Παρασκευή, 29 Μαρτίου 2024, 3:50:56 πμ
Σάββατο, 24 Σεπτεμβρίου 2022 21:49

Το σχολείο της Κοινότητας Πλαγίων

Ἔρευνα - Παρουσίαση: Θεόδωρος Π. Μποράκης.
 
Ἐφημερίδα Μακεδονία τῆς 6 Νοεμβρίου 1929. Μαθητὲς καὶ κάτοικοι τῶν Πλαγίων μαζὶ μὲ πολιτευτές, μπροστὰ στὸ σχολεῖο τοῦ χωριοῦ. (Ἡ φωτογραφία συνοδεύει ἄρθρο γιὰ τὴν περιοδεία πολιτευτῶν τοῦ Κόμματος τῶν Φιλελευθέρων κ.κ. Ἰασωνίδη καὶ Λεβαντὴ στὸ Καρασινάν.)
 
 
 
Το παλαιό κτήριο
 
Ἀπὸ τὸ 1922 ποὺ ἄρχισε ἡ ἐγκατάσταση τῶν Ἑλλήνων προσφύγων στὰ Πλάγια (Καρασινὰν) ξεκίνησε ἡ λειτουργία ελληνικοῦ σχολείου. Προηγουμένως, καὶ μέχρι τὸ 1924, ζοῦσαν στὸ χωριὸ αμιγῶς τουρκικοὶ πληθυσμοὶ (Γιουροῦκοι), οἱ ὁποῖοι, σύμφωνα μὲ τὴν ἀπὸ τὸ 1953 ἔκθεση τοῦ δάσκαλου Σοφρόνιου Σουλτανίδη, διατηροῦσαν τουρκικὸ σχολεῖο, λόγω ὅμως ἀκαταλληλότητας τοῦ κτηρίου του, ἡ στέγαση τῶν μαθητῶν μέχρι καὶ τὸ 1930 γινόταν στὸ παλιὸ τέμενος.
Τὸ 1930, κατόπιν ἐνεργειῶν τοῦ διευθυντῆ τοῦ σχολείου, Σοφρώνιου Σουλτανίδη, κατασκευάστηκε μὲ κρατικὲς δαπάνες σχολικὸ κτήριο στὴν τοποθεσία τοῦ σημερινοῦ σχολείου.
 
Στὴν ἐφημερίδα «Μακεδονία», [5/1/1928] ἀναφέρεται ὅτι, ἐπιτροπὴ ἀπὸ τὰ χωριὰ Καρασινὰν καὶ Δρέβενο, ἀποτελούμενη ἀπὸ τὸν Ἰ. Γκούφα καὶ Γ. Τσαμπατζὴ ἐπισκέφθηκαν τὸν ὑπουργὸ Προνοίας κ. Κύρκο καὶ ζήτησαν τὴ χορήγηση ξυλείας καὶ πίστωση γιὰ τὴν ἐπισκευὴ τοῦ σχολείου τοῦ Καρασινᾶν καθὼς καὶ χορήγηση πιστώσεων γιὰ τὴν ἀνέγερση διδακτηρίου στὸ Δρέβενο.
Σὲ δημοσίευμα ["Μακεδονία" - 26/2/1931] ἀναφέρεται ἡ δαπάνη γιὰ τὴ συντήρηση τοῦ σχολείου. 
Μιὰ σειρὰ ἀπὸ δημόσια ἔργα ὑποδομῶν ποὺ πραγματοποιήθηκαν στὴν περιοχή, τὴν περίοδο 1930 - 1931, περιγράφονται σὲ δημοσίευμα τῆς ἐφημερίδας «Μακεδονία» [26/2/1931]: Μὲ τὸν τίτλο «Ποία ἐργασία γίνεται εἰς τὴν μεθόριον» μεταξὺ ὅσων περιγράφονται ὑπάρχει καὶ ἡ σχετικὴ μὲ τὸ σχολεῖο ἀναγραφή: "...ἀνηγέρθει τὸ σχολεῖον Πλαγιᾶς καὶ ἐπεσκευάσθη τὸ ὑδραγωγεῖον ταύτης διατεθεισῶν 305.000 δρχ..."
 
 
 
Μαθητὲς τοῦ σχολείου Πλαγίων μὲ τοὺς δασκάλους τους στὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ 1920. Πιθανότατα πρόκειται για τους δάσκαλους Σοφρώνιο Σουλτανίδη και Αυγερινό Κουβουκλιανό (1925 - 1926). Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τῶν κ.κ. Γεωργίου καὶ Κατερίνας Σταυρίδη.
 
 
Ἕνα σημαντικό, γιὰ τὴν ἐποχὴ τῆς Κατοχῆς, συμβὰν συνδέεται μὲ τὸ σχολεῖο τῶν Πλαγίων: Στὶς 12 Δεκεμβρίου 1943, ξεκίνησαν περιοδεία ἐνημέρωσης γιὰ τὸ Ε.Α.Μ. - Ε.Λ.Α.Σ. στὰ χωριὰ Κούπα, Σκρά, Φανός, Χαμηλὸ καὶ Πλάγια, ὁ ὑπεύθυνος πολιτικῆς διαφώτισης Θανάσης Μητσόπουλος «Σταῦρος» καὶ ὁ Γιάννης Ἀναστασόπουλος «Ἀχιλλέας», στελέχη τοῦ 30οῦ Συντάγματος τοῦ Ε.Λ.Α.Σ. συνοδευόμενοι ἀπὸ ὁμάδα ἀνταρτῶν: "...Φτάσαμε κατὰ τὶς ὀχτώμιση μὲ ἐννιὰ τὸ βράδυ. Μᾶς ὁδηγοῦν στὸ σχολεῖο, ὅπου μᾶς περίμεναν οἱ χωρικοί. Τὸ σχολεῖο ἔλαμπε φωταγωγημένο. Μπαίνουμε στὴν αὐλή. Ἡ πόρτα ἀνοιχτὴ καὶ μέσα στὴν αἴθουσα κόσμος πολύς. Ὁ ὑπεύθυνος τοῦ Ε.Α.Μ. ἀνοίγει δρόμο..."
Τὸ σχολεῖο ἐκεῖνο καταστράφηκε στὶς 17 Ἰανουαρίου 1944, ὅταν τὸ πυρπόλησε ὁ βουλγαρικὸς στρατὸς κατοχῆς: "...Ὅταν ἦρθαν οἱ Βούλγαροι στὸ χωριό, συγκέντρωσαν τοὺς κατοίκους στὴν πλατεία (ποὺ τότε ἦταν ἡ περιοχὴ ποὺ ἐκτείνεται πίσω ἀπὸ τὸ Ἱερὸ τῆς ἐκκλησίας) καὶ στὸ προαύλιο τοῦ παλιοῦ σχολείου (στὸ χῶρο τοῦ σημερινοῦ γραφείου τῆς κοινότητας). Οἱ στρατιῶτες διασκορπίστηκαν σὲ ὅλο τὸ χωριὸ ὅπου λεηλάτησαν καὶ ἔκαψαν 66 σπίτια ὅπως καὶ τὸ σχολεῖο ἐνῶ ξυλοκόπησαν τὸν ἱερέα τοῦ χωριοῦ.
Ἐκτὸς τῶν κτηριακῶν ἐγκαταστάσεων καταστράφηκε ὁλοσχερῶς τὸ ἀρχειακὸ καὶ μουσειακὸ ὑλικὸ τοῦ σχολείου καθὼς καὶ ἡ μαθητικὴ βιβλιοθήκη ποὺ εἶχε ἱδρυθεῖ ἀπὸ τὸ 1927.
 
 
 
 
 

 

 
Φωτοαντίγραφα τῆς ἐκθέσεως τοῦ διευθυντῆ τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου Πλαγίων Σοφρώνιου Σουλτανίδη, ὑπὸ τὸν γενικὸ τίτλο "Ἱστορία τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου Πλαγίων", μὲ ἡμερομηνία 25 Ἀπριλίου 1953. Ἀρχεῖο κ. Ἰωάννη Δάλλα.
 
 
 
 
Ἀναφορὲς δημόσιων ἐγγράφων γιὰ τὸ δημοτικὸ σχολεῖο  Πλαγίων
 
Σχετικὰ μὲ τὸ δημοτικὸ σχολεῖο τῶν Πλαγίων τὸ παλαιότερο στοιχεῖο ποὺ βρέθηκε,[1] -ἀφοῦ τὸ Καρασινὰν δὲν περιλαμβάνεται σὲ παλαιότερους πίνακες[2]- εἶναι ἡ ἐγγραφὴ στὰ βιβλία Ἐκθέσεων Ἐπιθεωρητῶν Δημοτικῶν σχολείων τῆς Ἐκπαιδευτικῆς Περιφέρειας Γιαννιτσῶν[3] μὲ ἡμερομηνία 18-19/5/1923 [4]: «Καρασινάν: Διδάσκαλος .... πρόσφυξ μὴ εὑρισκόμενος εἰς καλὴν διανοητικὴν κατάστασιν, ὡς εἴχομεν ἐννοήσει ἐκ τῆς ἀσυναρτησίας καὶ παραλογισμῶν τῶν ἀναφορῶν του, δι' ὁ ἐπίτηδες ἐπεσκέφθημεν τὸ σχολεῖον του. Λόγῳ τῆς ἀνισορροπίας του ἦλθεν εἰς προστριβὰς μὲ τοὺς κατοίκους καὶ τοὺς ἠνάγκασε ν' ἀποσύρωσι τὰ τέκνα των... Οἱ κάτοικοι ζήτησαν τὴν ἀπομάκρυνσίν του, ἐκλήθη δὲ εἰς ἀπολογίαν καὶ θὰ εἰσηγηθῶμεν τὴν ἀπόλυσίν του». Στὰ ἴδια βιβλία Ἐκθέσεων, μὲ ἡμερομηνία 8/6/1927 ὑπάρχουν δύο σχετικὲς ἐγγραφές: α) «Καρασινάν: Τὸ διδακτήριον στερεῖται πατώματος ἐκ σανίδων» καὶ β) Ὁ ... οὐδεμίαν διάθεσιν δεικνύει νὰ ἐργασθῇ μὲ ζῆλον καὶ συμμορφωθῇ πρὸς τὰς ὑποδείξεις τῆς ὑπηρεσίας. Μόλις ἐξευρεθοῦν ἱκανότεροι, πρέπει νὰ ἀπολυθῇ τῆς ὑπηρεσίας, διότι δὲν δύναται νὰ ἐργασθῇ εὐδοκίμως.»
 
 
[1] Στυλιανὴ Κωστελίδου - Διπλωματικὴ ἐργασία: «Ἡ ἐκπαιδευτική - γλωσσικὴ πολιτικὴ στοὺς νομοὺς Πέλλας καὶ Κιλκὶς στὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰῶνα» - Φλώρινα 2017.
 
[2] Ἀνάμεσα στοὺς πίνακες ποὺ παραθέτει στὴ Διπλωματική της Ἐργασία ἡ κ. Στυλιανὴ Κωστελίδου ὑπάρχει καὶ ὁ πίνακας τῆς Ἐκπαιδευτικῆς Περιφερείας Γενιτσῶν-Γουμέντζης 1912 - 1913 (της Γενικῆς Διοίκησης Μακεδονίας) ὁ ὁποῖος ἀναφέρεται στὴν κατάσταση τῶν διδακτηρίων, στὶς ἀνάγκες αὐτῶν καθὼς καὶ στὸν ἀριθμὸ τῶν μαθητῶν / τριῶν ποὺ φοιτοῦσαν σ' αὐτά.
 
[3] Βιβλίον ἐκθέσεων περὶ τῆς καταστάσεως ἐπιθεωρηθέντων σχολείων τῆς περιφερείας Γενιτσῶν - Ἱστορική-Λαογραφικὴ Ἐταιρία Γιαννιτσῶν «Ὁ ΦΙΛΙΠΠΟΣ».
 
[4] Κατὰ τὴν περίοδο ἐκείνη δὲν εἶχαν ἀκόμη ἐγκατασταθεῖ στὸ Καρασινὰν οἱ Ἕλληνες πρόσφυγες τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης ποὺ μετακινήθηκαν μὲ τὴν ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν τὸ 1924. Στὸ χωριὸ πιθανότατα νὰ διέμεναν οἱ Ἕλληνες πρόσφυγες ποὺ ἔφτασαν στὸ Καρασινὰν μετὰ τοὺς τουρκικοὺς διωγμοὺς (1922) τῶν Ἑλλήνων τῆς Ἀρτάκης, τῆς Μισόπολης κ.α.
 
 
 
Δάσκαλοι τῆς Ἐκπαιδευτικής Περιφέρειας Γουμενίτσης τὸ 1928. (Φωτ. Χαρ. Σλιουπκίδης) Πηγή: Ἱστολόγιο κ. Χρήστου Π. Ἴντου.
 
 
 
 
Το σύγχρονο κτήριο
 
Στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 1950 -πάλι μὲ διευθυντὴ τοῦ σχολείου τὸν Σοφρώνιο Σουλτανίδη- μὲ οἰκονομικὴ ἐνίσχυση ποὺ προέκυψε ἀπὸ ἐράνους τοῦ Βασιλέως Παύλου, θεμελιώθηκε καὶ χτίστηκε τὸ νέο δημοτικὸ σχολεῖο τοῦ χωριοῦ ὅπως ὑφίσταται μέχρι σήμερα. Διαμορφώθηκε ἕνα σύγχρονο σχολικὸ κτήριο ποὺ περιλαμβάνει τρεῖς αἴθουσες διδασκαλίας, ἕνα γραφεῖο διδασκόντων καὶ διάδρομο. Περιβάλλεται ἀπό ἐπαρκὲς προαύλιο ποὺ χωροῦσε πολυάριθμους μαθητὲς ἀλλὰ καὶ θεατὲς κατὰ τὶς γυμναστικὲς ἐπιδείξεις τῶν μαθητῶν, ποὺ ὀργάνωναν οἱ διδάσκοντες μέχρι τὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ 1970, στὸ τέλος κάθε διδακτικῆς χρονιᾶς. Παράλληλα μὲ τὴν ἐγκατάσταση στὸ νέο σχολικὸ κτήριο, ξεκίνησε νὰ ἐπανιδρύεται καὶ ἡ μαθητικὴ βιβλιοθήκη.
Ὅσο διδάσκονταν δεκάδες μαθητὲς καί νήπια στὸ χωριό, σὲ κάθε αἴθουσα τοῦ σχολείου συγκεντρώνονταν τὰ παιδιὰ 2 ἢ ἀκόμα καὶ 3 διδακτικῶν ἐτῶν, κι ὅποτε χρειαζόταν, οἱ αἴθουσες μποροῦσαν νὰ μετατραποῦν σὲ χώρους γιὰ θεατρικὲς μαθητικὲς παραστάσεις στὶς ἐθνικὲς γιορτές.
Ὁ βοηθητικὸς χῶρος τοῦ σχολείου (η τρίτη αἴθουσα ποὺ βρίσκεται στὸ πίσω μέρος τοῦ κτηρίου) εἶχε μετατραπεῖ σὲ ἐντευκτήριο τοῦ πολιτιστικοῦ συλλόγου τοῦ χωριοῦ κατὰ τὴ δεκαετία τοῦ 1980. 
Ἀπὸ τὸ ἔτος 2000 στὸ κτήριο τοῦ σχολείου Πλαγίων συστεγάστηκαν καὶ οἱ μαθητὲς τῶν χωριῶν Φανός, Εἰδομένη, Δογάνης καὶ Χαμηλό. Καθένα ἀπὸ τὰ χωριὰ τῆς περιοχῆς εἶχαν λιγότερα ἀπὸ πέντε παιδιὰ γιὰ φοίτηση στὸ Δημοτικό!
Ἀπὸ τίς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 2010, τὸ σχολεῖο σταμάτησε νὰ λειτουργεῖ λόγῳ μνημονιακῶν περικοπῶν ἀλλὰ καὶ ἔλλειψης παιδιῶν. Ἄν καὶ οἱ βασικὲς δομὲς τοῦ σχολικοῦ κτηρίου χρειάζονται συντήρηση, ἐν τούτοις συνεχίζουν νὰ διεξάγονται μέχρι σήμερα στὶς αἴθουσές του οἱ ἐκλογικὲς διαδικασίες καὶ εἶναι ὁ μόνος λόγος πλέον γιὰ νὰ εἶναι ἐπισκέψιμο στὸ κοινό.
 
 
Δημοτικὸ σχολεῖο Πλαγίων τὸ 1958 μὲ δάσκαλο τὸν Ιωάννη Κωστόπουλο. Εἰκονίζονται: Ἀγορια, ἀπο δεξια πρὸς ἀριστερα, Σ. Ἀγόρατζης, Π. Ρέπος, Θ. Πασατσιφλικιώτης, Σ. Ρέπος, Δ. Πουρίδας, Β. Βαφειάδης, Γ. Βουτσής, Α. Νικολαΐδης, Δ. Μουτσάκης, Κ. Τσάμπας, Γ. Στογιάνκεχαγιας, Π. Ἑκατοδράμης, Α. Στογιάνκεχαγιας καὶ Κ. Συντακης. Κορίτσια ἀπὸ δεξιὰ πρὸς ἀριστερά, Ε. Μιτικακη, Β. Ἀρναουτίδου, Μ. Φυλακάκη, Θ. Τσεσμεντζή, Ε. Παπαναστασίου, Β. Μαυροβουνιώτη, Κ. Ἑκατοδράμη, Β. Βουτσή, Λ. Μπούρα, Ε. Μουτσάκη, Μ. Δελάκη, Α. Ντοκμεντζή. Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τοῦ κ. Δημήτρη Ἀπ. Μουτσάκη.
 
 
 
Οι δάσκαλοι και οι νηπιαγωγοί στα Πλάγια
 
Οἱ δάσκαλοι καὶ οἱ νηπιαγωγοὶ ποὺ θήτευσαν στὸ σχολεῖο τῶν Πλαγίων εἶναι:
Δάσκαλοι - Ἀντώνιος Τσαγκαρόπουλος, Ἀριστείδης Ἰωαννίδης, Δροσινὸς Γεωργιάδης, Σοφρώνιος Σουλτανίδης, Αὐγερινoς Κουβουκλιανός, Βιργινία Χαμπαίου, Ἀντώνιος Ἀντωνιάδης,  Ἰωάννης Κωστόπουλος, Ἠλίας Φελεκίδης, Βασίλειος Σουλτανίδης, Στέλλα Σουλτανίδου - Περδοῦ, Ἀριστείδης Κωνσταντινίδης, Στέλλα Κωνσταντινίδου, Βασίλειος Μασούρας, Δημήτριος Νατσιός, Ἀπόστολος Ἀλεξιάδης, Στέφανος Παπαστεργίου, Ἰωάννης Δάλλας, Γεώργιος Γιαπαλής, Γεώργιος Χουμουρούδης, Ἀναγνωστίδης Ἰωάννης, Παναγιώτα Ἀντωνοπούλου κ.ἂ.
Νηπιαγωγοί - Ἔφη Φωτιάδου, Γενοβέφα Τοτολίδου, Μαρία Ψωμαδάκη, Βασιλικὴ Βεληγκέκα κ.ἂ.
 
Τὰ πρῶτα χρόνια ὀργάνωσης τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ θεσμοῦ στὰ Πλάγια, συμπίπτουν μὲ τὴν ἐγκατάσταση τῶν Ἑλλήνων προσφύγων στὸ χωριό. Οἱ κάτοικοι προσπαθοῦσαν νὰ προσαρμοστοῦν καὶ νὰ ἐπιβιώσουν στὸ νέο περιβάλλον παλεύοντας ἀπέναντι στὴν οἰκονομικὴ ἀθλιότητα ἀλλὰ καὶ τίς καιρικὲς συνθῆκες τῆς ὀρεινῆς περιοχῆς. Οἱ ἐκπαιδευτικοὶ ἔπρεπε νὰ προσαρμοστοῦν κι ἐκεῖνοι στὶς ἀπαιτήσεις τῆς τοπικῆς κοινωνίας καὶ νὰ ἐκπληρώσουν τὰ καθήκοντά τους μὲσα σὲ πρωτόγονες συνθῆκες (ἄθλια καταλύματα, ἀνύπαρκτα μέσα διδασκαλίας, μαθητικὴ κοινότητα σὲ ἀναστάτωση λόγῳ προσφυγιᾶς καὶ φτώχειας κλπ).
 
Ὅπως διατυπώθηκε στὴν πρώτη ἑνότητα τοῦ ἀφιερώματος, τὸ ξεκίνημα τῆς λειτουργίας ὀργανωμένου σχολείου στὸ χωριὸ κατὰ τὸ 1922, δημιούργησε ἀρκετὰ ζητήματα στὴν τοπικὴ κοινότητα. Οἱ δύστροποι δάσκαλοι ποὺ ἔτυχε νὰ διοριστοῦν, οἱ γονεῖς ποὺ ἀπασχολοῦσαν τὰ παιδιά τους σὲ ἀγροτικὲς ἐργασίες καὶ δὲν τὰ ἔστελναν στὸ σχολεῖο, μαζὶ μὲ τίς συνθῆκες ἀφόρητης φτώχειας κι ἀγραμματοσύνης σύνθεσαν τὴν ἀποστροφὴ τῶν κατοίκων πρὸς τὸν θεσμὸ τῆς ἐκπαίδευσης. Ἡ μοναδικὴ εὐκολία στὸ ἔργο τῶν ἐκπαιδευτικῶν ἦταν πὼς στὰ Πλάγια ὁ πληθυσμὸς ἦταν ἀμιγῶς προσφυγικὸς καὶ ἑλληνόφωνος σὲ ἀντίθεση μὲ ἄλλες περιοχὲς ποὺ ὑπῆρχαν πληθυσμοὶ σλαβόφωνοι, βλαχόφωνοι κλπ ποὺ ἔπρεπε νὰ διδαχθοῦν τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα.
Μὲ τὸ πέρασμα τῶν χρόνων παγιώθηκε ὁ θεσμὸς τῆς ἐκπαίδευσης, ἐξομαλύνθηκαν οἱ σχέσεις μεταξὺ τῶν κατοίκων καὶ τῶν ἐκπαιδευτικῶν καὶ οἱ μαθητὲς τηροῦσαν ὑποχρεωτικὰ τὸ σχολικὸ πρόγραμμα.
 
Στὶς δυσκολότερες ἐποχὲς γιὰ τὸ σχολεῖο καὶ γιὰ ὁλόκληρο τὸ χωριό, κατὰ τὸ διάστημα τῆς δραματικῆς δεκαετίας τοῦ 1940, τὸ σχολεῖο εἶχε καεῖ ἀπὸ τοὺς Βούλγαρους τὸ 1944 -καὶ τὰ μαθήματα γινόταν στὸν γυναικονίτη τῆς ἐκκλησίας. Τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ὑπηρετοῦσε στὰ Πλάγια ὁ δάσκαλος Σοφρώνιος Σουλτανίδης (μετατέθηκε ἀπὸ τὴ Δογάνη καὶ ὑπηρέτησε στὰ Πλάγια ἀπὸ τὸ 1925 μέχρι τὸ 1956). Ὁ Σοφρώνιος Σουλτανίδης  ὑπῆρξε οὐσιαστικὸς ὀργανωτὴς τοῦ σχολικοῦ θεσμοῦ στὸ χωριό, μὲ μακρὰ ἐπιτυχημένη θητεία.
 
Οἱ δάσκαλοι μέχρι καὶ τὴ δεκαετία τοῦ 1980 εἶχαν νὰ ἀντιμετωπίσουν τὰ κοινωνικὰ προβλήματα (τὴν οἰκονομικὴ δυσχέρεια, τὴν ἔλλειψη συγκοινωνίας κλπ) κι αὐτὲς οἱ συνθῆκες τοὺς ὑποχρέωναν νὰ διαμένουν μόνιμα στὸ χωριὸ καὶ νὰ διαβιοῦν στὶς δύσκολες συνθῆκες τῆς ἐπαρχίας. Εἶχαν ἐπίσης ν' ἀντιμετωπίσουν τὸν ἐργασιακὸ φόρτο ποὺ ἀπαιτοῦσε ἀπὸ τὸν δάσκαλο νὰ ὀργανώσει καὶ νὰ διαπαιδαγωγήσει πολυπληθεῖς μαθητὲς ὅλων τῶν τάξεων συγκεντρωμένους σὲ μία αἴθουσα.
Ἀπὸ τὴ δεκαετία τοῦ 1980, λόγῳ τῆς μετανάστευσης καὶ τῆς μετεγκατάστασης  κατοίκων τοῦ χωριοῦ στὰ ἀστικὰ κέντρα, οἱ μαθητὲς τοῦ σχολείου μειώθηκαν δραματικὰ καὶ τὸ διδακτικὸ προσωπικὸ ἐναλλασσόταν μεταξὺ μόνιμων καὶ συμβασιούχων ἐκπαιδευτικῶν -δύο καὶ τρεῖς φορὲς μέσα στὴ σχολικὴ χρονιά- μέχρι τὴν ὁριστικὴ κατάργηση τοῦ σχολείου Πλαγίων τὴν δεκαετία τοῦ 2010.
 
Τὰ προβλήματα τῶν σχολικῶν μονάδων τῆς περιοχῆς κατὰ τὶς τελευταῖες δεκαετίες (1988 - 2007) ἀντιμετώπισε ὁ Σχολικὸς Σύμβουλος Πρωτοβάθμιας Ἐκπαίδευσης κ. Χρῆστος Π. Ἴντος καὶ τὰ παρουσίασε ἀναλυτικὰ σὲ πλῆθος δημοσιευμένων ἐρευνῶν ἀπ' ὅπου ἄντλησα σημαντικὰ στοιχεῖα γιὰ τὸ Δημοτικὸ Σχολεῖο Πλαγίων.   
 
 
 
 
 
 
Δημοτικὸ σχολεῖο Πλαγίων 1958. Μὲ τὸν δάσκαλό τους Ἡλία Φελεκίδη εἰκονίζονται: καθιστοὶ ἀπο ἀριστερά, Ε. Βαλάση, Ε. Νικολαΐδου, Χ. Νικολαΐδου, Ε. Μουτσάκη, Α. Μίντογλου, Σ. Μουτσάκης, Χ. Πασατσιφλικιώτης, Σ. Παρλαπάνης, Ν. Ἐφρέμης, Β. Μαυροβουνιώτη, Α. Μπούρα, Α. Τσεσμεντζή, Κ. Γκέρλοβας, Γ. Παρλαπάνης, Γ. Παπαναστασίου, Π. Ἀγόρατζης , Κ. Πεσινζάκης, Α. Πασατσιφλικιωτης Γ. Ντοκμεντζής, Χ. Μουτσάκης. Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τοῦ κ. Δημήτρη Ἀπ. Μουτσάκη.
 
 
 
 
 
Μαθητὲς καὶ μαθήτριες τοῦ δημοτικοῦ σχολείου Πλαγίων μὲ τὸν δάσκαλο Βασίλειο Σουλτανίδη τὸ 1958. Εἰκονίζονται: ἐπάνω ἀπὸ ἀριστερὰ Ε. Νικολαΐδου, Κ. Νικολαΐδου, Μ. Μίντογλου, Σ. Παρλαπάνης, Β. Βαφειάδης, Σ. Μουτσάκης, Χ. Πασατσιφλικιώτης, Χ. Μουτσάκης, Δ. Μουτσάκης, Γ. Παρλαπάνης, Π. Μιτικάκης, Π. Ἀγόρατζης Ε. Βαλάση, Α. Τσεσμετζή. Κάτω ἀπὸ ἀριστερά: Θ. Τσεσμετζή, Μ. Φυλακάκη, Β. Μαυροβουνιώτη, Μ. Δελάκη, Λ. Μπούρα, Ε. Μουτσάκη, Π. Ρέπος, Β. Βουτσή, Α. Μίντογλου, Α. Στογιανκεχαγιάς, Θ. Πασατσιφλικιώτης, Σ. Ρέπος, Σ. Ἀγόρατζης, Σ. Λαμπαδαρίου, Ε. Μιτικάκη. Ἀπὸ τό ἀρχεῖο τοῦ κ. Δημήτριου Ἀπ. Μουτσάκη.
 
 
 
Οἱ σχολικὲς ἐπιτροπές - Κατά τό διάστημα τῆς ἀκμῆς τοῦ σχολείου, στὸ ἔργο τῆς ἐκπαίδευσης βοηθοὶ καὶ συμπαραστάτες ὑπῆρξαν οἱ χωριανοὶ ποὺ μετεῖχαν στὶς σχολικὲς ἐπιτροπές. Ἡ σχολικὴ ἐπιτροπὴ ποὺ κάθε φορὰ εἶχε διάρκεια 2 ἐτῶν, ἀποτελοῦνταν ἀπὸ τὸν δάσκαλο κι ἀπὸ 2 ἢ 3 κατοίκους τοῦ χωριοῦ, ποὺ ἦταν παράλληλα καὶ μέλῃ τοῦ συλλoγου γονέων καὶ κηδεμόνων.
Ἡ σχολικὴ ἐπιτροπὴ ἀποφάσιζε γιὰ ζητήματα ποὺ ἀφοροῦσαν τὴν εὔρυθμη λειτουργία τοῦ σχολείου, διατύπωνε αἰτήματα πρὸς τὴν διοίκηση καὶ προσπαθοῦσε νὰ ἐπιλύσει θέματα ὅπως: τὴ θέρμανση τοῦ σχολείου, τὴ συντήρηση τοῦ κτηρίου, τὴ διαχείριση περιουσιακῶν στοιχείων τοῦ σχολείου κλπ.
 
Οἱ σχολικοὶ ἔφοροι τοῦ Δημοτικοῦ σχολείου Πλαγίων 1922 - 1971:
1922 - 1925 Ἰωάννης Μαργέλλος & Κωνσταντῖνος Τσάμπας.
1925 - 1928 Ἰωάννης Γκούμας & Χρυσόστομος Σαββούδης.
1928 - 1932 Ἰωάννης Σαββούδης & Ἰωάννης Πολίτης.
1932 - 1940 Ἰωάννης Πολίτης - Δημήτριος Μαυρόπουλος.
1940 - 1945 Σωτήριος Μουτσάκης & Γεώργιος Πασχαλέρης.
1945 - 1951 Κωνσταντῖνος Μαυροβουνιώτης & Ἰωάννης Φωτεινός.
1951 - 1957 Γεώργιος Μαυροβουνιώτης & Δημήτριος Σμυρλίδης.
1958 Δημήτριος Δελάκης & Περικλῆς Βαφειάδης.
1960 - 1962 Χριστόδουλος Μουτσάκης & Ἀπόστολος Μίντογλου.
1962 - 1964 Μιχαὴλ Παρλαπάνης & Ἀθανάσιος Πασχαλέρης.
1964 - 1966 Δημήτριος Δελάκης & Ἀθανάσιος Πασχαλέρης.
1966 - 1967 Γεώργιος Ἀνθάκης & Ἰωάννης Πασχαλέρης.
1967 - 1969 Παντελὴς Λαμπαδάριος & Γεώργιος Σαββούδης.
1969 - 1971 Παντελὴς Λαμπαδάριος & Θεμιστοκλῆς Ἰωαννίδης.
 
 
 
 
 
Πλαγιῶτες στὸ γραφεῖο τοῦ σχολείου Πλαγίων. Σχολικὴ ἐπιτροπὴ τέλη δεκαετίας τοῦ 1960. Ἀπὸ ἀριστερὰ οἱ ὄρθιοι: 1).........., 2) ὁ ἀγροφύλακας Νικόλαος Πραγκαλάκης, 3) ὁ Ἰωάννης Πασχαλέρης, 4) ὁ δάσκαλος Βασίλειος Σουλτανίδης, 5) ὁ Παντελὴς Λαμπαδαρίου. Καθιστὸς ὁ Γεώργιος Σαββούδης. Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τῆς (+) Σμαρὼς Λαμπαδαρίου - Μποράκη.
 
 
 
 

Ἀπὸ τὴ μαθητική ζωή

 
Οἱ μαθητὲς τοῦ σχολείου Πλαγίων (1925 - 1971) - Ἡ ὀργανικότητα τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου Πλαγίων ἄλλαζε κατὰ διαστήματα καὶ διαβαθμιζόταν ἀπὸ μονοτάξιο μέχρι καὶ σὲ τριτάξιο. Κυριότερος παράγοντας γιὰ τίς ἀλλαγὲς αὐτὲς ὑπῆρξε ὁ ἀριθμὸς τῶν μαθητῶν.
Ἀπὸ τὸ 1925 μέχρι καὶ τὸ 1944 ὁ ἀριθμὸς τῶν μαθητῶν κατ' ἔτος κυμαινόταν περὶ τοὺς 150.
Τὸ 1945 εἶχαν ἐγγραφεῖ 139 μαθητές.
Τὸ 1946: 140 μαθητές.
1946 - 1947: 150
1947 - 1948: 124
1948 - 1949: 106
1949 - 1950: 109
1950 - 1951: 106
1951 - 1952: 104
1952 - 1953:   99
1953 - 1954:   92
1954 - 1955:   79
1955 - 1956:   61
1956 - 1957:   62
1957 - 1958:   60
1958 - 1959:   62
1959 - 1960:   64
1960 - 1961:   72
1961 - 1962:   84
1962 - 1963:   86
1963 - 1964:   87
1964 - 1965:   86
1965 - 1966:   81
1966 - 1967:   66
1967 - 1968:   61
1968 - 1969:   55
1969 - 1970:   53
1970 - 1971:   59
 
Ἡ καθοδικὴ πορεία τοῦ ἀριθμοῦ τῶν μαθητῶν ποὺ φοιτοῦσαν στὸ σχολεῖο τῶν Πλαγίων συνεχίστηκε ραγδαῖα τὰ ἑπόμενα χρόνια. Ἐνδεικτικά, κατὰ τὸ διδακτικὸ ἔτος 1979 - 1980 φοίτησαν στὸ Δημοτικὸ Σχολεῖο Πλαγίων 28 μαθητὲς καὶ μαθήτριες, ἐνῶ κατὰ τὸ διδακτικὸ ἔτος 1989 - 1990 φοίτησαν μόνο 11! Τὸ ἔτος 2000 φοίτησαν 18 μαθητὲς ἀπὸ τοὺς ὁποίους οἱ 13 ἦταν μετακινούμενοι ἀπὸ τὰ γύρῳ χωριὰ (Εἰδομένη, Χαμηλό, Φανός).
 
Ἐπιδόσεις - Μέχρι τὰ τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 1950, ἀπὸ τοὺς μαθητὲς ποὺ φοιτοῦσαν στὸ σχολεῖο, κατὰ ἔτος προάγονταν στὴν ἑπόμενη τάξη περίπου τὸ 75 - 85% τῶν μαθητῶν. Ἀπὸ τὸ 1960 μέχρι τὸ 1970 τὸ ποσοστὸ τῶν προαγώμενων μαθητῶν ἔφτανε τὸ 85 - 95%. Ἐνῶ ἀπὸ τὸ 1970 καὶ μετὰ τὸ ποσοστὸ τῶν προαγώμενων μαθητῶν ξεπερνοῦσε τὸ 95%.
 
Μαθητικὲς παραστάσεις, παρελάσεις καὶ γυμναστικὲς ἐπιδείξεις - Οἱ μαθητὲς τοῦ σχολείου, τὶς ἐποχὲς ποὺ ὅλες οἱ τάξεις τοῦ Δημοτικοῦ ἦταν πλήρεις παιδιῶν, κατὰ τὶς ἐθνικὲς γιορτὲς ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸ τέλος τῆς σχολικῆς χρονιᾶς, μὲ μέριμνα τῶν διδασκόντων, ἔδιναν παραστάσεις μπροστὰ στὸ κοινό, εἴτε σὲ μορφὴ θεατρικῶν δρώμενων μέσα στὸ κτίριο τοῦ σχολείου, εἴτε σὲ μορφὴ γυμναστικῶν ἐπιδείξεων κατὰ τὸ τέλος τῆς σχολικῆς χρονιᾶς, στὸν χῶρο τοῦ προαύλιου. Κατὰ τὶς ἐθνικὲς γιορτὲς οἱ μαθητὲς μὲ παραδοσιακὲς φορεσιές, παρέλαυναν στὸν κεντρικὸ δρόμο τοῦ χωριοῦ μετὰ τὴ λήξη τῶν ἐκδηλώσεων κατάθεσης στεφάνων στὸ μνημεῖο πεσόντων ποὺ βρισκόταν παλαιότερα ἀπέναντι ἀπὸ τὸ γραφεῖο τῆς παλιᾶς κοινότητας. Μέχρι τὴ δεκαετία τοῦ 1970, στὴν παρέλαση ἐκτὸς τῶν μαθητῶν συμμετείχε καὶ οὐλαμὸς τῶν Μ.Α.Υ. (Μονάδων Ἀσφαλείας Ὑπαίθρου), συγχωριανῶν ποὺ δὲν φοροῦσαν στολὴ ἀλλὰ ἦταν ἔνοπλοι γιατὶ διέθεταν πολεμικὰ τουφέκια ποὺ τοὺς τὰ εἶχε χορηγήσει ὁ στρατός. Οἱ οὐλαμοὶ ξεκινοῦσαν τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ἀπὸ τὴν κάτω γειτονιὰ και περνοῦσαν μπροστὰ ἀπὸ τὸ γραφεῖο τῆς Κοινότητας ὅπου βρίσκονταν οἱ ἐπίσημοι καὶ τὸ σύνολο τῶν θεατῶν.
 
 
 
 
Ἡ νηπιαγωγὸς Ἔφῃ Φωτιάδου μὲ τὰ νήπια τῶν Πλαγίων, ἀρχὲς τίς δεκαετίας τοῦ 1960. Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τῆς κ. Ἑλένης Δάλλα - Γιαννουλάκη.
 
 
 
Σχολικοὶ ἀγῶνες δημοτικῶν σχολείων - Πρὸς τὸ τέλος τῆς σχολικῆς χρονιᾶς, στὰ τέλη Μαΐου, μέχρι τὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ 1970, διοργανώνονταν οἱ «σχολικοὶ ἀγῶνες δημοτικῶν σχολείων τμήματος Φανοῦ» (ποὺ μετὰ τὸ 1969 μετονομάστηκαν σὲ «σχολικοὶ ἀγῶνες δημοτικῶν σχολείων Ν. Κιλκίς». Ἀργότερα οἱ σχολικοὶ ἀγῶνες ἐξελίχτηκαν σὲ πανελλήνιους γιὰ μαθητὲς γυμνασίων καὶ λυκείων. Στοὺς ἀγῶνες αὐτοὺς λάμβαναν μέρος μαθητὲς τῶν τελευταίων τάξεων τοῦ δημοτικοῦ ποὺ διακρίνονταν γιὰ τὴ φυσική τους κατάσταση. Οἱ Πλαγιῶτες μαθητὲς ποὺ λάμβαναν μέρος, ἀγωνίζονταν συνήθως στὸ γήπεδο Ἀξιουπόλεως (ἐνῶ παλαιότερα ἀγωνίζονταν στὸ προαύλιο τοῦ σχολείου τοῦ Φανοῦ) στὰ ἀθλήματα: ἀγώνας δρόμου, ἅλμα εἰς ὕψος, ἅλμα εἰς μῆκος, ρίψη σφαίρας κ.ἂ. Στοὺς μαθητὲς καὶ τὶς μαθήτριες ποὺ διακρίνονταν στὰ ἀθλήματα, ἀπονέμονταν ἔπαινος καὶ μετάλλιο.

 

 

Ἐνθύμιο τῆς σχολικῆς τάξης στὰ Πλάγια, στὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ 1960, οἱ μαθητικὲς τάξεις σὲ μιὰ αἴθουσα μὲ τὴν δασκάλα κ. Στέλλα Σουλτανίδου - Περδού. Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τῆς κ. Ἀντωνίας Πασατσιφλικιώτη - Κούντιου.
 
 
 
 
Δημοτικὸ Σχολεῖο Πλαγίων τὸ ἔτος 1966. Ὁ δάσκαλος Βασίλειος Σουλτανίδης καὶ μαθήτριες τῶν τάξεων. Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τῆς κ. Βοῦλας Ἰντζέ-Πασατσιφλικιώτη.
 
 
 
 
 
Μαθήτριες τοῦ δημοτικοῦ σχολείου Πλαγίων κατὰ τὴ διάρκεια τῶν γυμναστικῶν ἐπιδείξεων τοῦ 1968. Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τῆς κ. Βοῦλας Ἰντζέ - Πασατσιφλικιώτη.
 
 
 
 
 
Μαθητὲς τοῦ σχολείου Πλαγίων μὲ τὸν δάσκαλο Δημήτριο Νατσιὸ σὲ ἐκδήλωση τῆς 25ης Μαρτίου 1977. Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τῆς κ. Θωμαὴς Χαραλαμπάκη.
 
 
 
 
Ὁ δάσκαλος Ἰωάννης Δάλλας μὲ μαθητὲς τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου Πλαγίων στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 1980. Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τοῦ κ. Ἰωάννη Δάλλα.

 
 
 
 
Ὁ δάσκαλος Ἰωάννης Δάλλας ἐκφωνεῖ πανηγυρικὸ λόγο κατὰ τὴ διάρκεια ἐθνικῆς γιορτῆς στὸν χῶρο τοῦ ἡρώου πεσόντων Πλαγίων, στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 1980. Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τοῦ κ. Ἰωάννη Δάλλα.
 
 
 
 
Πηγές:
1. Στυλιανὴ Κωστελίδου - Διπλωματικὴ ἐργασία: «Ἡ ἐκπαιδευτική - γλωσσικὴ πολιτικὴ στοὺς νομοὺς Πέλλας καὶ Κιλκὶς στὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰῶνα» - Φλώρινα 2017
2. Θεόδωρος Π. Μποράκης - Κοινότης Πλαγίων ἕν Παιονία Κιλκίς - ἰδιωτικὴ ἔκδοση - Πλάγια 2022.
3. Χρῆστος Π. Ἴντος - Ἡ ἐκπαίδευση στὴ Γουμένισσα καὶ στὴν εὐρύτερη περιοχὴ τοῦ Ν. Κιλκὶς κατὰ τὴν τελευταῖα περίοδο τῆς τουρκοκρατίας 1870 -1912. Θεσσαλονίκη 1993.
4. Χρῆστος Π. Ἴντος - Δυσκολίες μάθησης, προβλήματα συμπεριφορᾶς τῶν μαθητῶν τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου. Γουμένισσα 2002.
5. Χρῆστος Π. Iντος - Τὰ σχολεῖα μας ἀπὸ τὴν ἵδρυσή τους μέχρι τὸ 2000 - Νομαρχιακὴ Αὐτοδιοίκηση Κιλκίς - 2004.
6. Χρῆστος Π. Ἴντος - Τὰ μαθητολόγια καὶ οἰ Γενικοὶ Ἔλεγχοι τῶν σχολείων τῆς Γουμένισσας τῆς περιόδου 1900 -1930, ἐκπαιδευτικὴ καὶ κοινωνικὴ θεώρηση. Θεσσαλονίκη 2007. 
7. Χρῆστος Π. Ἴντος - Προσεγγίσεις Ἐκπαιδευτικῶν θεμάτων. Γουμένισσα 2007.
8. Διηγήσεις ἀπὸ τὸν συνταξιοῦχο δάσκαλο τῶν Πλαγίων κ. Ἰωάννη Δάλλα.
9. Σοφρώνιος Σουλτανίδης - Ἱστορία τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου Πλαγίων (Φωτοαντίγραφα τῆς ἐκθέσεως τοῦ διευθυντῆ τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου Πλαγίων Σοφρώνιου Σουλτανίδη, μὲ ἡμερομηνία 25 Ἀπριλίου 1953). Ἀρχεῖο κ. Ἰωάννη Δάλλα.
10. Βασίλειος Σ. Σουλτανίδης - Ἱστορία τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου Πλαγίων (φωτοαντίγραφα τῶν χειρόγραφων ἐκθέσεων τοῦ Βασίλειου Σουλτανίδη, δάσκαλου καὶ διευθυντῆ τοῦ σχολείου Πλαγίων ἀπὸ τὸ 1958 μέχρι τὸ 1971). Ἀρχεῖο τοῦ κ. Ἰωάννη Δάλλα.
 
 
 
 
Καρφίτσα "Δημ. Σχολεῖον Πλαγίων" ποὺ ἔφεραν μέχρι τὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ '70, ψηλὰ στὸ ἀριστερὸ στῆθος, στὴ μαθητικὴ ποδιὰ οἱ μαθήτριες. Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τῆς κ. Θεοδώρας Καστελιώτου.