Με αυτό εξυπηρετούνταν σε όλες τους τις μετακινήσεις οι άνθρωποι της υπαίθρου, με αυτό έκαναν οι γεωργοί τις μεταφορές των προϊόντων τους, με αυτό κουβαλούσαν την προίκα των κοριτσιών ή την οικοσκευή τους. Η εξέλιξη του κάρου υπήρξε συνέπεια και συνάρτηση του όγκου παραγωγής. Όταν οι ράχες των ζώων δεν αρκούσαν πλέον για τη μεταφορά των εμπορευμάτων εμφανίστηκαν τα κάρα με τη πρωτόγονη μορφή του αραμπά. Μαζί τους εμφανίστηκαν και οι επαγγελματίες οδηγοί, οι καρ(ρ)αγωγείς ή κα(ρ)ρολόγοι ή αραμπατζήδες που μετέφεραν με το κάρο τους έναντι αμοιβής πρόσωπα ή πράγματα.

O καραγωγέας μετέφερε τα εμπορικά είδη από τις πόλεις στα χωριά και αντίστροφα τα γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα από την ύπαιθρο στις πόλεις. Ο ρόλος του ήταν ιδιαίτερα σημαντικός γιατί λειτουργούσε ως ο συνδετικός κρίκος της απομονωμένης υπαίθρου με τα αναπτυγμένα αστικά κέντρα ανοίγοντας, πολλές ο ίδιος τις μεταξύ τους οδούς επικοινωνίας.

Περίοδος αιχμής για τους καραγωγείς ήταν οι καλοκαιρινοί μήνες όταν γινόταν συγκέντρωση και μεταφορά της γεωργικής σοδειάς και ιδιαίτερα ο Αύγουστος, ο μήνας που όπως έλεγαν τρέφει τους άλλους ένδεκα. Στο πέρασμά τους οι τροχοί του κάρου σήκωναν σύννεφα σκόνης το καλοκαίρι ή άφηναν βαθιές αυλακιές στους λασπωμένους δρόμους το χειμώνα. Κάποιες φορές συνέβαιναν και δυσάρεστα απρόοπτα όπως το να κολλήσει το κάρρο στις λάσπες ή σε κάποιο χαντάκι ή ακόμη χειρότερα να σπάσουν τα «παρμάκια», οι ακτίνες της ρόδας, εξαιτίας των κακοτράχαλων δρόμων ή της αδέξιας οδήγησης.

Η δουλειά των καρραγωγέων ήταν σκληρή γιατί ήταν συνεχώς εκτεθειμένοι στις καιρικές συνθήκες, που πολλές φορές ήταν αντίξοες, ενώ συχνά έπρεπε να διανύσουν μακρινές αποστάσεις. Δεν είχαν βοηθό και έτσι φορτωνόταν στην πλάτη τους τα μεταφερόμενα εμπορεύματα. Η δουλειά τους ήταν κουραστική και απαιτούσε μυϊκή δύναμη. Το φόρτωμα και το ξεφόρτωμα των εμπορευμάτων και των υλικών το αναλάμβαναν οι ίδιοι, γιατί σε αντίθετη περίπτωση κανείς δεν θα τους ανέθετε το δρομολόγιο.

Οι καραγωγείς όπως και οι αμαξηλάτες στερούνταν των αλόγων τους σε καιρό πολέμου, αφού μαζί με τους ανθρώπους επιστρατεύονταν και τα υποζύγια για τις ανάγκες του στρατού.

Οι καραγωγείς πάντα έδιναν στο άλογό τους ένα χαρακτηριστικό όνομα ενώ δεν παρέλειπαν να το στολίσουν με φούντες, χάντρες, κορδέλες και χαϊμαλιά που τα κρεμούσαν στο λαιμό του. Στο κεφάλι του ζώου στερέωναν δερμάτινες καλύπτρες, τις παρωπίδες, περιορίζοντας το οπτικό του πεδίο και αναγκάζοντάς το να βλέπει μόνο μπροστά. Κατεύθυναν τα άλογα με το χαλινό ή γκέμι όταν ήθελαν να συγκρατήσουν την ορμή τους και το μαστίγιο ή βούρδουλα όταν αυτά βραδυπορούσαν. Το μαστίγιο είχε μια μικρή ξύλινη λαβή και ένα μακρύ δερμάτινο λουρί που στην άκρη του ήταν κομμένο σε λεπτές λωρίδες, έτσι ώστε να ακούγονται έντονα τα σφυρίγματα του αέρα και φοβούνται τα άλογα.

Τα κάρα κατασκευάζονταν ανάλογα με το βάρος του φορτίου που μπορούσαν να μεταφέρουν και το είδος του εδάφους που επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν. Διαφοροποιούνταν επίσης και ως προς το μέγεθός τους. Οι «νταλίκες» ήταν κάρα ψηλότερα από τα άλλα και τα χρησιμοποιούσαν για μεταφορά βαρελιών ή ξυλείας. Συνηθισμένο ήταν και το δίτροχο αμάξι, η «σούστα», όχημα που παρότι ήταν λιγότερο σταθερό γιατί συγκέντρωνε το φορτίο στους δυο τροχούς, προσαρμοζόταν ευκολότερα στα μονοπάτια της υπαίθρου. Ονομαζόταν έτσι εξαιτίας των ελατηρίων στα οποία στηριζόταν το κιβώτιο τους. Τα ελατήρια αυτά ήταν καμπύλα χαλύβδινα ελάσματα που χρησίμευαν για τον μετριασμό των κραδασμών.

Το φορτίο που μπορούσαν να μεταφέρουν τα ζώα καθορίστηκε από το νόμο 1038 της 11 -11- 1917 «περί προστασίας των ζώων». Σύμφωνα με αυτός το ανώτατο φορτίο καθοριζόταν ως εξής:

α) Δι' κάρρα και δίτροχα αμάξια συρόμενα υφ' ενός ίππου ή ημιόνου μεγάλου αναστήματος μέχρι 100 οκάδων, δι' ίππου μεσαίου αναστήματος μέχρι 650 οκάδων και δι' ίππου μικρού αναστήματος μέχρι τετρακοσίων οκάδων

β) Δια κάρρα τετράτροχα συρόμενα υφ' ενός ίππου ή ημιόνου πρώτου αναστήματος, μέχρι 1.100 οκάδων, δι' ίππους μεσαίου αναστήματος μέχρι πεντακοσίων οκάδων

γ) Δια κάρρα και αμάξια συρόμενα υπό δύο ίππων πρώτου αναστήματος μέχρι χιλίων πεντακοσίων οκάδων, υπό ίππων μεσαίου αναστήματος μέχρι χιλίων οκάδων, και υπό ίππων μικρού αναστήματος μέχρι οκτακοσίων οκάδων.

Στην πόλη μας τα κάρα ήταν μάλλον εργαλεία του καθημερινού μόχθου παρά αναψυχής. Εκτός από τη μεταφορά εμπορευμάτων αναλάμβαναν και την συλλογή και αποκομιδή των οικιακών απορριμμάτων.

Ο Ηρακλής Σαμαρίδης, μου είχε πει για τον πατέρα του τον Ιγνάτιο, που υπήρξε ένας από τους πρώτους καραγωγείς: «Μετέφερε κυρίως τα σφάγια στους κρεοπώλες, αλεύρι στους μύλους, ψάρια από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Κρηστώνης. Δούλεψε από το 1928 –1949. Στην αρχή είχε ένα τετράτροχο κάρο που το έσερνε ένα μουλάρι και αργότερα ένα δίτροχο (σούστα). Δεν είχε βοηθό και έτσι φορτωνόταν στην πλάτη του σφαγμένα ζώα, βαριά έπιπλα, γεμάτα σακιά».

Στη δεκαετία του 1960 οι καραγωγείς επωφελούμενοι από σχετική νομοθετική ρύθμιση αντικατέστησαν τα κάρα τους με τρίκυκλα που είχαν δυνατότητα μεταφοράς φορτίου μέχρι 1 τόνο. Μπορούσαν να εκτελέσουν δρομολόγια σε ακτίνα 25 χλμ, ενώ για μεγαλύτερες αποστάσεις έπρεπε να πάρουν ειδική άδεια από τη Νομαρχία. Στη συνέχεια τα τρίκυκλα έδωσαν τη θέση τους στα φορτοταξί.

Τα κάρα έχουν εξαφανιστεί εδώ και πολλές δεκαετίες από την πόλη μας, η εικόνα όμως των καραγωγέων να κρατάνε τα γκέμια των αλόγων τους, να κάνουν «στράκες» για φιγούρα με το μαστίγιο και να τους ξεφεύγει και κανένα, υβριστικό συνήθως, επιφώνημα όταν το ζώο βραδυπορούσε διαβαίνοντας τους λασπόδρομους και τα λιθόστρωτα της πόλης. Και οι μόνοι που δυσθυμούσαν ήταν οι οδοκαθαριστές που θα ‘πρεπε να απομακρύνουν τις «καβαλίνες» που άφηναν τα άλογα σαν ενθύμιο από το πέρασμα τους. Κι αυτά τα ζωντόβολα δεν αφόδευαν στο αλώνι ώστε να μην τρέχει τίποτε αλλά απέθεταν τα περιττώματά τους καταμεσής του δρόμου. Κι έτσι την πατούσαν αυτοί που τα πατούσαν, δηλαδή οι νυκτόβιοι, για τους οποίους επιβεβαιωνόταν η παροιμία περί των ατυχημάτων του νυκτοπερπατήματος.

Περισσότερα άρθρα και φωτογραφίες από το νομό Κιλκίς θα βρείτε στην ιστοσελίδα και στο fb του τεχνικού γραφείου k4s tation.