Παρασκευή, 26 Απριλίου 2024, 12:11:44 πμ
Σάββατο, 15 Νοεμβρίου 2014 22:38

Οικολογική κατάσταση στη λεκάνη απορροής του Γαλλικού

ΚΟΥΡΛΙΤΗ E., ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ K., GANI M.A., AΠΟΣΤΟΛΙΔΟΥ A., ΣΤΕΦΑΝΙΔΟΥ Α., ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ Φ., ΑΛΜΠΑΝΑΚΗΣ Κ., ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ και ΜΑΤΤΑΣ Χ.

Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών “Οικολογική ποιότητα και Διαχείριση υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής”

 

Στόχοι της παρούσας μελέτης ήταν η εκτίμηση της οικολογικής κατάστασης της λεκάνης απορροής του Γαλλικού ποταμού, η ανάλυση των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και η αξιολόγηση του κινδύνου μη επίτευξης των περιβαλλοντικών στόχων της Ευρωπαϊκής Οδηγίας Πλαίσιο για τα νερά  2000/60. Ο Γαλλικός ποταμός πηγάζει από το όρος των Κρουσσών, εκβάλλει στο Θερμαϊκό κόλπο (Βόρειο Αιγαίο) και χαρακτηρίζεται από πολύ μικρή παροχή. Η έκταση της λεκάνης απορροής και το μήκος του κύριου ρεύματος του Γαλλικού ποταμού υπολογίστηκαν 948,52 τετραγωνικά χιλιόμετρα και 65,8 χιλιόμετρα αντίστοιχα. Οι προστατευόμενες περιοχές αντιπροσωπεύουν το 5,3% της λεκάνης απορροής ποταμού. Ο συνολικός πληθυσμός της περιοχής είναι 44.475 κάτοικοι και σχεδόν οι μισοί από αυτούς ζουν στην πόλη του Κιλκίς (23.717 κάτοικοι). Ο δήμος Κιλκίς καλύπτει το 78,5% της μελετώμενης περιοχής. Λαμβάνοντας υπόψη το υψόμετρο, κλίση και γεωλογία ως περιγραφείς της λεκάνης απορροής, σχεδόν τα ¾ της περιγράφονται ως λοφώδη, το είδος των επιφανειών και ο τρόπος διάβρωσής τους χαρακτηρίζονται σχεδόν εξίσου από ανάγλυφο επίπεδο μέχρι ελαφρά κεκλιμένο με έναρξη διάβρωσης τύπου καλύμματος (κλίσεις: < 5%) και από  ανάγλυφο ελαφρώς κεκλιμένο με διάβρωση καλύμματος και έναρξη αυλακωτής διάβρωσης (κλίσεις: 5-15%). Επίσης, λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος των υπολεκανών απορροής, σχεδόν το ήμισυ της λεκάνης απορροής του Γαλλικού ποταμού (43,8%) αποστραγγίζεται από μικρούς και μεσαίους παραποτάμους.
To προσεγγιστικό υδρολογικό ισοζύγιο για τη λεκάνη απορροής του Γαλλικού ποταμού (1990-2000) χαρακτηρίστηκε ως ελλειμματικό αφού η συνολική κατανάλωση νερού (36,8 x106  κ.μ.) βρέθηκε μεγαλύτερη από τη διαθέσιμο δυνητικό νερό ( 35,1x106 κ.μ). Στη συνολική κατανάλωση νερού το νερό που καταναλώνεται για άρδευση συμβάλλει κατά 65% και το νερό που καταναλώνεται στη βιομηχανία κατά 21%.
Ο Γαλλικός ποταμός αποστραγγίζει μεγάλες αστικές, αγροτικές και βιομηχανικές περιοχές μεταφέροντας ρυπαντικό φορτίο που προέρχονται από αστικά λύματα, γεωργικές απορροές, κτηνοτροφικά και βιομηχανικά απόβλητα. Στην περιοχή, υπάρχουν σημαντικές πιέσεις από σημειακές (αστικά λύματα, κτηνοτροφικά και βιομηχανικά απόβλητα) και μη σημειακές (αγροτικές εκτάσεις) πηγές ρύπανσης καθώς και από μορφολογικές αλλοιώσεις (αλλοιώσεις του τοπίου). Το Κιλκίς και η Κρηστώνη ήταν συνδεδεμένα με Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων δευτεροβάθμιας επεξεργασίας. Οι υπόλοιποι οικισμοί κάλυπταν τις ανάγκες τους με σηπτικούς βόθρους επιβαρύνοντας με σημαντικά ρυπαντικά φορτία το ποτάμι. Η κτηνοτροφική δραστηριότητα βρέθηκε να συμβάλει κατά 89% στο Βιοχημικά Απαιτούμενο Οξυγόνο (BOD), η γεωργική δραστηριότητα κατά  63,8% στο Ολικό Άζωτο και 41,4% στον Ολικό Φώσφορο.  Στην τελευταία περίπτωση, τα οικιακά λύματα  συμβάλλουν κατά 31,6%. Οι πιέσεις που προκαλούνται από τα ρυπαντικά φορτία συγκρίθηκαν με τα επιτρεπόμενα όρια για το πόσιμο νερό και τη ζωή των ιχθύων και σε όλες τις περιπτώσεις εκτιμήθηκαν ως σημαντικές για το Γαλλικό ποταμό, αφού ξεπερνούν τα επιτρεπόμενα όρια των προτύπων ποιότητας. Οι πιέσεις από μορφολογικές αλλοιώσεις εκτιμήθηκαν επίσης ως σημαντικές τόσο για τα επιφανειακά όσο και τα υπόγεια νερά, καθώς οι αγροτικές εκτάσεις καλύπτουν το 64,5% της λεκάνης απορροής του Γαλλικού με το 60% του μήκους του ποταμού να διέρχεται μέσα από αυτές.
Τα ποτάμια ενδιαιτήματα αξιολογήθηκαν από ημι-φυσικά εώς σημαντικά τροποποιημένα (River Habitat Survey, Habitat Modification Score), η ποιότητα των παρόχθιων ενδιαιτημάτων από κακή ως καλή (Qualitat del Bosc de Rivera) και η ποιότητα των ενδιαιτημάτων μέσα στο κανάλι του ποταμού επίσης από καλή ως κακή (Indice de Habitat Fluvial).
Για την αξιολόγηση της ποιότητας του νερού συλλέχθηκαν δείγματα νερού, ψαριών και βενθικών μακροασπονδύλων από 14 σημεία δειγματοληψίας στη λεκάνης απορροής του Γαλλικού ποταμού κατά τη διάρκεια περιόδου χαμηλής ροής (Μάιος 2013). Οι 14 σταθμοί δειγματοληψίας καλύπτουν όλη την επιφάνεια της λεκάνης και ανήκουν τόσο στο κύριο κανάλι όσο και στους παραποτάμους, από τα ανώτερα τμήματα του ποταμού ως τον κάμπο.
Στο πεδινό τμήμα της λεκάνης απορροής, ο πυθμένας του Γαλλικού ποταμού χαρακτηρίζεται από υψηλά ποσοστά λάσπης και άμμου. Σε ορισμένους σταθμούς δειγματοληψίας οι τιμές BOD, ΝΟ2-Ν, TSS και ΝΗ4 βρέθηκαν να υπερβαίνουν τα επιτρεπτά όρια για τη ζωή των ιχθύων. Συνολικά 8 είδη ψαριών καταγράφηκαν. Τα βενθικά μακροασπόνδυλα χρησιμοποιήθηκαν για την εκτίμηση της ποιότητας του νερού των ποταμών. Σύμφωνα με το Ελληνικό Σύστημα Αξιολόγησης (ΕΣΑ, Hellenic Evaluation System), η οικολογική ποιότητα εκτιμήθηκε λιγότερο από καλή σε όλους τους σταθμούς και σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό πολυμετρικό δείκτη για τις Μεσογειακές χώρες (STARICMi), που δεν είναι απόλυτα προσαρμοσμένος στα Ελληνικά ποτάμια, η οικολογική ποιότητα βρέθηκε καλή μόνο σε δύο περιπτώσεις. Αντίστοιχα και η οικολογική κατάσταση στη λεκάνη απορροής του Γαλλικού ποταμού εκτιμήθηκε ως κάτω της καλής σύμφωνα με τον ΕΣΑ.
Οι επιπτώσεις από μορφολογικές αλλοιώσεις από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις είναι παρούσες σε όλη την περιοχή μελέτης και ο κίνδυνος μη επίτευξης των περιβαλλοντικών στόχων που έχουν τεθεί από την Οδηγία Πλαίσιο 2000/60 είναι υψηλός εφόσον δεν εφαρμοσθεί ένα άμεσο πρόγραμμα μέτρων. Οι πιέσεις από τη ρύπανση προκαλούν πιθανές επιπτώσεις στην οικολογική ποιότητα, αλλά ο κίνδυνος να μην επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι είναι μέτριος αλλά είναι αναγκαίο ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα μέτρων.
Η ανάλυση DPSIR (Κινητήριες δυνάμεις - Πιέσεις - Κατάσταση - Επιπτώσεις - Αποκρίσεις) τονίζει τις αρνητικές επιπτώσεις τόσο στους ανθρώπους όσο και στο φυσικό περιβάλλον καθώς και την πολυπλοκότητα των ζητημάτων διαχείρισης της υποβάθμισης της ποιότητας επφανειακών και υπογείων νερών και της  ποσοτικής κατάστασης τους. Ένα μη αναστρέψιμο πρόβλημα στην περιοχή μελέτης είναι η υφαλμύρυνση των παράκτιων υδροφορέων λόγω της εκτεταμένης καθίζησης κατά μήκος της παράκτιας ζώνης.
Η  ανάλυση SWOT (Strengths-Weaknesses-Opportunities-Threats, Δυνατά σημεία-Αδυναμίες-Ευκαιρίες-Απειλές) εφαρμόστηκε για το δήμο του Κιλκίς με στόχο να αναγνωρισθούν οι εσωτερικές Δυνατότητες και Αδυναμίες αλλά και οι εξωτερικές Ευκαιρίες και Απειλές υπό το πρίσμα της επίτευξης των περιβαλλοντικών στόχων της Οδηγίας Πλαίσιο για τα νερά.