Πέμπτη, 28 Μαρτίου 2024, 3:30:37 μμ
Δευτέρα, 02 Μαϊος 2022 17:55

ΘΡΑΚΗ 1870-1924: Τα ιστορικά γεγονότα που καθόρισαν την τύχη της

Γράφει ο Γεώργιος Μάνος, Γεωπόνος – οικονομολόγος - Συγγραφέας – ιστορικός ερευνητής.
2022. Έτος προσφυγικού ελληνισμού.


Συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, που είχε ως αποτέλεσμα τον μεγάλο ξεριζωμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, του Πόντου, της Ανατολικής Θράκης και της Καππαδοκίας.
Ο ξεριζωμός του Ελληνισμού της Ανατολής, και η βίαιη απόσπασή του από τη μήτρα του, ύστερα από 3.000 χρόνια παρουσίας σε εκείνα τα χώματα, πόνεσε, πονάει και θα πονάει για πολλές γενιές ακόμη τους Έλληνες. Ο θρήνος της τραγωδίας, που ακουγόταν στα προσφυγικά σπίτια μέχρι που «έφυγαν» και οι τελευταίοι πρόσφυγες της πρώτης γενιάς, μπορεί να σταμάτησε, οι πληγές όμως δεν έκλεισαν. Έμειναν ανοιχτές στην ψυχή των Ελλήνων. Το κεφάλαιο «προσφυγιά» παραμένει ολοζώντανο και η Ανατολή δεν είναι μια ξεχασμένη ιστορία, όπως πολλοί θα ήθελαν.
Ιδιαίτερα, όμως, για όσους έχουμε προσφυγική καταγωγή, η Ανατολή είναι κάτι παραπάνω. Είναι η ιστορία μας, οι ρίζες μας, η προγονική μας εστία, είναι «η Πατρίδα», φορτισμένη με όλη τη νοσταλγία που μας μπόλιασαν οι πρόγονοί μας. Οι θρύλοι μας, οι μύθοι μας, οι παραδόσεις μας, τα οικογενειακά μας κειμήλια, οι γραπτές και προφορικές μας μαρτυρίες, τα ονόματα των νέων πόλεων και χωριών, μας παραπέμπουν αυτόματα εκεί, στην Ανατολή. Αυτή διαμόρφωσε την ταυτότητά μας.
Η ελληνική πολιτεία, διαχρονικά, προσπάθησε να σβήσει την προσφυγική μνήμη επιβάλλοντας τη σιωπή. Η Μικρασιατική Καταστροφή και οι συνέπειές της ήταν ένα απαγορευμένο κεφάλαιο. Οι λόγοι πολλοί. Η δική της ενοχή για τον ξεριζωμό, ο θαυμασμός ορισμένων ηγετών στην προσωπικότητα του Κεμάλ, το φοβικό σύνδρομο απέναντι στη γείτονα και άλλοι.
Η στάση της πολιτείας απέναντι «στο προσφυγικό» άρχισε να αλλάζει από τη δεκαετία του ’80 και μετά, όταν άρχισαν να δραστηριοποιούνται δυναμικά οι πρόσφυγες δεύτερης και τρίτης γενιάς, και να διεκδικούν τη μνήμη και την ιστορία τους, είτε ατομικά μέσα από βιβλία και εφημερίδες, είτε μέσα από συλλόγους που ιδρύονταν σε κάθε πόλη και σε κάθε χωριό. Η Καταστροφή, η προσφυγιά, οι παραδόσεις, τα τραγούδια και οι χοροί «της Πατρίδας», ξαναβγήκαν στην επιφάνεια. Οι εκδηλώσεις, τα ανταμώματα, οι ζωντανές μαρτυρίες, η ανταλλαγή βιωμάτων και ακουσμάτων, φούντωσαν το ενδιαφέρον για «την Πατρίδα».
Ξαφνιασμένη, τότε, η ελληνική πολιτεία, «αγκάλιασε» το κίνημα αυτό της αφύπνισης της μνήμης και, για να μη δυσαρεστήσει τις προσφυγικές ομάδες, άρχισε πρόχειρα και με διαδοχικές αποφάσεις της Βουλής να αναγνωρίζει γενοκτονίες. Στην αρχή, του Ποντιακού Ελληνισμού και στη συνέχεια, ύστερα από πίεση των Μικρασιατών, του Μικρασιατικού Ελληνισμού, κατακερματίζοντας και αποδυναμώνοντας τη μια και μοναδική γενοκτονία, τη «Γενοκτονία των Ελλήνων της Ανατολής», αφού στόχος των τουρκικών εκκαθαρίσεων ήταν όλοι οι Έλληνες της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και όχι οι Έλληνες μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής. Οι Θρακιώτες έμειναν έξω από τις αναγνωρίσεις, κι ας ήταν οι πρώτοι που δοκίμασαν από το 1914 τις μαζικές απελάσεις και τους εξοντωτικούς εκτοπισμούς απέναντι στη Μικρασιατική ενδοχώρα. Κι ας χάθηκαν πάνω από 130.000 Θρακιώτες στις ατέρμονες πορείες της εξορίας.
Φέτος, 100 χρόνια από τον μεγάλο ξεριζωμό, η ελληνική πολιτεία καλείται να τιμήσει όχι τυπικά, αλλά έμπρακτα με εκδηλώσεις σε υψηλό επίπεδο, τη μνήμη του Προσφυγικού Ελληνισμού. Με ένταξη της ιστορίας των Ελλήνων της Ανατολής στα σχολικά βιβλία, για να μάθουν και οι νέες γενιές ποιες ήταν και πώς χάθηκαν οι προαιώνιες πατρίδες. Είναι ένα ανεξόφλητο χρέος προς τους 1.000.000 Έλληνες που έχασαν τη ζωή τους εκεί, και τους 1.500.000 που ξεριζωμένοι και ρακένδυτοι, με έναν μπόγο στην πλάτη, βρήκαν καταφύγιο στην Ελλάδα, την Κύπρο, τη Μέση Ανατολή, την Αίγυπτο, την Αμερική και αλλού, εξαιτίας των τραγικών λαθών της τότε ελληνικής πολιτείας.
Ας είναι το 2022 «Έτος Μνήμης Προσφυγικού Ελληνισμού», ως ελάχιστη τιμή στους πρόσφυγες του 1922, που με τον πολιτισμό τους και τη σκληρή δουλειά τους συνέβαλαν στον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη της Ελλάδας. Στους πρόσφυγες, που έζησαν και «έφυγαν» με έναν αξεπέραστο καημό, τον καημό «της Πατρίδας».

*
Ο ξεριζωμός των Ελλήνων της Ανατολής, εξαιτίας της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922, ήταν η τελευταία πράξη μιας διαδικασίας αφελληνισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία ξεκίνησε από τους Νεότουρκους ήδη από το 1908, με σκοπό τη δημιουργία ενός αμιγώς τουρκικού κράτους. Μια διαδικασία που συνεχίστηκε με μεγαλύτερη ένταση κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που περιέχονται στο βιβλίο «Μαύρη Βίβλος των διωγμών και μαρτυρίων του εν Τουρκία Ελληνισμού», που εκδόθηκε το 1919 από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την πρώτη περίοδο της Γενοκτονίας 1914-18, ξεριζώθηκαν από τις εστίες του 774.235 Έλληνες «οι πλείστοι των οποίων απωλέσθησαν».
Από την Ανατολική Θράκη: 218.767 Έλληνες
Από τη Μικρά Ασία : 298.449
Από τον Πόντο : 257.019
Σύνολο 774.235 Έλληνες
Ειδικότερα από την Ανατολική Θράκη, σύμφωνα με πιο πρόσφατα στοιχεία που περιέχονται στο βιβλίο του Κωνσταντίνου Βακαλόπουλου «Διωγμοί και Γενοκτονία του Θρακικού Ελληνισμού», με τις απελάσεις και τους εκτοπισμούς της περιόδου 1914 -18 εκπατρίσθηκαν περίπου 330.000 Έλληνες από τους 370.000 που ζούσαν εκεί το 1911.
Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι και χωρίς τη Μικρασιατική Καταστροφή, το μέλλον των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν προβλεπόταν ευοίωνο. Αυτός ήταν και ο λόγος που το 1914 είχαν ξεκινήσει συζητήσεις ανάμεσα στην ελληνική και την οθωμανική κυβέρνηση, για ανταλλαγή των Ελλήνων της Μικράς Ασίας με τους μουσουλμάνους της Ελλάδας. Επίσης, το κύριο επιχείρημα της Ελλάδας για την αποστολή του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, ήταν η προστασία των Ελλήνων των μικρασιατικών παραλίων.
Στην εξιστόρηση που ακολουθεί, γίνεται αναφορά σε όλα τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα από το 1870 μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, με ιδιαίτερη, όμως, έμφαση σε εκείνα που επηρέασαν τις εξελίξεις και την τύχη της Θράκης. Στόχος είναι να δοθεί μια ολοκληρωμένη εικόνα πώς φτάσαμε στην τριχοτόμηση της Θράκης και πώς τελικά από τη μεγάλη και ενιαία Θράκη, ενσωματώθηκε στην Ελλάδα μόνο η Δυτική, το μικρότερο από τα τρία τμήματα.
Συνεχίζεται