Ο ελληνικός Πόντος είναι μια χώρα με 3000 χρόνια ιστορίας. Είναι ο τόπος που διατήρησε τις ελληνικές παραδόσεις, τη γλώσσα, το τραγούδι, τη θρησκεία και τα μοιρολόγια. Είναι η χώρα με το λαό που υπέφερε το ολοκαύτωμα του 1916-1923 με εξορίες, απαγχονισμούς, εκτοπίσεις, τάγματα εργασίας, ληστείες, φυλακίσεις από τους Τούρκους.
Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος τιμούμε τη μνήμη των 353.000 θυμάτων των Ελλήνων του Πόντου από το καθεστώς του Κεμάλ, όταν διαπράχθηκαν οι χειρότερες ωμότητες των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων.
Κάθε εκδήλωση που γίνεται για τον Προσφυγικό Ελληνισμό είναι και ένα μνημόσυνο.
Έτσι αναπαύονται καλύτερα οι αδικοχαμένες ψυχές τους. Ήταν μια πραγματική Γενοκτονία με όλη τη σημασία της λέξης. Κάθε πρόσφυγας ήταν και μια ξεχωριστή πονεμένη ιστορία. Ότι πέτυχαν οι Έλληνες στον Πόντο το πέτυχαν μόνοι τους. Χωρίς καμία βοήθεια από την Ελλάδα.
Ο Ποντιακός Ελληνισμός ήταν απομακρυσμένος γεωγραφικά από την Μητροπολιτική Ελλάδα. Δεν είχε ούτε πολιτική ούτε στρατιωτική ηγεσία, είχε όμως θρησκευτική ηγεσία που ήταν στήριγμα του Ποντιακού Ελληνισμού. Μόνος του εμάχετο εναντίον του τουρκικού εθνικισμού.
Γεγονότα που επηρέασαν τη συμπεριφορά των Τούρκων απέναντι της Ελλάδος ήταν οι Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-1913, η εισβολή των Ρώσων στον Πόντο το 1916-1918, η αποβίβαση του Ελληνικού Στρατού στη Σμύρνη 2 Μαΐου 1919, η προσπάθεια να ανεξαρτητοποιηθεί ο Πόντος, η είσοδος της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το 1453 το Βυζάντιο έπεσε και ο Μωάμεθ ο Πορθητής έδωσε περισσότερες θρησκευτικές ελευθερίες στους Έλληνες. Το 1922 η καταστροφή ήταν ολοκληρωτική. Ξερίζωσε ο Κεμάλ ό,τι ήταν ελληνικό στην Τουρκία. Το 1908 ήρθαν οι Νεότουρκοι με δικό τους σύνταγμα. Πήραν μόνοι τους την εξουσία και εφάρμοσαν πολιτική και σύστημα διωγμών ενάντια σε κάθε τι που δεν ήταν τουρκικό. Από τότε άρχισε για τους Έλληνες του Πόντου μια περίοδος γεμάτη από διωγμούς, πιέσεις και βασανιστήρια. Οι Νεότουρκοι άρχισαν με σκοπό και πρόγραμμα την εξόντωση όλων των Αρμενίων και των Ελλήνων.
Μπροστά στην κατάσταση αυτή οι Έλληνες του Ανατολικού και Δυτικού Πόντου ανέβηκαν στα βουνά. Στις πόλεις και τα χωριά Τσέτες λεηλάτησαν, σκότωσαν και έσφαξαν ενώ τους άνδρες τους έστελναν στα Τάγματα Εργασίας. Το 1908 ανέλαβε τη Μητρόπολη Σαμψούντας ο Γερμανός Καραβαγγέλης, που ήρθε από την Καστοριά. Όσο ήταν Δεσπότης Καστοριάς συνεργάστηκε με τον Παύλο Μελά και έπαιξε ενεργό ρόλο στο Μακεδονικό Αγώνα.
Η Γενοκτονία
Στη Σαμψούντα σε 3 μήνες γίνονται 9 αποστολές – εξορίες από 4 Ιουνίου 1921 μέχρι 17 Σεπτεμβρίου 1921. Από Σαμψούντα στη Μαλατεια καθ’ οδόν σκοτώνονται χιλιάδες Ελληνες στο ΚΑΒΑΚ, ΚΑΒΖΑ, ΤΣΟΡΟΥΜ. Πεθαίνουν μετά από μαρτυρική πορεία οι περισσότερες γυναίκες και όλα σχεδόν τα παιδιά από πείνα και αρρώστιες.
Τα μεσάνυχτα 22 Ιανουαρίου 1921 συλλαμβάνονται οι πρόκριτοι της Σαμψούντας και με δίκη παρωδία απαγχονίζονται στην πλατεία της Αμάσειας.
Η γενοκτονία συνεχίζεται και στην Πάφρα την ίδια χρονική περίοδο με τη Σαμψούντα με εξορία προς Μαλάτεια. Ισως η μεγαλύτερη γενοκτονία συνετελέσθη στην Τρίπολη του Πόντου στις 16 Νοεμβρίου 1916, όπου οι Τούρκοι εξανάγκασαν τους Τριπολιώτες να εγκαταλείψουν για πάντα την προσφιλή γενέτειρά τους.
Οι Ρώσοι στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο έφθασαν ως τον Χαρσιώτη ποταμό και στρατοπέδευσαν 3 χλμ από την Τρίπολη. Από τις 13000 κατοίκους της Τρίπολης και των γύρω χωριών διασώθηκαν από την εξορία μόλις 1200 άτομα!
Το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας λειτούργησε για 241 χρόνια στον Αγ. Γεώργιο τον Περιστεριώτη, σε μοναστήρια, σε σπίτια. Από το 1902 στεγάζεται μέχρι το 1922 στο σημερινό κτίσμα. Στοίχησε 10.000 χρυσές λύρες, έχει 4 ορόφους και 40 αίθουσες διδασκαλίας με εγκατάσταση καλοριφέρ και ο εξοπλισμός του στοίχισε 1.000 χρυσές λύρες.
Ο Χρύσανθος Φιλιππίδης σε ηλικία 32 ετών γίνεται Μητροπολίτης Τραπεζούντας. Καθηγητής θρησκευτικών στο Φροντιστήριο εργάστηκε για την αναγνώριση της ανεξαρτησίας των κατοίκων του Πόντου με την ίδρυση αυτόνομου κράτους.
Ευρισκόμενος στην Κωνσταντινούπολη ο Χρύσανθος Φιλιππίδης πληροφορήθηκε την καταδίκη του σε θάνατο στις 20-9-1921 από το τουρκικό Δικαστήριο και της Ανεξαρτησίας στην Αμάσεια. Ηρθε στην Ελλάδα το 1938, εκλέχτηκε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών στις 27 Απριλίου 1941, όταν έμπαιναν οι Γερμανοί στην Αθήνα. Αρνείται να ορκίσει κυβέρνηση Τσολάκογλου. Πεθαίνει 28 Σεπτεμβρίου 1949 στην Κυψέλη Αθήνας.
Μια άλλη μεγάλη Γενοκτονία έγινε στη ΣΑΝΤΑ του Πόντου. Ήταν 7 χωριά με πληθυσμό αμιγώς ελληνικό 6000 κατοίκων. Εκεί 5 ολόκληρα χρόνια διηύθυνε το αντάρτικο κίνημα ο καπετάν Ευκλείδης και απέκτησε τον θαυμασμό ολόκληρης της περιοχής, που αρκετές φορές ζήτησαν τη βοήθειά του.
Ο τουρκικός στρατός με 2000 οπλίτες, 400 Τσέτες ιππικό και πυροβολικό έκαμψε την αντίσταση του καπετάν Ευκλείδη, ο οποίος με 300 γυναικόπαιδα έφυγε για να τα διασώσει όταν ήρθε ο τουρκικός στρατός.
Όσοι επέζησαν εκτοπίσθηκαν, σύρθηκαν στις εξορίες, στις κακουχίες, στις ταλαιπωρίες, στον θάνατο.
Πείνα, κρύο, ανέχεια αφάνισαν ολόκληρες οικογένειες στο Ερζερούμ και στο Χουνούζ. Ο καπετάν Ευκλείδης ήρθε στην Ελλάδα, στη Ν. Σάντα, ο άνθρωπος που γύρισε όλη την περιοχή της Σάντας του Πόντου, Κρώμνη, Λιβερά, Ματσούκα, Γαλίαινα, Γέμουρα αυτός που έδινε μάχες με τους Τούρκους βρέθηκε νεκρός από ατύχημα τη νύκτα της 11ης Φεβρουαρίου 1937 στη Ν. Σάντα κάτω από κάρο!
Με τη συνθήκη των Σεβρών τον Αύγουστο του 1920 πήραμε τη Θράκη, τη μικρασιατική παραλία της Σμύρνης και ο ελληνικός στόλος ήρθε να αγκυροβολήσει στον Κεράτιο κόλπο στην Κωνσταντινούπολη. Εσωτερικά σκίαζε ο Διχασμός!
Ο Κεμάλ αρνήθηκε να αναγνωρίσει τη συνθήκη των Σεβρών. Ο Κεμάλ έκανε επανάσταση και κάλεσε εθνική συνέλευση. Καθαίρεσε το Σουλτάνο και ανακήρυξε δημοκρατία. Πρωτεύουσα έγινε η Άγκυρα. Ο Κεμάλ πήρε την εξουσία. Οι Ρώσοι πλέον υποστηρίζουν τον Κεμάλ. Ο ελληνικός στρατός πέρασε το Σαγγάριο και πλησιάζει την Άγκυρα. Δεν είχε εφόδια και νοσηλευτικό υλικό. Ο διχασμός βάραινε πάνω στις πολεμικές επιχειρήσεις, κινδυνεύουν να κυκλωθούν από τους Τούρκους και αναγκάζονται να υποχωρήσουν.
Με πολύ δυσκολία κατορθώνουν να σωθούν τα στρατεύματα και ο πληθυσμός της Μ. Ασίας αφήνοντας πίσω νεκρούς και αιχμαλώτους. Η μικρασιατική καταστροφή συνέτριψε το όνειρο της Μεγάλης ιδέας. Με τη συνθήκη της Λωζάνης τον Ιούλιο του 1923 έκλεισε ο πόλεμος , την υπέγραψαν Αγγλία, Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία, Ελλάδα, Ρουμανία και Τουρκία.
Τα ελληνικά σύνορα περιορίσθηκαν στον Έβρο και η Τουρκία ανέκτησε τη Μ. Ασία και τον έλεγχο των Στενών. Έγινε ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία ανταλλαγή πληθυσμών. 1,5 εκατομμύριο Έλληνες ήρθαν στην Ελλάδα μέσα σε φοβερά δύσκολες συνθήκες. Έμειναν μόνο οι Μουσουλμάνοι της Θράκης και οι Έλληνες της Κων/πολης.
Με τη Συνθήκη της Λωζάνης 24/7/1923 είχαμε οριστικό ακρωτηριασμό της Μεγάλης Ιδέας, τη μικρασιατική καταστροφή και τον ερχομό των προσφύγων. Δημιουργήθηκε οξύ κοινωνικό πρόβλημα που απασχόλησε την ελληνική κοινωνία 10ετίες. Ο ξεριζωμός άφησε μεγάλες πληγές στους πρόσφυγες και στο σύνολο του ελληνικού λαού.
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ
700.000 νεκροί στη Μ. Ασία
1.500.000 πρόσφυγες
10.500 ορφανά παιδιά ήρθαν από τον Πόντο στην Ελλάδα με τη μεσολάβηση του ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ.
Στην Ελλάδα έρχονται στην Καλαμαριά (Καραμπουρνάκι) στα Νησιά, στον Πειραιά, στην Πάτρα .
Στην Καλαμαριά οι χιλιάδες πρόσφυγες ήρθαν από τον Πόντο, τον Καύκασο, τη Μ, Ασία, την Ανατολική Θράκη.
Στην Καλαμαριά πέθαναν πολλοί από πνευμονία και τύφο. Τα απολυμαντήρια ήταν ξύλινα παραπήγματα του Α ΄ Παγκόσμιου Πόλεμου, τα χρησιμοποιούσε ο συμμαχικός στρατός , Άγγλοι, Γάλλοι και μόλις έφυγαν μετά το τέλος του πολέμου εγκαταστάθηκαν εκεί οι πρόσφυγες.
Δεν ραγίζει η καρδιά μας με τις χιλιάδες θύματα των Ελλήνων του Πόντου;
Δεν ραγίζει η καρδιά μας με τους άταφους νεκρούς μας στον Πόντο;
Δεν ραγίζει η καρδιά μας με τα 10.500 ορφανά μικρά παιδιά που ήρθαν με τη μεσολάβηση του ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ;
Δεν ραγίζει η καρδιά μας όταν θυμόμαστε τον Τοπάλ Οσμάν, τον Αϊχμαν του Ποντιακού Ελληνισμού, που έκαιγε του Πόντιους μέσα σε εκκλησιές και σχολεία.
Δεν ραγίζει η καρδιά μας όταν στην Καλαμαριά πέθαναν από τύφο και πνευμονία χιλιάδες πρόσφυγες;
Δεν ραγίζει η καρδιά μας όταν στις εξορίες του Πόντου μικρά παιδιά σκάλιζαν τα κόπρανα των αλόγων να βρουν σπυριά από καλαμπόκια για να τα φάνε;
Δεν ραγίζει η καρδιά μας όταν θυμόμαστε ότι εν πλω για την για την Ελλάδα μέσα στο καράβι , όταν πέθαιναν τα μικρά παιδιά τα έριχναν στη θάλασσα;
Δεν ξεχνάμε τη γενοκτονία που έγινε στο μαρτυρικό Πόντο.
Δεν ξεχνάμε τους ιεράρχες μας.
Δεν ξεχνάμε τα 353.000 θύματα από τους Τούρκους.
Δεν ξεχνάμε τη Σμύρνη, το Αϊβαλί το Κορδελιό, τη Μενεμένη, την Πέργαμο, την Έφεσο, την Καππαδοκία τη Θράκη.
Το ελληνικό Κοινοβούλιο με νόμο το 1994 κήρυξε την 19η Μαΐου ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων.
Πρέπει να γίνει από την πολιτεία και το επόμενο βήμα. Πάγιο αίτημα των συλλόγων Σωματείων και φορέων είναι να εκδοθεί μια ολοκληρωμένη μελέτη για τη Γενοκτονία των Ποντίων από το τουρκικό Κράτος στην περίοδο του 1916 – 1923 με σκοπό την ενημέρωση της διεθνούς διπλωματικής πολιτικής και της κοινής γνώμης.
Οι Πόντιοι με το δυναμισμό που τους διακρίνει, διακρίθηκαν οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά είτε από τη Ρωμαϊκή, είτε από τη Βυζαντινή, είτε από την Οθωμανική διοίκηση.
Οι Πόντιοι ερχόμενοι στην Ελλάδα δημιούργησαν, προόδευσαν και διατήρησαν τα ήθη και τα έθιμα και είναι υπερήφανοι για την καταγωγή τους.
* Το κείμενο αυτό αποτελεί την ομιλία του πρ. βουλευτή Θεόδωρου Πασσαλίδη στην επίσημη και κεντρική εκδήλωση της Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς και των ποντιακών σωματείων του νομού για την Γενοκτονία, που πραγματοποιήθηκε στην πλατεία Ειρήνης του Κιλκίς.
