Παρασκευή, 29 Μαρτίου 2024, 11:19:18 πμ
Παρασκευή, 25 Μαρτίου 2022 19:14

Τοπογράφοι της «επιστημονικής αποστολής» στα χρόνια της επανάστασης του ‘21

Γράφει ο Θανάσης Βαφειάδης, τοπογράφος, συγγραφέας.

Χρόνια πολλά σε όλους τους Έλληνες μαζί με ένα κείμενο σχετικό με την εθνική μας επέτειο.

 

Γνωρίζουμε πολλά πράγματα για τους ήρωες της ελληνικής επανάστασης και τους ξένους εθελοντές, για τις μεγάλες μάχες που δόθηκαν και τα σπουδαία γεγονότα που διαδραματίσθηκαν την περίοδο του Αγώνα για την εθνική ανεξαρτησία αλλά πολύ λίγα γνωρίζουμε για τους πρωτοπόρους της τεχνικής επιστήμης που έδρασαν την περίοδο αυτή. Ελάχιστοι από τους οχυρωματοποιούς, αρχιτέκτονες, πολεοδόμους, που συνέδεσαν άμεσα ή έμμεσα το έργο τους με την Εθνική Παλιγγενεσία είναι γνωστοί στο ευρύ κοινό και οι πιο άγνωστοι είναι ίσως οι τοπογράφοι, στο πιο γνωστό έργο των οποίων και θα αναφερθώ πολύ συνοπτικά. Το έργο αυτό δεν είναι άλλο από τον πρώτο τριγωνισμό της Πελοποννήσου, που αποτελεί και την πρώτη επιστημονική εργασία για την χαρτογράφηση της Ελλάδας. Πραγματοποιήθηκε την περίοδο 1829-1831 από Γάλλους γεωδαίτες της «Επιστημονικής Αποστολής» που συνόδευε το εκστρατευτικό σώμα του στρατηγού Maison. Η Αποστολή αυτή είχε ως πρότυπο την αντίστοιχη αποστολή στην Αίγυπτο που είχε πραγματοποιηθεί τριάντα χρόνια πριν και αποτελούσε μίμηση της ναπολεόντειας πολιτικής να συνοδεύονται οι στρατιωτικές κατακτήσεις από παράλληλες κατακτήσεις του πνεύματος. Την αποστολή συγκροτούσαν τρία τμήματα: φυσικών επιστημών, αρχαιολογίας και αρχιτεκτονικής. Αρχηγός του πρώτου τμήματος ορίσθηκε ο συνταγματάρχης Bory de Saint Vincent πλαισιωμένος από γεωγράφους – μηχανικούς και από μια τοπογραφική ομάδα μέλη της οποίας ήταν οι Brulle, Pector, Sextious Delaunay, Despereaux, Virlet και Puillon de Bobaye.

Την εργασία του τριγωνισμού ανέλαβαν αρχικά ο λοχαγός Paytier και ο υπολοχαγός Puillon de Bobaye και αργότερα προστέθηκε σε αυτούς και ο λοχαγός Servier. Η όλη εργασία περιελάμβανε την προσωρινή μέτρηση της γεωδαιτικής βάσης, την ίδρυση και μέτρηση τριγωνομετρικού δικτύου και την τοπογραφική αποτύπωση. Έτσι τον Οκτώβριο του 1829 μετρήθηκε και επισημάνθηκε προσωρινή βάση μεταξύ Άργους και Ναυπλίου μήκους 3.500 μ. Οι δυο μετρήσεις διέφεραν μεταξύ τους κατά 0,36μ και οι μετρήσεις επαναλήφθηκαν το Φεβρουάριο του 1830. Για το σκοπό αυτό κατασκευάσθηκαν στο οπλοστάσιο του Ναυπλίου από τεχνίτες του γαλλικού πυροβολικού χοντροί κανόνες από ξύλο ελάτης μήκους 3,23 μ. περίπου και διαμορφώθηκαν ώστε να είναι δυνατή η τοποθέτηση τετράντα (γωνιομετρικό όργανο) για την οριζοντίωσή τους. Από τους υπολογισμούς των μετρήσεων του Πεϊτιέρ και του Σερβιέρ βρέθηκε ότι η βάση που χαράχθηκε με θεοδόλιχο Γκάμπεϊ είχε μέση τιμή 3501,318μ. και το πιθανό σφάλμα δεν ξεπερνούσε το 1:20000 του μήκους της.

Το τριγωνομετρικό δίκτυο συγκροτήθηκε από 1.100 τριγωνομετρικά σημεία και ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 1831. Τα τριγωνομετρικά σημεία κατασκευασμένα από ξερολιθιά είχαν βάση και ύψος 2μ και είχαν ανεγερθεί σε περίοπτες κορυφές. Τα τρίγωνα, που το μέσο μήκος των πλευρών τους ήταν 20.000 μ. περίπου, πλησίαζαν το ισόπλευρο σχήμα και το σφάλμα του αθροίσματος των τριών γωνιών τους δεν ήταν μεγαλύτερο από 15’’.

Η τοπογραφική εργασία υπό κλίμακα 1:50000 άρχισε τον Ιανουάριο του 1829 με την πρόσθεση εννέα αξιωματικών υπό τον ταγματάρχη Bartelemy και τελείωσε το 1831, αφού τρεις από τους αξιωματικούς αυτούς είχαν πεθάνει από ελονοσία.

Με βάση τις εργασίες αυτές εκπονήθηκε και εκδόθηκε στη Γαλλία τον Ιανουάριο του 1832 ο χάρτης της Πελοποννήσου σε έξι φύλλα υπό κλίμακα 1:200.000. Στα φύλλα αυτά εκτός από την Πελοπόννησο περιλαμβανόταν και μέρος της Βοιωτίας και των νησιών του Αιγαίου με στοιχεία από υπάρχοντες χάρτες που διορθώθηκαν από τις αποτυπώσεις που έκανε στις Κυκλάδες ο συνταγματάρχης Μπόρι ντε Σεντ Βισέντ. Το 1852 δημοσιεύθηκε στο Παρίσι νεώτερη έκδοση του παραπάνω χάρτη στην ίδια κλίμακα και σε 20 φύλλα, που περιελάμβανε ολόκληρη την έκταση του τότε Ελληνικού Βασιλείου. Ο χάρτης αυτός χρησίμευσε σαν βάση όλων των νεώτερων χαρτών της Ελλάδας και των γεωγραφικών και εκείνου του Στρατιωτικού Γεωγραφικού Ινστιτούτου της Βιέννης που εκδόθηκε με επιμέλεια του συνταγματάρχη Ιφικράτη Κοκκίδη υπό κλίμακα 1:300.000 το έτος 1885.

Σταματώ εδώ γνωρίζοντας ότι το κείμενό μου για τους φίλους που δεν είναι τοπογράφοι δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο πειρασμός όμως να γράψω για τους τοπογράφους ήταν μεγάλος και τελικά υπέκυψα σε αυτόν. Άλλωστε είναι γνωστό ότι αν δεν παινέψεις την κατοικία σου και την επιστήμη σου, αμφότερες πέφτουν και σε πλακώνουν.

Όσοι από τους φίλους ενδιαφέρονται για περισσότερες λεπτομέρειες μπορούν να δουν στην ιστοσελίδα του γραφείου μας (www.k4station.gr) τη μοναδική περιγραφή που υπάρχει γι’ αυτό το θέμα από τον Μ. Θ. Ματθαιόπουλο (1898), η οποία περιέχεται στο βιβλίο του Κωνσταντίνου Κουτρουβέλη «Η ιστορία της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού 1889-1939».

Περισσότερα άρθρα και φωτογραφίες από το νομό Κιλκίς θα βρείτε στην ιστοσελίδα και στο fb του τεχνικού γραφείου k4s tation.