Παρασκευή, 29 Μαρτίου 2024, 4:03:28 πμ
Σάββατο, 22 Ιανουαρίου 2022 10:26

Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Γουμένισσας και των ορεινών οικισμών του Πάικου (μέρος 1ο)

Γράφει ο Θανάσης Βαφειάδης, τοπογράφος, συγγραφέας.

Ο επισκέπτης της Γουμένισσας αισθάνεται ότι αυτή η κωμόπολη ζει στο δικό της χρόνο ή τουλάχιστον ότι ο χρόνος δεν έχει καταφέρει να αλώσει ολοκληρωτικά τον κόσμο και τον χώρο της.

Την ίδια νοσταλγική εικόνα θα συναντήσει ανηφορίζοντας στους ορεινούς οικισμούς του Πάικου, την Γρίβα, την Κάρπη, την Καστανερή. Εδώ οι δρόμοι και τα περάσματα συνεχίζουν να κρατούν τις παλιές διαστάσεις και μορφές αλλά και τις αισθητικές αξίες ενός λαϊκού πολιτισμού που κυριάρχησε μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα και σήμερα δεν υπάρχει πια. Οι διώροφες κατοικίες με τις φτωχές τοιχοποιίες, τις ξύλινες κατασκευές, τους «μπαγδαδότοιχους» εξακολουθούν να διατηρούν το χώρο οικείο και αγαπητό.

Τα παλιά αυτά κτίρια αποτελούν ζωντανή μαρτυρία για τον παρελθόντα χρόνο και εκπέμπουν τον δικό τους κώδικα επικοινωνίας σε αυτούς που θα ενδιαφερθούν να τον αποκωδικοποιήσουν ή να τον αφουγκραστούν. «Μιλούν» με τη δική τους «γλώσσα» που συγκροτείται από τις μορφές, τα σχήματα, τα δομικά υλικά. Είναι οι κύριοι αφηγητές της ιστορίας του χώρου και των ανθρώπων που έζησαν εδώ και παράλληλα αποτελούν τα ίδια και την προβολή της αφήγησης. Στο σώμα τους είναι καταγεγραμμένες και αναγνώσιμες οι ιστορικές οικοδομικές φάσεις, οι καταστροφές, οι επισκευές και οι προσθήκες, όλη η δυναμική σχέση του παρόντος με το παρελθόν.

Το αξιόλογο αυτό οικιστικό απόθεμα που έχει διασωθεί εκφράζει με συνέπεια έναν κόσμο περασμένο, έναν κόσμο που όπως λέει ο καθηγητής Ν. Μουτσόπουλος «ήταν πιο ειλικρινής, πιο τίμιος, πιο συνεπής, που σεβόταν την ανθρώπινη κλίμακα, τον ίδιο τον άνθρωπο, τη φύση και ιδίως τα παιδιά, που είχαν κάποιο χώρο, κάποια μοίρα στον ήλιο, που η σημερινή απάνθρωπη πόλη τους την αρνείται».

Είναι κοινό μυστικό ότι τη θέση αυτών των μορφών, που η απλοϊκότητα τους κρύβει τη σοφία των κατασκευαστικών και λειτουργικών λύσεων, θα πάρει σε λίγο το άμορφο και ανώνυμο μπετόν. Το πιο πιθανό είναι ότι σε λίγο καιρό ότι τα λείψανα αυτά της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής θα έχουν εκλείψει. Η ολοκληρωτική τους σωτηρία αποτελεί ουτοπία. Ακόμη και οι μη ειδικοί γνωρίζουν πως ο κακογερασμένος «τσατμάς» και το πολυκαιρινό «μπαγδατί» δύσκολα αναστηλώνονται. Όμως η παράταση της ζωής αυτών των έξοχων δειγμάτων της προβιομηχανικής εποχής θα ήταν ίσως μια τελευταία ευκαιρία περισυλλογής και μνήμης για τις μορφές της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής που χάνονται.

Η παλιά αρχιτεκτονική μπορεί να γέρασε ασυντήρητη και χωρίς καμιά φροντίδα και γι’ αυτό δημιουργεί προβλήματα κατοικήσεως δυσεπίλυτα, όμως έχει ακόμη πολλά να προσφέρει με την αλήθεια και την απλότητά της. Κι αυτό δεν πρέπει να είναι το ζητούμενο ή η πρόκληση μόνο για τους ειδικούς. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι να προβληματιστούν οι ίδιοι οι κάτοικοι της Γουμένισσας και των ορεινών οικισμών για τη διάσωση της αρχιτεκτονικής τους κληρονομιάς και των όσων αυτή αντιπροσωπεύει.

Η εικόνα της μικρής πόλης ή του χωριού που σκαρφαλωμένο στα βράχια διατηρεί τις παλιές γειτονιές, τα σκιερά δέντρα, τις βρύσες που τρέχουν συνεχώς είναι ιδιαίτερα ελκυστική όχι μόνο για τους κατοίκους αλλά για τους επισκέπτες που τους έχουν ανάγκη.

Οι κάτοικοι των σύγχρονων πόλεων που ζώντας σ’ αυτές έχουν χάσει τις ποιότητες του δομημένου χώρου τις αναζητούν σε πολεοδομικά σύνολα με στοιχεία του παρελθόντος και της παλαιότερης αρχιτεκτονικής. Όλοι αυτοί μπορεί να αποτελούν το κλειδί για την ανάπτυξη μιας πανέμορφης αλλά οικονομικά υποβαθμισμένης περιοχής.

Κάτω από αυτό το πρίσμα μια πολιτική διατήρησης και αξιοποίησης του πολεοδομικού και αρχιτεκτονικού πλούτου της περιοχής ίσως να έχει να προσφέρει πολύ περισσότερα από την οικιστική ανανέωση με σύγχρονα υλικά.

Περισσότερα άρθρα και φωτογραφίες από το νομό Κιλκίς θα βρείτε στην ιστοσελίδα και στο fb του τεχνικού γραφείου k4s tation.