Παρασκευή, 26 Απριλίου 2024, 11:36:49 μμ
Κυριακή, 22 Ιανουαρίου 2023 20:33

Η γνώση φέρνει πόνο

Γράφει ο Νίκος Κωνσταντινίδης, Εκπαιδευτικός - συγγραφέας.

Η αμφιβολία γεννά τη γνώση και η γνώση γεννά την αμφιβολία. Όσα πιο πολλά γνωρίζει κανείς τόσο πιο πολύ απορεί για τα γνωστικά κενά που έχει. Η γνώση φέρνει γενικά πόνο. «Εν τη πολλή σοφία υπάρχει και πολλή λύπη», λέει η Αγία Γραφή. Όποιος προσθέτει γνώση προσθέτει πόνο. Ή πιο απλά: «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι». Μακάριοι και οι οπαδοί της μιας άποψης ή του ενός βιβλίου. Μακάριοι  και οι πάσης φύσεως δογματικοί, καθώς τα ξέρουν όλα και δεν ζουν με αμφιβολίες και υπαρξιακές ανησυχίες.


Το «εγώ» συρρικνώνει τον άνθρωπο στον δικό του εαυτό. Ό,τι ωστόσο ορίζεται, περιορίζεται. Κάθε ορισμός είναι κι ένας περιορισμός, μέσα στο αχανές σύμπαν που διαρκώς διευρύνεται. Το «εγώ» είναι η απαρχή και η ολοκλήρωση του εγωισμού. Η περιχαράκωση και η απομόνωση του ανθρώπου, στον κοινωνικό περίγυρο που ζει. Το «εσύ» δείχνει τον άλλον. Φανερώνει ότι βλέπω τον άνθρωπο και ως συνάνθρωπο. Ότι δεν εννοείται ύπαρξη χωρίς συνύπαρξη, Υπάρχουμε ως κοινωνία όταν ξέρουμε να συνυπάρχουμε. Όταν θέτουμε σαφή όρια στις μεταξύ μας προσωπικές και κοινωνικές σχέσεις. Το «εμείς» είναι αυτό που μας βοηθά να λειτουργούμε και να δρούμε ως έθνος, ως σύνολο και ως ομάδα, με διακριτά χαρακτηριστικά.
Ο Σωκράτης απέναντι στην έννοια της παντογνωσίας διατύπωσε το ρητό: «εν οίδα ότι ούδεν οίδα». Ο Δημόκριτος από τα Άβδηρα έλεγε τη φράση «δοκεί μοι». Ο Αριστοτέλης από τα Στάγειρα χρησιμοποιούσε το ρήμα «ενδέχεται».  Σήμερα δυστυχώς κάποιοι μονομερείς και μονοδιάστατοι, προερχόμενοι κυρίως από το χώρο της «αδιευκρίνιστης» πολιτικής σκέψης, παρουσιάζονται ως μεσίες και ως ξερόλες.
Είναι απορίας άξιον, από πολιτικής, επιστημονικής και ψυχολογικής κυρίως πλευράς να είναι τα δημόσια αγαθά πανάκριβα σε μια χώρα κι ο λαός της να μην αντιδρά και να τα δέχεται όλα. Την καμήλα –λέει η παροιμία- την καβαλάνε επειδή γονατίζει. Όποιος σκύβει τον πηδάνε, λέει η κοινωνική πραγματικότητα. Γίναμε τούβλα. Εκείνα τουλάχιστον έχουν τρύπες κι αερίζονται. Αντίθετα τα κλειστά μυαλά επειδή στερούνται αέρα γίνονται τοξικά, σαν ένα δωμάτιο που δεν αερίζεται ποτέ και μολύνεται ο αέρας του.
Ευκολότερα γεμίζει μια αίθουσα (από το αίθω η λέξη, που σημαίνει λάμπω) ένας βουλευτής παρά ένας νομπελίστας ποιητής. Με τον πολιτικό ταυτίζονται οι πάντες. Όχι όμως και με τον ποιητή, αδιαφορώντας πως ο μεγαλύτερος ποιητής είναι ο θεός. Ο δημιουργός του σύμπαντος κόσμου.
 Σε όσους διαβάζουν είναι γνωστό ότι η ιστορία του ελληνισμού είναι μακροβιότερη από την ιστορία του Χριστιανισμού. Η Αθηναϊκή Δημοκρατία προηγήθηκε από την Ορθοδοξία. Ωστόσο και τα δύο στην ιστορική διαχρονία συνιστούν την Ελλάδα. Σε τι διαφέρει η ρήση του Θαλή: «Αγάπα τον πλησίον σου μικρά ελαττούμενος» από την Χριστιανική «Αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν;»  Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στο γνωμικό του Κλεόβουλου του Ρόδιου: «Τον εχθρόν φίλον ποιείν και ευεργετείν» από το χριστιανικό: «Αγαπάτε τους εχθρούς υμών, ευλογείτε τους καταρωμένους υμάς, καθώς ποιείτε τοις μισούσιν υμάς;» Τι το διαφορετικό μπορεί να εννοεί ο Σοφοκλής λέγοντας «Ούτοι συνέχθειν αλλά συμφιλείν έφυν» (Δε γεννήθηκα να μισώ αλλά ν' αγαπώ) από τον Ύμνο της Αγάπης του Αποστόλου Παύλου: «Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλλαλάζον;» Σε τι ξεχωρίζει το γνωμικό του Σωκράτη: «Ουδείς εκών κακός» από τη φράση του Χριστού: «Πάτερ άφες αυτοίς ου γαρ οίδασι τι ποιούσι;» Αξίες υπάρχουν πολλές. Κοινωνικές και πολιτικές. Προχριστιανικές και χριστιανικές. Το ερώτημα είναι: Μπορούμε να υπερβούμε τα εγωιστικά μας όρια για να τις δούμε;
 
Η πολιτική ως βασική της αρχή, θα έπρεπε να είχε τη ρήση του Αϊνστάιν: «αξίζει μόνο να ζεις, όταν ζεις για τους άλλους». Γιατί πολιτική σημαίνει συνεισφορά κι όχι προσφορά κέρδους στον εαυτό μας. Όποιος αντί να σώζει, σώζεται από την πολιτική, όποιος αντί να δίνει, κερδίζει από αυτήν, έχει ως μόνη και κυρίαρχη ιδεολογία τον εγωισμό, έννοια ασύμβατη με την κοινωνία. Μπορεί να έπεσε η βασιλεία αλλά, όπως είδαμε πρόσφατα, κάποιοι ζούνε ακόμη  στην εποχή εκείνη!