Τετάρτη, 24 Απριλίου 2024, 7:24:24 μμ
Παρασκευή, 21 Μαρτίου 2008 08:40

Το περιβάλλον και το δάσος στην υπηρεσία του ανθρώπου

 Η Παγκόσμια Ημέρα της Δασοπονίας γίνεται και πάλι αφορμή να κινητοποιηθούν Κυβερνήσεις, Δήμοι, Οργανισμοί, φορείς, σύλλογοι και ομιλητές, για να ενημερώσουν την ημέρα αυτή, με συστηματικό τρόπο και πιο έντονη φωνή, την ανθρώπινη κοινωνία, για την αξία και τη συμβολή του Δάσους και του Φυσικού Περιβάλλοντος γενικότερα, στη βελτίωση της σύγχρονης ζωής.
Η Ημέρα αυτή εγκρίθηκε και καθιερώθηκε το Νοέμβριο του 1971 από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) που έγινε στη Ρώμη ύστερα από πρόταση των Ισπανών αντιπροσώπων. Οι εμπνευστές της καθιέρωσης της Παγκόσμιας Ημέρας της Δασοπονίας, που γιορτάζεται την 21η Μαρτίου κάθε χρόνο, δηλ. την πρώτη ημέρα της Άνοιξης, είχαν σαν σκοπό, αφενός να ενημερώνονται την ημέρα αυτή οι λαοί του πλανήτη μας, πληρέστερα για την αξία και τη σημασία των δασών και του περιβάλλοντος και αφετέρου να κινητοποιούνται με δραστικότερα μέτρα για την προστασία και ανάπτυξή τους με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών ζωής της κοινωνίας μας.
Η Παγκόσμια Ημέρα της Δασοπονίας πρέπει να είναι όχι μόνο ημέρα εορτασμού και εκδηλώσεων, αλλά και ημέρα σοβαρού προβληματισμού.
- Προβληματισμού των υπευθύνων για την απειθάρχητη οικονομική ανάπτυξη που γίνεται στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι καταστρεπτικές συνέπειες που γίνονται στο περιβάλλον.
- Προβληματισμού των κυβερνήσεων για την αδιαφορία που δείχνουν στη λήψη μέτρων για την προστασία του δάσους και του φυσικού περιβάλλοντος.
- Προβληματισμού των φορέων της δασικής πολιτικής για την ανάληψη προσπαθειών με σκοπό την αύξηση των δασικών εκτάσεων και την ποιοτική βελτίωση των υπαρχόντων δασών, και
- Προβληματισμού του κάθε πολίτη και ιδιαίτερα των νέων για την προστασία και ανάπτυξη του δάσους.
Το Δημόσιο ενδιαφέρον που έχει αναπτυχθεί πρόσφατα για τα περιβαλλοντικά προβλήματα,  αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι ο άνθρωπος αντιλήφθηκε πλέον, πόσο απρόσεκτος υπήρξε στις σχέσεις του με τη φύση. Αποτέλεσμα αυτού του ενδιαφέροντος είναι η μεγάλη εξέλιξη και η εφαρμογή της επιστήμης της Δασοπονίας, τόσο στη Διαχείριση των δασών και του Φυσικού Περιβάλλοντος, όσο και στο σχεδιασμό, τη διαμόρφωση ή και την αποκατάσταση του τοπίου.
Οι όροι όμως «Φύση», «Φυσικό Περιβάλλον», «Δάσος», « Τοπίο», που αναφέρονται τόσο συχνά πλέον, έχουν δημιουργήσει κάποια σύγχυση. Γι’ αυτό θα πρέπει να  διευκρινίσουμε τις έννοιες αυτές.
Με τον όρο «Φύση» εννοούμε το σύνολο του οργανικού και ανόργανου κόσμου, που παράγει και παράγεται κάτω από τους δικούς του απαράβατους νόμους, χωρίς καμία επέμβαση από τον άνθρωπο.
«Φυσικό Περιβάλλον» είναι το σύνολο των κλιματικών, εδαφικών και βιοτικών παραγόντων  αλλά και ο άνθρωπος, που επιδρούν πάνω σ’ ένα οργανισμό ή σε μια κοινωνία και που επηρεάζουν τη ζωή, την εξέλιξή τους και την επιβίωσή τους.
«Δάσος» είναι μια τεράστια βιοκοινωνία, η οποία αποτελεί ένα οργανικό σύνολο από έμβια όντα, που με τη δομή της και τις διαστάσεις της καταλαμβάνει δεσπόζουσα θέση στο φυσικό περιβάλλον.
«Τοπίο» τέλος, είναι το σύνολο των χαρακτηριστικών στοιχείων που διακρίνουν μια συγκεκριμένη περιοχή της γήινης επιφάνειας από άλλες περιοχές, όπως φαίνεται σ’ ένα οπτικό πεδίο. Τα χαρακτηριστικά αυτά στοιχεία είναι αποτέλεσμα όχι μόνο φυσικών δυνάμεων όπως το τοπογραφικό ανάγλυφο, τα νερά, η βλάστηση, τα ζώα αλλά και της ανθρώπινης παρουσίας και χρήσης της γης (δρόμοι, κτίρια, μνημεία κ.λ.π.).
Αρχίζοντας με το τοπίο, που είναι κάτι πιο κατανοητό αφού το βλέπουμε, μπορούμε να πούμε ότι το Ελληνικό τοπίο, που κυριαρχείται από βουνά και θάλασσα και το στόλισε ο Δημιουργός με τα βαθύσκια δάση της οξυάς και της βελανιδιάς ή με τα αλπικά ελατοδάση, τα λαδοπράσινα πεύκα και τα πολύχρωμα θαμνολίβαδα, υπήρξε ο χώρος, όπου με μέτρο, ισορροπία και καλαισθησία  οι πρόγονοί μας έστησαν τα αθάνατα μνημεία τους.
Είναι χαρακτηριστικό στο Ελληνικό τοπίο, ότι και εκεί ακόμη όπου απλώνονται λίγες πεδιάδες, τις διαδέχονται μεγάλα, πανέμορφα βουνά, που τα ονόματά τους και η ιστορία τους κατέχουν ιδιαίτερη θέση στη διαδρομή της Εθνικής μας ζωής από τα πανάρχαια χρόνια ως τα σημερινά. Τα βουνά αυτά τα αγκαλιάζει η Ελληνική θάλασσα και ο συνδυασμός αυτός βουνό και θάλασσα αποτελεί το κυρίαρχο στοιχείο γοητείας του Ελληνικού Τοπίου.
Ό,τι καταπλήσσει αλλού είναι το εκτεταμένο, το τεράστιο μέσα στην ομοιομορφία. Δύναμη, παραγωγή, ακόμη και ομορφιά είναι θέμα ποσοτικό.
Στον Ελληνικό χώρο όμως, η ακατάπαυστη εναλλαγή του τοπίου δεν επιτρέπει μεγάλες  ομάδες φυτών ή ζώων αλλά ούτε και ανθρώπων. Είναι ο χώρος του θριάμβου της διαφοροποίησης, της ποικιλίας και της ισορροπίας. Έτσι, στο Ελληνικό Τοπίο η ποικιλία, η ποσότητα, η ποιότητα, η μορφή, το χρώμα καθενός από τα φυσικά στοιχεία, έχει συνδεθεί και συνδυαστεί με τα υπόλοιπα τόσο τέλεια, ώστε το σύνολο αποτελεί μια αρμονική σύνθεση, ένα ισορροπημένο πλέγμα, που είναι το «ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» του Έλληνα. Σ’ αυτό το Φυσικό Περιβάλλον μαθήτευσε η Ελληνική φυλή, από αυτό εμπνεύστηκε και αυτό αποθέωσε η πνευματική, καλλιτεχνική και πολιτιστική δημιουργία του Έλληνα. Η υπόσταση της φυλής μας και του Έθνους μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτό.
Επί χιλιάδες χρόνια οι Έλληνες ζούσαν μέσα στο Φυσικό Περιβάλλον και το σέβονταν, έκαναν χρήση του και όχι εκμετάλλευσή του.
Στις μέρες μας όμως δυστυχώς, τα κίνητρα της ανθρώπινης ζωής είναι μόνο η παραγωγική ικανότητα και η ωφελιμότητα των στοιχείων του Φυσικού περιβάλλοντος. Η γη, ο αέρας, η χλωρίδα,  η πανίδα και κατά προτεραιότητα ο άνθρωπος εξετάζονται μόνο σαν παραγωγικά στοιχεία.
Κάτω από το κράτος των οικονομικών αρχών, η τεχνολογία, δημιούργησε το σημερινό πολιτισμό, αγνόησε όμως την καταστροφική επίπτωσή του, όχι μόνο πάνω στο φυσικό περιβάλλον και το δάσος αλλά και στην επιβίωση του ίδιου του ανθρώπου και την αρμονική  συμβίωσή του με αυτό. Συμπτωματική, ανοργάνωτη και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της βιομηχανίας, λιπάσματα και φυτοφάρμακα χωρίς έλεγχο στη γεωργία, εκμεταλλεύσεις λατομείων και μεταλλείων με επιφανειακή εξόρυξη, εγκατάλειψη βιομηχανικών αποβλήτων και αστικών απορριμμάτων, αυθαίρετη δόμηση και ασχεδίαστη επέκταση οικισμών, εμπρησμοί πυρκαϊές και καταπατήσεις όλα για το εφήμερο κέρδος.
Ασφαλώς η πλήρης αναστολή της εκμετάλλευσης των πλουτοπαραγωγικών πηγών είναι πρακτικά αδύνατη, αφού οι αυξανόμενες ανάγκες της κοινωνίας μας απαιτούν την εξασφάλιση όλο και περισσότερων πρώτων υλών ή κοινωνικών αγαθών.
Πρέπει να τονιστεί όμως ότι η εξελισσόμενη κάθε μέρα επιστημονική σκέψη και τεχνολογία δημιουργούν απεριόριστες δυνατότητες για την ορθή διαχείριση αλλά και την αποκατάσταση των διαταραχών. Τις λύσεις στα παραπάνω προβλήματα θα τις δώσει η συνεχώς αναπτυσσόμενη επιστήμη της Δασοπονίας και Φυσικού Περιβάλλοντος.
Είναι σ’ όλους γνωστό ότι το φυσικό περιβάλλον γενικά και ειδικότερα το πράσινο, το χαμηλό ή το υψηλό, το άλσος ή το πάρκο, το δάσος ή το λιβάδι, ο δρυμός ή ο υγροβιότοπος, είναι πηγή πλούτου, νερού, οξυγόνου, υγείας, πνευματικής δημιουργίας, ψυχικής ανάτασης, αναψυχής, ζωής.
Το δάσος που είναι το κυρίαρχο οικοσύστημα στο φυσικό περιβάλλον, συμβάλλει αποφασιστικά στη βελτίωση των συνθηκών της ζωής. Αυτό είναι αλήθεια αφού η συμβολή του δάσους δεν περιορίζεται μόνο στην παραγωγή προϊόντων όπως είναι το ξύλο, η ρητίνη, οι δεψικές ουσίες, το κάρβουνο,  το μέλι, η τροφή για κτηνοτροφικά και θηραματικά ζώα, τα ψάρια κ.λ.π. αλλά εκτείνεται και στην παραγωγή οξυγόνου και χρήσιμου νερού, στο φιλτράρισμα του αέρα, στον περιορισμό της μετακίνησης της  ραδιενεργού σκόνης, στη μείωση του θορύβου, στην προστασία και βελτίωση του εδάφους και γενικότερα του φυσικού περιβάλλοντος. Το δάσος τροφοδοτεί την πρωτογενή και δευτερογενή παραγωγή με πρώτες ύλες, είναι πηγή εργασίας και εισοδήματος για το δασόβιο πληθυσμό και συντελεί στη δημιουργία υγιεινού και ευχάριστου περιβάλλοντος για τη ζωή του ανθρώπου.
Το ελληνικό δάσος με τις δασικές εκτάσεις της χώρας μας, το τοπίο μαζί με τον πλούτο της πανίδας και της χλωρίδας, αποτελούν το κύριο αντικείμενο της Δασοπονίας που χαρακτηρίζεται ως η κατ’ εξοχήν περιβαλλοντική δραστηριότητα. Αυτό το γεγονός έχει μεταβάλλει τον προορισμό του δάσους από παράγοντα παραγωγής προϊόντων που ήταν και είναι ακόμη και σήμερα, σε παράγοντα παραγωγής υπηρεσιών προς τον άνθρωπο και το κοινωνικό σύνολο γενικότερα. Οι υπηρεσίες αυτές, που επιβεβαιώνουν την αξία και τη σημασία του δάσους για τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής μας είναι οι επιδράσεις του δάσους:
1. στο κλίμα μιας περιοχής
2. στο υδατικό ισοζύγιο μιας περιοχής
3. στην προστασία αλλά και καθαρισμό της ατμόσφαιρας και του περιβάλλοντος γενικά από τη μόλυνση
4. στην προστασία από την ακτινοβολία και το θόρυβο
5. στην προστασία του εδάφους και στην αποτροπή των διαβρώσεων
6. στη διαμόρφωση κατάλληλων χώρων αναψυχής για διάφορες δραστηριότητες (κατασκήνωση, πικνικ, κυνήγι, ψάρεμα κ.λ.π.)
7. στην αποκατάσταση των διαταραχών και αλλοιώσεων του τοπίου
Το δάσος είναι επομένως ένα βιολογικό εργοστάσιο που παράγει αφενός προϊόντα και αφετέρου υπηρεσίες, που προορίζονται τόσο για την κατανάλωση και την οικονομική ανάπτυξη του κοινωνικού συνόλου, όσο και για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής.
Χρειάζεται όμως οργάνωση και υποδομή κατάλληλη ώστε να φέρει κοντά στη φύση τον άνθρωπο, χωρίς κίνδυνο υποβάθμισης ή και καταστροφής.
Είναι ενθαρρυντικό πάντως το γεγονός ότι αρχίζει να γίνεται κοινή συνείδηση, πως η αποτελεσματική προστασία των Δασών και του Φυσικού Περιβάλλοντος είναι ανάγκη να εξασφαλιστεί όχι μόνο για λόγους ιδεολογικούς και επιστημονικούς αλλά και γιατί το επιβάλλει η βελτίωση της ποιότητας ζωής μας και ίσως ακόμη, μακροπρόθεσμα η ίδια η επιβίωση της φυλής μας. Πουθενά στην ιστορία του κόσμου δεν αναφέρεται ότι η δάσωση μιας χώρας υπήρξε εμπόδιο πολιτισμού. Αντίθετα, έχει αποδειχθεί ιστορικά ότι η καταστροφή των δασών συνέβαλε στον αφανισμό πολλών πολιτισμών και έχει καταδειχθεί ότι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν μόνο εκεί όπου μπορούσαν να φύονται και να αναπτύσσονται δάση.
Ο Μινωικός πολιτισμός θεωρείται ότι χάθηκε όταν κόπηκε το τελευταίο δέντρο στην Κρήτη.
Το Ελληνικό δάσος και το Φυσικό Περιβάλλον είναι υπόθεση όλων. Η προστασία τους και η διαφύλαξή τους, η ενίσχυση του πρασίνου και η επαύξηση του Δάσους, απαιτεί κοινή συμμετοχή και προσπάθεια. Δημόσιες Υπηρεσίες, οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης,  πνευματικά ιδρύματα, Μαθητικές κοινότητες, Στρατιωτικές μονάδες, Εργατικά Συνδικάτα και Σωματεία, Σύλλογοι, Οργανώσεις καθώς και απλοί πολίτες ας αναλάβουν πρωτοβουλίες και ακόμα ας ενισχύσουν την αναδασωτική προσπάθεια της Δασικής Υπηρεσίας.
Είναι επιτακτική η ανάγκη και είναι χρέος όλων των Ελλήνων να διαφυλάξουν ό,τι περισώθηκε και να το επαυξήσουν.
Αν θέλουμε να ζήσουμε και να διατηρήσουμε τον πολιτισμό μας, θα πρέπει να οργανωθούμε σε πανεθνικό αλλά και παγκόσμιο μέτωπο ενάντια στην καταστροφή που γίνεται στο φυσικό περιβάλλον και στα δάση και να πιέσουμε αποφασιστικά τις κυβερνήσεις να λάβουν επειγόντως τα δραστικά μέτρα που επιβάλλονται για να σώσουμε τη χώρα μας, τον πλανήτη μας, τη φύση μας, την ίδια  τη ζωή μας.
Σε τελευταία ανάλυση η Προστασία των Δασών και του Φυσικού Περιβάλλοντος δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά προστασία του ίδιου του ανθρώπου και δεν αποτελεί σπατάλη ή πολυτέλεια. Τα προβλήματα  δεν βρίσκουν τη λύση τους με αφορισμούς αλλά με την ανάπτυξη και μετάδοση γνώσεων και τεχνολογίας, νοοτροπίας και τρόπου συμπεριφοράς του ανθρώπου απέναντι σ’ αυτά.
Ελπίζω, πιστεύω και εύχομαι, ότι έστω και την 12η ώρα όλοι θα αντιληφθούμε τον κίνδυνο, θα προλάβουμε το κακό και θα σώσουμε  το δάσος, για να χαιρόμαστε τα όμορφα Ελληνικά Τοπία και ένα βιώσιμο Φυσικό Περιβάλλον εμείς και οι γενιές που ακολουθούν.