«Το γενικό συμπέρασμα του συμποσίου αυτού ήταν ο μακρύς δρόμος από τις διακηρύξεις στις εφαρμογές, θέμα που άγγιξε μέσω της ομιλίας του ο Dainius Puras, ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ» λέει στο «Βήμα» ο καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ψυχίατρος-ψυχαναλυτής, επιστημονικός διευθυντής ΕΠΑΨΥ και ομιλητής του συμποσίου κ. Στέλιος Στυλιανίδης. Τονίζοντας ότι υπάρχει τεράστιο πρόβλημα στον κόσμο της ψυχικής υγείας χωρίς να κατέχει τη θέση που της αρμόζει στην Ευρώπη.
Συμπέρασμα το οποίο επιβεβαιώνεται και από τα αποτελέσματα έρευνας του «Economist», που πραγματοποιήθηκε από τις αρχές του 2014 ως τον Αύγουστο στις 28 χώρες-μέλη της ΕΕ, τη Νορβηγία και την Ελβετία. Αν και τα σημαντικά οφέλη της επανένταξης και της απασχόλησης των ψυχικών ασθενών σε σχέση με τον εγκλεισμό τους είναι κοινό μυστικό στην Ευρώπη, εν τούτοις ελάχιστες χώρες έχουν κάνει βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Και σίγουρα η Ελλάδα δεν είναι μία από αυτές, αφού στη γενική κατάταξη βρίσκεται στην 3η από το τέλος θέση - δηλαδή στην 28η. Η αξιολόγηση των χωρών έγινε με βάση τον δείκτη ένταξης στην ψυχική υγεία.
Δεν υπάρχουν περιφερειακές δομές
«Στιγματίζεται η χώρα στον τομέα της ψυχικής υγείας. Είναι πολύ αρνητική η εικόνα μας στο εξωτερικό» σχολιάζει στο «Βήμα» ο κ. Στυλιανίδης. Το ερώτημα που τέθηκε μεταξύ άλλων στον καθηγητή από τους συνδαιτυμόνες του είναι πώς γίνεται εν μέσω κρίσης, όπου δεν καλύπτονται οι βασικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, να τηρηθεί το πρόγραμμα ψυχιατρικής μεταρρύθμισης «ΨΥΧΑΡΓΩΣ», το πρόγραμμα που βάζει λουκέτο στα ψυχιατρικά νοσοκομεία Αθηνών - Δαφνί και Δρομοκαΐτειο - και στο ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης όταν δεν υπάρχουν οι περιφερειακές δομές ψυχικής υγείας.
Οπως ανέφερε και στην παρουσίασή του στο συμπόσιο ο κ. Στυλιανίδης, στην Ελλάδα έχει κατασκευαστεί το 80% των οικοτροφείων αλλά μόνο το 30% των άλλων κοινωνικών υπηρεσιών. Ενώ από τα 100 διαμερίσματα ασύλου, που είχαν προγραμματιστεί το 2012, μόνο τα 65 κατασκευάστηκαν και αυτά με 35% μειωμένο προϋπολογισμό. Την ίδια στιγμή, η οικονομική ύφεση των τελευταίων ετών φαίνεται να αυξάνει τα ποσοστά των αυτοκτονιών στην Ελλάδα, καθώς μείωση 1% των κρατικών δαπανών οδηγεί σε άνοδο κατά 0,3% των αυτοκτονιών.
«Δεν υπάρχουν κέντρα ψυχικής υγείας (στην Αθήνα μόνο λείπουν 25), κέντρα ημέρας, θεραπευτικά διαμερίσματα, ψυχιατρικά τμήματα στα νοσοκομεία και κέντρα κρίσεων με ταυτόχρονη σύνδεσή τους με την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Για εμένα το θέμα δεν είναι αν θα κλείσουν τα ιδρύματα, τα οποία πρέπει να κλείσουν, αλλά το πώς θα γίνει αυτή η μετάβαση. Αυτό είναι υποχρέωση της ελληνικής πολιτείας» λέει στο «Βήμα» ο κ. Στυλιανίδης «Δεν πρέπει να κλείσουν τα ψυχιατρικά νοσοκομεία αν δεν υπάρξουν αυτές οι προϋποθέσεις. Να περιμένουν ως το 2018 μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία. Το Δαφνί και το Δρομοκαΐτειο αυτή τη στιγμή δέχονται το 60% των επειγόντων περιστατικών. Αν κλείσουν πού θα υποδεχθούν τα νέα και επείγοντα περιστατικά που παράγονται εν μέσω κρίσης;» σχολιάζει.
Οπως ανέφερε κατά τη διάρκεια της ομιλίας του ο κ. Στυλιανίδης η πολιτική ηγεσία δεν έχει αναλάβει καμία επιχειρησιακή οδηγία προκειμένου να καθορίσει την πολιτική της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα. «Γίνεται μια μεταφορά μοντέλων που εν μέσω κρίσης είναι καρικατούρα παρά μεταρρύθμιση» σχολιάζει.
Σύμφωνα με έρευνα του κέντρου ημέρας «ΕΠΑΨΥ» και του τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου που διενεργήθηκε σε 150 ασθενείς που νοσηλεύονται είτε εκουσίως είτε ακουσίως στην 3η κλινική του ψυχιατρικού νοσοκομείου της Αττικής το 62% αφορούσε αναγκαστικές νοσηλείες, το 56,3% αφορούσε διαταραχές σχιζοφρένειας και το 36,4% των ασθενών εμφάνιζαν το φαινόμενο της «πόρτας».
Τα δικαιώματα των ασθενών
Πάντως η πλειονότητα (97%) των ασθενών μεταφέρονται στα ψυχιατρεία από την αστυνομία και όχι από το κέντρο πρώτων βοηθειών. Δεν είναι βέβαιο όμως πως οι ασθενείς είναι κατάλληλα ενημερωμένοι για τα δικαιώματά τους και πιο συγκεκριμένα το δικαίωμα της έφεσης, όπως απαιτείται από τον νόμο. Το γεγονός ότι δεν διαπιστώθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ της εντολής του Δικαστηρίου και της διάρκειας του αναγκαστικού εγκλεισμού σημαίνει ότι στην πράξη ο βασικός στόχος του νόμου 2071/1992 (δικαστικός έλεγχος του ακούσιου εγκλεισμού) αναιρείται.
Στην περίπτωση της Ελλάδας φαίνεται ότι η λιτότητα «σκοτώνει» το κράτος πρόνοιας, τη δημόσια υγεία και αναπόφευκτα την ψυχική υγεία. Η ταυτόχρονη παραβίαση των δικαιωμάτων υπερβαίνει την ψυχική περιοχή της αναπηρίας και ανικανότητας με αποτέλεσμα να επηρεάζει όλους τους ασθενείς και τους πολίτες.
Πάντως το κλειδί του προβλήματος μοιάζει να είναι η καινοτόμος πολιτική προσέγγιση ενώ σύμφωνα με τον κ. Στυλιανίδη πρέπει να περάσουμε από τις βασιζόμενες στο κόστος αποφάσεις στις αποφάσεις με βάση την αξία και από το τοπικό - εθνικό επίπεδο στο ευρωπαϊκό, μιας και οι διεθνείς παρεμβάσεις δεν έχουν ακόμη αποδειχθεί αποτελεσματικές (π.χ. mhGap, QualityRights, Παγκόσμιο κίνημα για την ψυχική υγεία). Απαραίτητη όμως κρίνεται και η ενεργός συμμετοχή των χρηστών, των οικογενειών και των κινήσεων πολιτών. Είναι ώρα πια για καινοτόμες δράσεις στον τομέα της ψυχικής υγείας, με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα για τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού καθώς και να επαναδιαπραγματευθεί το βιοϊατρικό μοντέλο.
Περισσότερα στοιχεία από το συμπόσιο μπορείτε να βρείτε στην ηλεκτρονική σελίδα του ΟΗΕ http://europe.ohchr.org/EN/Pages/WelcomePage.aspx
Πηγή: Το Βήμα
