Πέμπτη, 5 Δεκεμβρίου 2024, 10:22:13 μμ
Τετάρτη, 06 Νοεμβρίου 2024 09:06

Ο λόγος και η ανά τους καιρούς ερμηνεία του

Γράφει ο Νίκος Κωνσταντινίδης.

Εκπαιδευτικός - συγγραφέας

 

 «Ο λόγος αν δεν δηλώνει αυτό που εννοεί, δεν εκπληρώνει το ρόλο του. "Ελληνίζειν είναι το ορθώς ονομάζειν» λέει ο Αριστοτέλης. «Όποιος επίσταται τα ονόματα, επίσταται και τα πράγματα», αναφέρει ο Πλάτων στον Κρατύλο. Το ον και το όν-ομα είναι αλληλένδετα. Οι λέξεις κουβαλάνε ιστορία. «Κι αν ξεχνούν οι άνθρωποι πάντα θυμούνται εκείνες», θα μας πει για τις λέξεις ο Παλαμάς.

Στην αγγλική η λέξη Hellas γράφεται με «h» σεβόμενη την αρχική δασεία, που έπαιρνε η λέξη, την οποία η σημερινή ελληνική έχει αποβάλει. Αν θέλουμε να μάθουμε, αν η λέξη Ελλάς έπαιρνε παλιά ψιλή ή δασεία, πρέπει να ανατρέξουμε στην αγγλική, για να βρούμε τη σωστή απάντηση ή ακόμη και στην τουρκική, όπως στη λέξη Hagia Sophia. Ως και οι Τούρκοι κρατάνε στην πολιτογράφηση της λέξης "Αγία" τη δασεία της.

Η ελληνική δεν έχει συνώνυμα, λέει ο Αμμώνιος. Όντως ανάμεσα στο "ομνύω" και το "ορκίζομαι" υπάρχει όντως διαφορά: Ομνύω σημαίνει ότι δίνω την υπόσχεσή μου να μην κάνω κάτι, ενώ ορκίζομαι θα πει ότι δίνω το λόγο μου ότι θα κάνω κάτι.

Με τον καιρό αρκετές λέξεις άλλαξαν σημασία, ακολουθώντας τις μεταλλάξεις της κοινωνίας. Η λέξη αρετή στον Όμηρο σήμαινε ανδρεία, ως ιδιότητα του άρρενα. Ο Όμηρος μιλά για την αρετή του Αχιλλέα. Κακός στα αρχαία ελληνικά ήταν ο δειλός. Ο Πάρις αναφέρεται ως κακός, γιατί ήταν δειλός. Ετυμολογικά η λέξη παραπέμπει στο ρήμα χάζομαι που σημαίνει κρύβομαι. Αυτός που χάζεται, λέγεται χαζός. Επειδή όμως τα κ,γ,χ, ως ουρανικά γράμματα εναλλάσσονται, έτσι ο χαζός έγινε κακός.

Με τον καιρό και με τη χρήση αρκετές έννοιες αλλάζουν σημασία. Η λέξη «αγαθός» (από το άγαν+θεΐκός) στον τρωικό πόλεμο σήμαινε τον ήρωα. Ο Αχιλλέας για παράδειγμα ήταν «αγαθός». Στην εποχή μας είναι μεταφορικά ο αφελής, ο ευκολόπιστος. Στην Κατοχή η λέξη «Αριστερά» ήταν ιερή. Πρακτικά στις μέρες μας έχει απομακρυνθεί πολύ από την ερμηνεία αυτή!

Η λέξη σύντροφος λεγόταν για τους αντάρτες πάνω στα βουνά που πολεμούσαν τον ξένο κατακτητή και μοιράζονταν μαζί μια βούκα ψωμί.(από το συν+τρέφω). Σήμερα, που οι σύντροφοι ξεχώρισαν τα τσανάκια τους, με άλλους να τρώνε συναγρίδα κι άλλους μαρίδα, ο όρος «σύντροφοι» είναι παραπλανητικός. Πέρασαν χρόνια για να καταλάβω ότι «σύντροφοι» είναι αυτοί που σιτίζονται από το κόμμα.

Είναι κρίμα η Ελληνική γλώσσα, η γλώσσα των γλωσσών, αυτή που αγγίζει και βαφτίζει γαλαξίες και δανείζει τις ωραιότερες λέξεις στην οικουμένη, όπως για παράδειγμα, θέατρο, φαντασία, τραγωδία, ιστορία, ένστικτο, κόσμος, δημοκρατία, φιλοσοφία κλπ, να έχει αποδυναμωθεί νοηματικά, με την κατάργηση των πνευμάτων και των τόνων.

‘Άλλη η σημασία του ρήματος «είργω» με ψιλή που σημαίνει εμποδίζω την είσοδο κι άλλη η σημασία του ιδίου ρήματος με δασεία, που σημαίνει εμποδίζω την έξοδο, εξ ου και κάθειρξη! Η λέξη Σῦρος γραμμένη με περισπωμένη είναι το γνωστό νησί, ενώ με οξεία είναι ο κάτοικος της Συρίας, ο Σύριος. Η λέξη. «κῦδος» με περισπωμένη ονομάζεται η δόξα, ενώ κύδος με οξεία είναι το όνειδος.

Δεν υπάρχει κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης, που να μην περιέχει μέσα του παιδεία, είτε αυτό αφορά τη δουλειά είτε την τέχνη είτε τα γράμματα. Είναι γνωστή η ρήση από τον Περικλέους Επιτάφιο: «Φιλοκαλούμεν τε γαρ μετ' ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας». Εμείς, ως γνήσιοι νεοέλληνες εξοβελίσαμε τη φιλοσοφία και κρατήσαμε τη «μαλακία». Και που σύμφωνα με το «Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας» της Ακαδημίας Αθηνών, η λέξη «μαλάκας» όταν λέγεται μεταξύ νέων παιδιών έχει και τη σημασία της φιλικής προσφώνησης!