Στη δεκαετία του 80 τα πράγματα άλλαξαν άρδην καθώς ο λαός, χωρίς φόβο αλλά με πάθος, γέμιζε τους δρόμους και τις πλατείες διεκδικώντας «αλλαγή», «πραγματική αλλαγή» ή «απαλλαγή», ανάλογα με το κόμμα που υποστήριζε. Κι έμοιαζε ο δημοκρατικός λαός το 1981, μετά από 7 χρόνια δικτατορίας και 7 χρόνια αυταρχικής διακυβέρνησης της Δεξιάς, ασυγκράτητος να αδημονεί και να απαιτεί «αλλαγή εδώ και τώρα» και να επιζητεί μετ’ επιτάσεως «στις 18 σοσιαλισμό». Κι επειδή ο σοσιαλισμός έχασε τον τρίτο δρόμο και δε φαινόταν στο βάθος του τούνελ, το 1985 χαμήλωσε τον πήχη των προσδοκιών του και αρκέστηκε στο «εμπρός γι’ ακόμα καλύτερες μέρες». Κι όταν κι αυτές δεν ήρθαν, ούτε καν σαν αλκυονίδες, χειροκρότησε χλιαρά το σύνθημα «Τσοβόλα δώστα όλα», το 1989. Γιατί στο λαό όλα πρέπει να τα υπόσχεσαι αλλά και κάτι πάντα πρέπει να δίνεις, σαν φιλοδώρημα ή σαν αντίδωρο, κι ας είναι φρούδες ελπίδες κι ανέξοδες υποσχέσεις ή έστω ένα pass, ψίχουλα δηλαδή από το τραπέζι όπου γίνεται το μεγάλο φαγοπότι.
Οι δεξιοί μετά το μούδιασμα του 48% της 18ης Οκτωβρίου 1981 αναθάρρησαν, προσπάθησαν να «ξεβλαχευτούν» με το Μητσοτάκη, επιλέγοντας το φιλελεύθερο προσωπείο ύστερα από το στραπάτσο των Ευρωεκλογών του 84. Τότε είχε γίνει στο Κιλκίς η μεγαλύτερη προεκλογική συγκέντρωση με τον «δεν δικαιούσθε δια να ομιλείτε» Μένιο Κουτσόγιωργα να απευθύνεται σε ένα τεράστιο πλήθος πασόκων και αριστερών που δονούνταν από το σύνθημα «ο λαός δε ξεχνά τι σημαίνει δεξιά». Αλλά ούτε και οι υποσχέσεις του «Ψηλού» για φτηνό αυτοκίνητο χωρίς δασμούς αποτέλεσαν δέλεαρ, όπως απέδειξε η σκωπτική συνθηματική απάντηση «καλύτερα παπάκι παρά το Μητσοτάκη». Ακόμη και μέσα στη δίνη του σκανδάλου Κοσκωτά ο λαός δεν ήθελε να του δώσει αυτοδυναμία, λες και «κάτι τον λαλούσε» ότι με τον αρχιαποστάτη του 65 καλά ξεμπερδέματα δεν θα είχε.
Όσο για το ΚΚΕ, ήλπιζε κι αυτό, «η κάλπη είναι γκαστρωμένη» έλεγε θυμόσοφα ο Χαρίλαος, αλλά ανεμογκάστρι αποδείχτηκε η κυοφορία της πραγματικής αλλαγής και μαξιμαλιστικός στόχος το 17% και η δεύτερη κατανομή. Έτσι το βάλτωμα στο 10% οδήγησε στον ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ και στα περίφημα ντολμαδάκια της Μαρίκας. Κι έκτοτε, επειδή καήκαν στο χυλό φυσάνε και στο γιαούρτι, όταν ακούν για κυβερνήσεις συνεργασίας. Και καλά κάνουν γιατί και συγκυβερνήσεις είδαμε και οικουμενικές είδαμε, και πρωθυπουργούς που δεν ήταν πολιτικοί, Τζανετάκηδες, Ζολώτες και Παπαδήμους είδαμε, αλλά χαΐρι δεν είδαμε.
Στις πλατείες, λοιπόν, δόθηκαν όλες οι προεκλογικές μάχες αυτής της δεκαετίας με «μπαλκονάτους» πολιτικούς αρχηγούς, που ήξεραν να συνεγείρουν τα πλήθη και να τα συγκινούν. Και οι συγκεντρωμένοι εκείνων των «λαοσυνάξεων» ονειρεύονταν μια Ελλάδα νέα με ή χωρίς τον Αντρέα και παθιάζονταν και ξελαρυγγίζονταν με συνθήματα πτερόεντα, ανεμίζοντας πλαστικές σημαιούλες μιας χρήσης, που πωλούνταν προς 16 δρχ η μία.
Οι προεκλογικές συγκεντρώσεις σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση ήταν οι πραγματικές δημοσκοπήσεις κι ήταν αυτές που με το μέγεθος και τον παλμό τους προδίκαζαν το εκλογικό αποτέλεσμα. Γι’ αυτό κι επιστρατεύονταν όλα τα μεταφορικά μέσα, αεροπλάνα, βαπόρια, λεωφορεία, απ’ όλα τα γνωστά κόμματα, πλην του ΚΚΕ εσωτερικού, που, όπως σκωπτικά λεγόταν, οι οπαδοί του χωρούσαν σ’ ένα ταξί ή με δυσκολία μπορούσαν να γεμίσουν έναν τηλεφωνικό θάλαμο. Δεν έλειπαν και τα ευτράπελα: Στις εκλογές του 1985 η Νου Δου είχε μισθώσει εγκαίρως όλα τα λεωφορεία των ΚΤΕΛ και έτσι το ΠΑΣΟΚ μένοντας στα κρύα του λουτρού, επέλεξε να νοικιάσει λεωφορεία από τη γείτονα Γιουγκοσλαβία. Οι Σέρβοι οδηγοί, όμως, που δεν ήξεραν το δρομολόγιο και φυσικά δεν υπήρχαν GPS τότε, χάθηκαν στους επαρχιακούς δρόμους του νομού Κιλκίς, μέχρι που τους βρήκαν να περιπλανώνται πέριξ της Ποντοηράκλειας, προσπαθώντας μάταια να βρουν το δρόμο που οδηγούσε στη Θεσσαλονίκη.
Και τι απέμεινε απ’ όλα αυτά; Ο μεγάλος πρωταγωνιστής της δεκαετίας του 80, ο Ανδρέας Παπανδρέου έχει προ πολλού αποδημήσει εις Κύριον και τον ακολούθησε σε βαθύ γήρας ο ορκισμένος εχθρός του από την εποχή της αποστασίας Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Και οι δυο τους όμως επιστρέφουν σήμερα στα πρόσωπα των αρχηγών των δυο μεγαλύτερων κομμάτων, λόγω συγγενείας. Ο ένας είναι πράγματι συγγενής πρώτου βαθμού κατά το σχήμα πατήρ και υιός δίχως πνεύμα. Ο άλλος επικαλείται πολιτική συγγένεια και μιμούμενος τις κινήσεις ακόμη και τον τόνο της φωνής του «μεγάλου τιμονιέρη» ισχυρίζεται ότι «αυτός ο άνθρωπος αυτός ήταν ο άλλος του εαυτός». Για να επιβεβαιωθεί για μια ακόμη φορά το ρηθέν του Καρόλου Μαρξ ότι «η ιστορία επαναλαμβάνεται, την πρώτη φορά σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν φάρσα». Και ο ελληνικός λαός, σαν εκείνους τους Σέρβους οδηγούς λεωφορείων του 85, περιπλανιέται σε κόμματα και αποκόμματα προσπαθώντας απελπισμένα να βρει το δρόμο του…
Περισσότερα άρθρα και φωτογραφίες στην ιστοσελίδα και στο fb του τεχνικού γραφείου K4station.
