει να τεκμηριώνεται επαρκώς παιδαγωγικά, εφόσον μας αφορά το επίπεδο της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Συνεπώς, τεκμηριωμένα απόλυτος αριθμός μαθητών ενός σχολείου που να δικαιολογεί από μόνος του μια προτεινόμενη συγχώνευση δεν υπάρχει. Η αρχή της αντιμετώπισης των σχολικών μονάδων όχι βάση του αριθμού των μαθητών τους αλλά κυρίως βάση των πραγματικών εκπαιδευτικών αναγκών τους, αποτελεί την ουσία μιας δημοκρατικής εκπαιδευτικής πολιτικής. Το πλήθος για παράδειγμα νησιωτικών και απομακρυσμένων περιοχών της χώρας μας υπαγορεύει τη λειτουργία σχολείων ακόμη και με μονοψήφιο αριθμό μαθητών.
Η διεθνής εμπειρία συναντά τα ολιγοθέσια σχολεία συνήθως στις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές εκτός από την Αγγλία όπου τα ολιγοθέσια σχολεία δε βρίσκονται μόνο στις αγροτικές αλλά και στις αστικές περιοχές. Η εμπειρία της Φινλανδίας, των Μοντεσσοριανών Σχολείων, του SOLE του Sugata Mitra αλλά και του σχολείου του Φουρφουρά στην Κρήτη αποδεικνύουν πως η ποιοτική εκπαίδευση δεν συνάδει με το μεγάλο αριθμό των μαθητών αλλά με το περιεχόμενο της εκπαίδευσης, τις εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες των εκπαιδευτικών και την αλλαγή του παιδαγωγικού κλίματος στην τάξη.
Πιο συγκεκριμένα προτείναμε και επιδιώξαμε την πρόσφατη επανίδρυση των Δημοτικών Σχολείων Γοργόπης και Τούμπας του Δήμου Παιονίας για τους παρακάτω λόγους:
1.    Στο 3/θ Δημοτικό Σχολείο Γοργόπης φοιτούν 35 μαθητές και όχι 25 όπως αναφέρει σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας Πρωινή του Κιλκίς, ενώ το 2/θ Δημοτικό Σχολείο Τούμπας έχει 18 μαθητές. Η μετακίνηση 35 μαθητών αποτελεί μια μικρή «προσφυγιά», εκ των οποίων μάλιστα οι 16 μαθητές είναι εγγεγραμμένοι στην Α΄ και Β΄ Δημοτικού.
2.    Η αναλογία των μαθητών ανά δάσκαλο επιτρέπει τη δυνατότητα πρόσθετης διδακτικής υποστήριξης και μέσω των προγραμμάτων της Ευέλικτης Ζώνης την καλλιέργεια κοινωνικών και άλλων δεξιοτήτων.
3.    Τα σχολεία διαθέτουν την απαραίτητη κτηριακή και υλικοτεχνική υποδομή όπως και τις αντίστοιχες οργανικές θέσεις εκπαιδευτικών. Τα σχολεία που προτείνονταν για την υποδοχή (1ο Αξιούπολης και Ευρωπού), θα αναγκάζονταν να διαθέσουν και τους τελευταίους ελεύθερους χώρους, που χρησιμοποιούν ως αίθουσες πολλαπλών δραστηριοτήτων.
4.    Στα σχολεία διδάσκονται τα διδακτικά αντικείμενα της Φυσικής Αγωγής και Αγγλικών (Δημ. Σχολ. Γοργόπης) από τις αντίστοιχες ειδικότητες.
5.    Υπάρχουν Σύλλογοι Γονέων και Κηδεμόνων ενεργοποιημένοι, δραστήριοι που συνεργάζονται άψογα με το διδακτικό προσωπικό του κάθε σχολείου.
6.    Οι ομάδες μαθητών σε κάθε τμήμα προσφέρουν δυνατότητες για μάθηση και παραγωγική αλληλεπίδραση. Στα ολιγοθέσια σχολεία οι ομάδες που δημιουργούνται έχουν μεγαλύτερη συνοχή.  Σ’ αυτές τις ομάδες αναπτύσσεται ένας κώδικας επικοινωνίας που εμείς οι μεγάλοι δε διαθέτουμε. Οι δόσεις παιδικότητας από τους μικρότερους, η υπευθυνότητα που αναπτύσσεται με τη φροντίδα ενός μικρότερου μέλους της ομάδας από ένα μεγαλύτερο διαμορφώνουν μια σχέση ασφάλειας και εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών.
7.    Σήμερα μπορούμε να αξιοποιήσουμε μια ακόμη εκπαιδευτική δυνατότητα όπως είναι η χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην εκπαίδευση.  Οι Τ.Π.Ε.  αυξάνουν κατά πολύ τη δυνατότητα των εναλλακτικών τρόπων διδασκαλίας. Οι ΤΠΕ επίσης μπορούν να διευκολύνουν θεαματικά τη συνεργασία και επικοινωνία μεταξύ των ολιγοθέσιων σχολείων και της λοιπής εκπαιδευτικής κοινότητας.
Τελειώνοντας θέλω να τονίσω ότι κάθε σχολείο αποτελεί κύτταρο πολιτισμού της περιοχής του και είναι εξακριβωμένο πως χωριά που έχασαν τα σχολεία τους οδήγησαν τους κατοίκους στην εσωτερική μετανάστευση και την ύπαιθρο σε ερήμωση με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Εκπαιδευτικός μας στόχος είναι η υποστήριξη των σχολείων της επαρχίας. Αυτό δε σημαίνει πως είναι αυτοσκοπός η λειτουργία και συντήρηση ολιγοθέσιων σχολείων. Η κάθε περίπτωση εξετάζεται ξεχωριστά με γνώμονα πάντα το παιδαγωγικό συμφέρον των μαθητών και της ποιότητας του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου.
Παπαδόπουλος Αριστείδης,
 Δ/ντής Δ/νσης Π.Ε. Κιλκίς