Ο μεγάλος λογοτέχνης μας Νίκος Καρβούνης, που πολέμησε κι αυτός στη μάχη, έγραφε στις ΕΣΤΙΑ στις 12-8-1913 πως το χωριό του Ντάνεφ, το Κιλκίς, έμοιαζε με «ένα κοπάδι από σπίτια λευκά, μαζεμμένα γύρω από λόφον κωνοειδή, εις την κορυφήν του οποίου ελεύκαζε μία εκκλησία – ο Άγιος Γεώργιος».
Ο στρατηγός Μπόρις Σαράφωφ ο επικεφαλής των αμυνόμενων βουλγαρικών δυνάμεων είχε εγκαταστήσει στο λόφο παρατηρητήριο συνδεμένο τηλεφωνικά με τις θέσεις που βρισκόταν οι πυροβολαρχίες του για να κατευθύνει τα πυρά τους. «Εις τα πυροβολεία ταύτα», γράφει ο Τιμολέων Αμπελάς στην «Ιστορία του ελληνοβουλγαρικού πολέμου 1913» είχον τοποθετήσει δεκαεπτά πυροβόλα μεγάλης ολκής και πλείστα εκ των συνήθων πεδινών ταχυβόλων. Εις τα ορύγματα του πεζικού οι Βούλγαροι στρατιώται είχον όλην την άνεσιν του ορθίως πυροβολούντος, η δε βουνοκορυφή, έχουσα ύψος 355 μέτρων, εδέσποζε της όλης πεδιάδος».
Ο ιερομόναχος Αντώνιος Γεωργαντάς στο βιβλίο του «προς το Κιλκίς» έγραφε και για τους κανονιοβολισμούς του δικού μας πυροβολικού: «Εβάραγαν όλο αριστερά του Κιλκισίου, σε ένα ύψωμα που ήτο μια εκκλησία ονόματι Άγιος Γεώργιος, περιφραγμένη με μάνδρα σα νεκροταφείο. Άρχισε η μάχη του πυροβολικού και ο λοχαγός μας κ. Κανέλλος εβάραγε αριστερά του φρουρίου και την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου».
Αλλά και ο ιερομόναχος Καλλίμαχος της Ε’ μεραρχίας δεν παραλείπει στην περιγραφή του για το φλεγόμενο Κιλκίς να εστιάσει στην εκκλησία του αη Γιώργη: «Μια πορφυρά ανταύγεια επλημμύρει την εκκλησίαν του Αγίου Γεωργίου, επί του λόφου του υψοδείκτου 355 όπου το δεσπόζον του συνόλου παρατηρητήριον του γαυριώντος εν τη κούφη υπεροία του, αρχιστρατήγου Ιβανώφ. Φωτολουσμένος ο ναός, μαρμαίνων μέσα εις τα κύματα της ερυθρωπής ανταυγείας, πλέων εις φωτοχυσίαν μυρίων ηλεκτρικών προβολέων, μοι εφάνη ότι εώρταζε και αυτός, φωταγωγημένος τα αναστάσιμα, μάρτυς επί μακρά έτη των οργίων της βουλγαρικής κολάσεως». (Καλλίμαχος Δ., Από το στρατόπεδον, Κάιρο 1914).
Μετά τη μάχη οι Γαλλίδες καλόγριες εκμεταλλευόμενες την αδράνεια και την ανοχή των αρχών διατήρησαν την κυριότητα του ναού και συνέχισαν το προπαγανδιστικό τους έργο προκαλώντας συχνά την διαμαρτυρία του τύπου, όπως το παρακάτω που δημοσιεύθηκε στο ΣΚΡΙΠ στις 21-9-1913: «Υπάρχει όμως ενταύθα και εις παράδοξος ναός - ο Θεός να με συγχωρήση – εις τον λόφον τον δεσπόζοντα της πόλεως του Κιλκίς, τιμώμενος επ’ ονόματι του Αγίου Γεωργίου εις όν εκκλησιάζονται αναμίξ Σχισματικοί, Καθολικοί και διαμαρτυρόμενοι Βούλγαροι…».
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1920 η επιμνημόσυνη δέηση την ημέρα απελευθέρωσης της πόλης δε γινόταν στο ναό των 15 Μαρτύρων που ήταν ο μητροπολιτικός ναός αλλά στον άγιο Γεώργιο. Παραθέτω ένα απόσπασμα για την πρώτη επέτειο της μάχης του Κιλκίς που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΖΩΗ τον Ιούνιο του 1970: «Το πλήθος μαζί με τους εντεταλμένους δια τον εορτασμόν της επετείου αξιωματικούς και τους εκπροσώπους των πολιτικών αρχών διέσχισε το καμένο μεγαλοχώρι και έφθασε στον Άγιο Γεώργιο. Ήταν η μόνη εκκλησία που δεν είχε καεί. Εκεί θα γινόταν η δοξολογία. Αλλά κάποιοι φραγκοπαπάδες, όπως ακούστηκεν, είχαν πάρει τα κλειδιά της εκκλησίας. Πώς και γιατί, ήταν άγνωστο. Αλλά δεν υπήρχε διάθεσις για απορίες και αργοπορία. Ο συνταγματάρχης Χριστοδούλου άνοιξε με τον υποκόπανο του όπλου ενός στρατιώτου την θύραν του Αγίου Γεωργίου και άρχισε η δοξολογία, μέσα σ ένα ναό του οποίου τα εικονίσματα είχαν κυριλλικά γράμματα. Ενώ όμως εξακολουθούσε η δοξολογία, ένας Θεσσαλονικεύς κατέβασε δυο εικόνες και άρχισε να ξύνη τα κυριλλικά γράμματα. Κάτι ήξερε φαίνεται ο Μακεδόνας αυτός. Και όντως. Κάτω από τα ξένα γράμματα αποκαλύφθηκαν τα ελληνικά βυζαντινά, που έγραφαν τα ονόματα των Αγίων».
Οι Γαλλίδες καλόγριες παρά τις διαμαρτυρίες συνέχισαν να κατέχουν το ναό εξάπτοντας περισσότερο την αγανάκτηση των Κιλκισιωτών και εξαντλώντας τα όρια ανοχής τους. Έτσι τον Αύγουστο του 1915 συντεταγμένοι σε πορεία μαθητές ανέβηκαν στο λόφο του Αγίου Γεωργίου και αξίωσαν από τις καλόγριες να εγκαταλείψουν την εκκλησία, που ήταν, όπως είπαν, ελληνορθόδοξη και όχι Γαλλο-καθολική. Οι καλόγριες εγκατέλειψαν προσωρινά την εκκλησία όχι όμως και τη διεκδίκηση της, ζητώντας τη στήριξη της κυβέρνησής τους. Δεν γνωρίζουμε πως ακριβώς αντέδρασε η Γαλλική κυβέρνηση, προφανώς όμως ασκήθηκαν σοβαρές πιέσεις και η ελληνική κυβέρνηση υποχώρησε όπως φαίνεται από δημοσιεύματα της εποχής.
Τελικά ο ναός παρέμεινε στη δικαιοδοσία των καθολικών μέχρι το 1926 οπότε «ανηγγέλθη εις το υπουργείον των Εκκλησιαστικών ότι ο εν Κιλκίς βουλγαρικός ναός, όστις είχε παραδοθή εις χείρας των Καθολικών Αδελφών του Ελέους παρελήφθη υπό της Ορθοδόξου κοινότητος».
Την επόμενη χρονιά με πρωτοβουλία των Στενημαχιτών, που ήρθαν στο Κιλκίς το Νοέμβριο του 1925, άρχισε η αναδάσωση του λόφου του αγίου Γεωργίου, όπως αναφέρεται σε ένα δημοσίευμα της εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ στις 3-2-1927: «ΚΙΛΚΙΣ 30 – Μετά χαράς είδομεν την παρελθούσαν εβδομάδα μίαν ωραίαν χειρονομίαν των εις την κωμόπολίν μας εγκατασταθέντων προσφύγων εκ Στενημάχου Βουλγαρίας. Οι εν λόγω πρόσφυγες ήρχισαν μετά δραστηριότητος να εργάζωνται δια την αναδάσωσιν του αποψιλωθέντος λόφου του αγίου Γεωργίου. Πρέπει να ομολογηθή εν ειλικρινεία, ότι η πράξις των αύτη είναι αξία παντός επαίνου, καλόν θα ήτο δε να την εχρησιμοποίουν ως παράδειγμα και οι λοιποί κάτοικοι του Κιλκίς. Ούτω και μόνον θα καθίστατο δυνατή η ταχεία αναδάσωσις του ως άνω λόφου εις τρόπον ώστε κατά το θέρος να δυνάμεθα εις το δασύλιον, το οποίον θα γίνη να ευρίσκωμεν το καλύτερον καταφύγιον».
Είχε απόλυτο δίκιο ο συντάκτης του παραπάνω δημοσιεύματος. Ο λόφος του αγίου Γεωργίου ήταν πάντα ένα ιδανικό καταφύγιο για τους Κιλκισιώτες. Για τους μαθητές που πήγαιναν εκεί στις σχολικές εκδρομές, για τους ερωτευμένους που ήθελαν να βρεθούν μακριά από αδιάκριτα βλέμματα, για τον περισσότερο κόσμο που ανέβαινε εκεί στις 23 Απριλίου, την ημέρα που γιόρταζε η εκκλησία. Για όλους εμάς που έχουμε ταυτίσει την εκκλησία του Αη Γιώργη με την ιστορία του Κιλκίς.
Περισσότερα άρθρα και φωτογραφίες στην ιστοσελίδα και στο fb του τεχνικού γραφείου K4station.
