Η αξία ενός προσφυγικού συνεδρίου είναι αυταπόδεικτη και αυτονόητη. Αλλά είναι και μια ευκαιρία να ξεφύγουμε από την μονότονη και καθ’ έτος επαναλαμβανόμενη «Ιστορία του πόνου» που κυριαρχεί  και εμποδίζει το «επέκεινα».
Για να μην παρεξηγηθώ, μακριά από μένα κάθε σκέψη λήθης και συγχώρεσης για τα εγκλήματα που οδήγησαν στον αφανισμό εκατοντάδων χιλιάδων παπούδων μας και στην μαρτυρική πορεία της προσφυγιάς εκατομμυρίων άλλων.
Αλλά προσφυγιά δεν είναι μόνο αυτό. Είναι ΚΑΙ η ελληνίδα ζωή που άνθισε στη Μακεδονία μας, είναι ΚΑΙ  ο πολιτιστικός και παραγωγικός πλούτος  μιας νέας ζωής, είναι οι ενδιαφέρουσες από κάθε άποψη μεταβολές και μεταλλάξεις που επέφερε η προσφυγιά στους ίδιους τους πρόσφυγες, είναι ο πλούτος από την κοινή ζωή ανθρώπων που μέχρι τότε ούτε που γνώριζε ο ένας την ύπαρξη του άλλου και με εξαιρετική δυσκολία καταλάβαινε ο ένας τη γλώσσα του άλλου, είναι – για να το πω με ακαδημαϊκούς όρους, εκατοντάδες διδακτορικά που αναμένουν κάποτε από εμάς τους πρόσφυγες να ενθαρρύνουμε ή και να χρηματοδοτήσουμε την εκπόνησή τους από ερευνητές πρόσφυγες τρίτης και τέταρτης γενιάς. Δηλαδή από τα παιδιά μας.
Διότι καλές και άγιες οι εκδηλώσεις μνήμης, αλλά προσφυγικός ελληνισμός δεν είναι μόνο ο θρήνος της καταστροφής, συνοδευόμενος μάλιστα από χορούς και τραγούδια - ποτέ δεν κατάλαβα γιατί οι εκδηλώσεις για την γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού να κανοναρχούνται από χορούς και τραγούδια.
Είναι και πάμπολλα ακόμα που είναι ευκαιρία να διερευνηθούν με την ευκαιρία του προσφυγικού συνεδρίου.

Θεοφύλακτος Παγλαρίδης