Το Σεπτέμβριο του 1939 άρχισε ο Β΄Παγκόσμος Πόλεμος. Οσο πιο πολύ κρατούσε ο πόλεμος τόσο πιο μεγάλη ήταν στη Γερμανία η έλλειψη εργατικών χεριών στις αγροτικές δουλειές και στην πολεμική βιομηχανία. Ενας τρόπος για να καλύψουν τα κενά αυτά ήταν η σύλληψη αντιστασιακών στις κατεχόμενες χώρες και η μεταφορά τους στη Γερμανία. Τους έκλειναν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως και τους υποχρέωναν σε καταναγκαστική εργασία, συνήθως στην πολεμική βιομηχανία.

Στο Νοιενγκάμμε ήταν το κυρίως στρατόπεδο, συντηρούσε όμως ακόμα πάνω από 85 υποστρατόπεδα που ήταν διασκορπισμένα στη ΒΔ Γερμανία.

Από το στρατόπεδο αυτό πέρασαν περίπου 106 000 όμηροι, οι 13 500 ήταν γυναίκες. Το κυρίως στρατόπεδο ήταν ανδρικό, οι γυναίκες ήταν στα υποστρατόπεδα. Οι νεκροί λογαριάζονται γύρω στους 43 000.

Στο Νοιενγκάμμε και στα υποστρατόπεδά του ήταν Ελληνες και Ελληνίδες, Χριστιανοί και Εβραίοι. Η καταγωγή τους ήταν σχεδόν από όλη την Ελλάδα. Οι περισσότεροι ήταν κάτοικοι Αθηνών και Πειραιά. Στη συντριπτική πλειοψηφία τους ήταν άντρες Χριστιανοί, που είχαν φύγει από το Χαιδάρι στις 25 Μαίου του 1944 για το Νοιενγκάμμε. Στη Θεσσαλονίκη ανέβηκαν στο τρένο κι άλλοι όμηροι. Εφτασαν στο στρατόπεδο στις 4 Ιουνίου, ήταν συνολικά 850 άντρες Χριστιανοί.  Δεν είναι γνωστό πόσοι Ελληνες πέρασαν από αυτό το στρατόπεδο. Υπολογίζονται γύρω στους 1 100. Πάνω από τους μισούς δεν επέζησαν.

Σύμφωνα με το Αρχείο του Μνημείου Νοιενγκάμμε ο πρώτος Ελληνας που έφτασε στο στρατόπεδο ήταν ο Ιωάννης Κουτσουδάκης του Επαμεινώνδα. Είχε γεν. στις 9.3.1908 στο Βάμο της Κρήτης. Το Μάρτιο του 1942 τον είχαν πάει πρώτα στο Νταχάου, όπου τον χρησιμοποίησαν για να κάνουν ιατρικά πειράματα σχετικά με την πάθηση της ελονοσίας. Αρχές Νοεμβρίου του ίδιου έτους τον μετέφεραν στο Νοιενγκάμμε. Πέθανε μετά από τρεις εβδομάδες. Οι τελευταίοι Ελληνες που έφτασαν ήταν το Μάρτιο και τον Απρίλιο του 1945. Τους είχαν μεταφέρει από άλλα στρατόπεδα της Γερμανίας.

Οταν οι όμηροι έμπαιναν για πρώτη φορά σε ένα στρατόπεδο, έπρεπε να παραδώσουν όλα τους τα προσωπικά πράγματα όπως ρούχα, παπούτσια, ρολόγια, δαχτυλίδια, πορτοφόλια κτλ. στα Ες-Ες. Τα έβαζαν σε σακούλες και τα τοποθετούσαν μετά σε μια ιδιαίτερη αποθήκη.

Το στρατόπεδο απελευθερώθηκε στις 3 Μαΐου του 1945 από το βρετανικό στρατό. Οι Βρετανοί βρήκαν σε διάφορα μέρη χάρτινους φακέλους που περιείχαν ρολόγια, δαχτυλίδια, αλυσίδες κτλ. των ομήρων. Εγιναν προσπάθειες για να βρεθούν οι κάτοχοι. Η έρευνα συνεχίστηκε μέχρι τη δεκαετία του 1980. Ο,τι έχει απομείνει φυλάγεται σήμερα στο Αρχείο του Αρόλζεν. Από τους Ελληνες είχαν βρεθεί συνολικά 18 φάκελοι. Σήμερα υπάρχουν στο Αρχείο 8. Παραθέτω τα ονόματά τους και τα αντικείμενα που έχουν βρεθεί:

Βαφειάδης Δημήτριος. Καστοριά 1919. Απεβίωσε στις 18.5.1945. Ενα ρολόι τσέπης, ένα δαχτυλίδ με νεκροκεφαλήι, μια αλυσίδα για το λαιμό, ένα πάνινο πορτοφόλι και τέσσερα νομίσματα.

https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/194114

Κανάς Γεώργιος. Μ. Ασία 1915, κάτοικος Πειραιά. Απεβίωσε στις 28.11.1944. Ενα κίτρινο δαχτυλίδι γάμου.

https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/192115

Κερασιώτης Ευάγγελος του Αθανασίου. Καβάλα 1925. Ενα ρολόι χεριού.

https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/192754

Κοντογεωργίου Βασίλειος. Βόλος 1917. Ενα ρολόι τσέπης.

https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/192825

Σαγιτανόπουλος Γεώργιος, 1920. Ενα ρολόι χεριού.

https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/193653

Σιμωνίδης ή Συμεωνίδης Θεόφιλος. Καρς 1913, κάτοικος Κιλκίς, δικηγόρος. Απεβ. στις 29.4.1945. Ενα ρολόι τσέπης.

https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/7248251

Τακτικός Χρήστος, 1902. Απεβ. στις 22.4.1945. Ενα κίτρινο δαχτυλίδι γάμου και ένα δαχτυλίδι-σφραγίδα.

https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/192295

Φασουλιώτης Νικόλαος, 1918. Μια κονκάρδα και μια αλυσίδα με καδένα για τον καρπό του χεριού. Στη μια πλευρά της  καδένας γράφει: Ενθύμιον Γ... (δυσανάγνωστο) 1926, Κ 14  και στην άλλη Ερρίκος Αθανασίου.

https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/192302

Τα αντικείμενα αυτά μπορούν να τα πάρουν οι απόγονοί τους. Για τη διαδικασία που χρειάζεται πρέπει να έρθουν σε επαφή με το Αρχείο.

Η υλική τιμή των αντικειμένων είναι μικρή, η συναισθηματική τους όμως αξία για τους απογόνους είναι πιθανόν πολύ μεγάλη.

Ο Ελληνισμός του Αμβούργου τιμά κάθε Μάιο τη μνήμη των νεκρών, κάνοντας κατάθεση στεφάνου στο κενοτάφιο των Ελλήνων και επιμνημόσυνη δέηση στο χώρο του πρώην στρατοπέδου και νυν  μνημείου. Στο Αρχείο του Μνημείου έχουν διασωθεί περίπου 180 ονόματα.

Γίνεται μια προσπάθεια να βρεθούν ποιοι άλλοι Ελληνες ήταν στο στρατόπεδο αυτό. Αν κάποιοι αναγνώστες έχουν πληροφορίες μπορούν να έρθουν, μέσω του φορέα αυτού του άρθρου, σε επαφή με τον αρθρογράφο.

Από το N. Κιλκίς ήταν, εκτός του Σιμωνίδη ή Συμεωνίδη, και οι εξής όμηροι στο Νοιενγκάμμε:

Γούναρης Μάρκος του Ηλία (+) από την Καλίνδρια, κάτ. Θεσσαλονίκης,

Χαρατζίδης Ηρακλής (+) από τα Αμάραντα

Συμεωνίδης Θεοφύλακτος του Νικολάου από το Καρς, κάτ. Κοκκινιάς.

Η διεύθυνση του Αρχείου:

Arolsen Archives, International Center on Nazi Persecution, Große Allee 5-9, 34454 Bad Arolsen, T.:0049 56916290.

Το αρμόδιο τμήμα για τα αντικείμενα έχει  το email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..

Επικοινωνία στα γερμανικά και αγγλικά.  

Λουκάς Λυμπερόπουλος

Αμβούργο, Ιούνιος 2023