Ας εξετάσουμε λοιπόν την έννοια του πολιτισμού που ανά τα χρόνια τόσος ντόρος γίνεται λόγω του γεγονότος ότι συνδεόμαστε με την υπέρλαμπρη και θαυμαστή Αρχαία Ελλάδα. Ναι, θα έλεγα ότι σίγουρα υπάρχουμε στον ίδιο χώρο που μεγαλούργησαν οι Αρχαίοι πρόγονοί μας, αυτό δεν μας κάνει όμως και συνεχιστές του πολιτισμού που δημιούργησαν. Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των εννοιών ‘’διατηρώ και συνεχίζω έναν πολιτισμό’’ και ‘’χρησιμοποιώ ή καταστρέφω έναν πολιτισμό’’.
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να ανοίξω μια παρένθεση και να σημειώσω πως η δομή της τότε κοινωνίας δεν μπορεί να συγκριθεί με την σημερινή. Συμφωνώ στο γεγονός ότι κάποιοι ίσως αναφέρουν πως μετά από τόσες κακουχίες δεν είχαμε το χρόνο να αναπτυχθούμε και να ανθίσουμε, συνεχίζοντας το έργο που ξεκίνησε πριν χιλιάδες χρόνια. Η πραγματικότητα όμως είναι πως αντί να διαφυλάξουμε έστω τα ιδεώδη και τις αρχές ενός πολιτισμού, έχουμε γίνει μικροσκοπικοί μπροστά σε αυτά χωρίς κάποια αυτοαξιολόγηση ή τέλος πάντων χωρίς κάποιο όριο για να πούμε ‘’φτάνει, τί κάνουμε;’’
Κατά τον Α. Κοραή πολιτισμός είναι μια ταύτιση της ζωής με τα προϊόντα της υψηλής τέχνης, φιλοσοφίας, και των επιστημών. Μια γενικότερη έννοια της λέξης που δόθηκε από τον Febvre (Γάλλος ιστορικός) συνδέει την έννοια του πολιτισμού με την αρετή της διακριτικότητας, της ειλικρίνειας, και της ευγένειας. Κριτήριο λειτουργίας της κοινωνίας, που προσωπικά πιστεύω θα ήταν καλό να έχουμε κατά νου, είναι πως εάν δεν μπορούμε να είμαστε χρήσιμοι στην ανάδειξη και στη βελτίωσή της, τουλάχιστον ας μην την κάνουμε χειρότερη ή έστω ας μην τη φθείρουμε πολιτισμικά υποβιβάζοντας κάποια επίπεδα λογικής, νοημοσύνης, κριτικής σκέψης, καθώς και διαβίωσης. Ο καθωσπρεπισμός και η ορθή τάξη των πραγμάτων για την αντιμετώπιση της καθημερινότητας είναι επιτακτικές ανάγκες για την πολιτισμική ανάπτυξη του ανθρώπινου είδους. Συνεπώς, δεν παράγουμε πολιτισμό.
Οι κοινωνίες έχουν καταστεί στάσιμες και άτακτες. Είναι πασιφανές πως ο τρόπος λειτουργίας των κοινωνιών μακριά από τις συζητήσεις κριτικής σκέψης, μακριά από τις τέχνες κι επιστήμες, μακριά από την ευγένεια, το ήθος, και τις πνευματικές αξίες ενός ανθρώπινου όντος, δεν αντιστοιχούν σε πολιτισμό υπό ανάπτυξη. Απεναντίας, την υποβαθμίζουμε καθώς βλέπουμε την ανάδειξη ακραίων φαινομένων που διαστρεβλώνουν τις παραπάνω έννοιες. Όπως ανέφερα σε προηγούμενο πάλι άρθρο μου, σκοπός πλέον του ανθρώπου είναι η σαρκική/σωματική ικανοποίησή του μέσω της αδιάλειπτης απόκτησης αγαθών, ξεχνώντας πως το πνεύμα είναι το μόνο που μπορεί να συμβάλλει σε κάποια αναβάθμιση της κοινωνίας και του πολιτισμού.
Ενδεικτικά θα ήθελα να παραθέσω μια άποψη που επικρατεί στον επιστημονικό κόσμο την τελευταία πεντηκονταετία. Το μέτρο του πολιτισμού συνεπάγεται συλλογική νοημοσύνη δηλαδή τη συνειδητοποίηση ενός ανώτερου σκοπού δράσης του συνόλου των ανθρώπων με σκοπό την αναβάθμισή του. Σύμφωνα με την ενέργεια που καταναλώνει και χειραγωγεί ένας πολιτισμός κατατάσσεται σε πολιτισμό Τύπου Ι, ΙΙ, και ΙΙΙ. Στην παρούσα φάση είμαστε πολιτισμός Τύπου μηδέν και με τους ρυθμούς ανάπτυξης υπολογίζεται πως σε 100 περίπου χρόνια θα είμαστε πολιτισμός Τύπου Ι. Η μετάβαση όμως αυτή ενέχει κινδύνους εξαφάνισης του ανθρώπινου είδους λόγω της ικανότητας πρόσβασης και χρήσης νέων καταστρεπτικών πηγών ενέργειας. Και φυσικά τα παραδείγματα για κατάχρηση ενέργειας καθώς και φυσικών πόρων φτάνουν και περισσεύουν στον κόσμο αυτό. Βλέπουμε λοιπόν πως τα πράγματα δεν είναι και τόσο δεδομένα όσο θέλουμε να τα παίρνουμε.
Θεωρώ ύψιστο καθήκον του κοινωνικού μας περιβάλλοντος να σκέφτεται με τα κριτήρια της αλήθειας και όχι των πλασματικών ιδεών και της κουτοπονηριάς με σκοπό το προσωπικό όφελος. Να κοιτάξει τον εαυτό του στον καθρέφτη και να αντιμετωπίσει αυτό που αντικρίζει. Χωρίς να ψάχνει αποδιοπομπαίους τράγους για την εξηγνίασή του. Η πνευματική εξηγνίαση έρχεται μόνο από το γνώθι σ΄ αυτόν. Ποιοί είμαστε, πού είμαστε, πού θέλουμε να πάμε και με ποιόν τρόπο. Και φυσικά κατέχουμε το όπλο της επιλογής για την πορεία μας. Πρέπει οι σκέψεις προς επιβίωση να μην περιορίζονται σε βάθος μιας μέρας αλλά σε βάθη μελλοντικών γενιών. Όλοι είμαστε υπόλογοι των πράξεών μας και αργά ή γρήγορα όλοι θα γευτούμε τους καρπούς αυτών που σπείραμε. Η ζωή και ο πολιτισμός υφίστανται εφόσον υφίσταται και ανθρώπινο ον. Ας τα διαφυλάξουμε.