Οργανωτής των πρώτων ανταρτικών ομάδων στις Σέρρες και στο Κιλκίς, υπήρξε ο ταγματάρχης Πυροβολικού, Βασίλης Μερκουρίου. Το φθινόπωρο του ίδιου έτους, ξεκίνησαν τα πρώτα χτυπήματα εναντίον γερμανικών στόχων.
Σύντομα στ' αυτιά των κατακτητών, έφτασαν οι πληροφορίες πως κάτοικοι των χωριών Άνω και Κάτω Κερδύλια στις Σέρρες ενισχύουν τους αντάρτες. Τρομαγμένες και νομιμόφρονες οι κοινοτικές αρχές των Κερδυλίων, έσπευσαν να δηλώσουν στους κατακτητές πως αντιτίθενται στη δράση των ανταρτών, και πως ζητούν οι ίδιοι τη βοήθεια των Γερμανών για να προστατευτούν τα χωριά τους από τη δράση των “κομμουνιστών”. Η γερμανική “βοήθεια” δεν άργησε να φτάσει: Δύο λόχοι χιτλερικών κατέφθασαν στα χωριά την 17η Οκτωβρίου του '41, εκτέλεσαν όλους τους άρρενες κατοίκους ηλικίας 16-60 χρονών και κατέκαψαν τα σπίτια τους.
Το μήνυμα των ναζί θα μπορούσε να συνοψιστεί στα παρακάτω: “Στην Ελλάδα δεν ήρθαμε για τουρισμό, ούτε για να κάνουμε φίλους. Αν θέλετε να είστε φίλοι μας, έχει καλώς: Θα μας βοηθήσετε εσείς οι ίδιοι να διεκπεραιώσουμε την εργασία που έχουμε αναλάβει, ακόμα και αν χρειαστεί να στραφείτε εναντίον των ομοεθνών σας. Αν είστε ουδέτεροι ή εχθρικοί, επίσης δεν υπάρχει πρόβλημα: Για κάθε ενέργεια εναντίον μας θα την πληρώνετε εσείς, είτε είστε αθώοι, είτε ένοχοι. Πριν σκεφτείτε καν να μας χτυπήσετε, καλό θα είναι να σκεφτείτε εκείνους που θα την πληρώσουν. Αλλά και πριν σκεφτείτε να παραστήσετε τους ουδέτερους, καλό θα είναι να γνωρίζετε πως η ουδετερότητά σας, δεν πρόκειται να σας εξασφαλίσει καμία προστασία. Και αν θελήσετε στην πορεία να στραφείτε εναντίον μας, ας γνωρίζετε πως εμείς είμαστε αδίστακτοι: Σας περιμένουμε ήδη, εσάς, τους συγγενείς σας και τους συγχωριανούς σας, και θα σας εξοντώσουμε”.
Το ζοφερό αυτό δίλημμα, δεν ήταν το μόνο που είχαν να αντιμετωπίσουν οι πατεράδες και οι παππούδες μας. Οι Μακεδόνες ιθύνοντες, ήταν σε θέση να γνωρίζουν τις εκκλήσεις των παλαιών κομμάτων από την Αθήνα: “Οι Γερμανοί φέρνουν τους Βουλγάρους στη Μακεδονία. Συνασπιστείτε πλάι στους νομάρχες σας και τις ελληνικές αρχές!”. Και εδώ βρισκόταν το μεγάλο παράδοξο: Οι κατοχικοί νομάρχες ακολουθούσαν αναγκαστικά τις επιταγές της δωσιλογικής κυβέρνησης της Αθήνας, αλλά τα αστικά πολιτικά κόμματα καταδίκαζαν την κυβέρνηση αυτή, ομνύοντας στην κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής. Τι θα έπρεπε να καταλάβει, και ποιον να ακολουθήσει ο λαός της Μακεδονίας;
Με το ξέσπασμα της Αντίστασης, οι Γερμανοί επιβάλαν στον νομάρχη και μία πρόσθετη υποχρέωση: Την καταγραφή των πολιτών σπίτι με σπίτι. Όποιος έλειπε, θα έπρεπε να εξηγήσει το πώς, το πού και το γιατί. Έτσι ο νομάρχης υποχρεωνόταν εκ των πραγμάτων να μετατραπεί σε καταδότη.
Απέναντι στα φριχτά αυτά διλήμματα, ο κάθε πρόγονός μας έκανε τις επιλογές του. Τις έκανε ανάλογα με τις εμπειρίες του, τους φόβους του, το επίπεδο της μόρφωσής του και τους ανθρώπους που εμπιστευόταν. Οι όροι ήταν ωμοί και οι συνέπειες της κάθε επιλογής μοιραίες. Την 4η Νοεμβρίου του '44, το Κιλκίς θα γινότανε το θέρετρο μιας κοινωνικής αναμέτρησης που υπέβοσκε επί δεκαετίες, για να κορυφωθεί στην Κατοχή με τον κατακτητή και τον εκβιασμό του.
Εφτά δεκαετίες μετά, ο καθένας μας μπορεί να τοποθετήσει τον εαυτό του στη θέση των προγόνων του, και να αντιμετωπίσει στη συνείδησή του το απίστευτο βάρος του ηθικού και φυσικού εκείνου εκβιασμού. Ας αναζητήσει την απάντησή του ο ίδιος, πρόσωπο με πρόσωπο, με γενναιότητα και ειλικρίνεια. Η περισυλλογή του αυτή, είναι ο μόνος τόπος όπου μπορεί να συναντήσει εάν το θέλει, τον τωρινό του γείτονα – τον γιο του παλαιού εχθρού.
