Γράφει ο Nίκος Σιάνας

Εδώ και μερικούς μήνες η Ειδομένη λόγω του προσφυγικού έγινε πλέον γνωστή σε κάθε γωνιά της γης, και όπως δυστυχώς δείχνουν τα πράγματα θα συνεχίσει να εμφανίζεται  στα δελτία ειδήσεων.
Όμως η Ειδομένη δεν είναι μόνο οι πρόσφυγες, οι μετανάστες και ο σιδηροδρομικός της σταθμός, ο οποίος από την δεκαετία του ’60 ταυτίστηκε με την μετανάστευση των Ελλήνων προς τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης.
Ο τόπος αυτός, όπως άλλωστε κάθε ελληνική γωνιά, έχει πολλά να αφηγηθεί, οι ελληνικές επιγραφές που έχουν βρεθεί και ανακοινωθεί μαρτυρούν ότι η περιοχή ήταν κατοικημένη από τα πανάρχαια χρόνια,. Δεν είναι όμως μόνο τα αρχαιολογικά ευρήματα που μαρτυρούν την ελληνική παρουσία στα μέρη αυτά, το μαρτυρεί ο Όμηρος ο οποίος εξυμνεί τον Αξιό ποταμό που διασχίζει την περιοχή, σαν το ωραιότερο ποτάμι της γης. Τα έπη του Ομήρου χαρακτηρίζονται ως η πρώτη και παλαιότερη πηγή της ελληνικής ιστορίας.
Γράφει ο Όμηρος παίρνοντας αφορμή από τους Παίονες που κίνησαν από την χτισμένη κοντά στον Αξιό Αμυδώνα για να πολεμήσουν στην Τροία στο πλευρό των Τρώων.
«Πυραίχμης άγε Παίονες αγκηλότοξους»
Τηλόθεν εξ Αμυδώνος επ’ Αξιού ευρρέοντος Αξιού,  ού κάλλιστον ύδρων επικίδναται αίαν»
ΙΛΙΑΔΑ Β 845-85
Δηλαδή:
«Οι τοξοφόροι Παίονες με τον Πυραίχμην ήρθαν μακρόθεν από τον Αξιόν, πλατύρροο ποτάμι το ωραιότερο της γης, και από την Αμυδώνα»
Στην περιοχή αυτή (μεταξύ των Βουνών Δύσωρου – Κρουσίων και Πάικου) σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, πριν από το 500 π.Χ. υπήρχαν τρία κράτη, η Βοττιαία, η Μυγδονία, και η Κρηστωνία. Η  Boττιαία  ή Boτταίς, απλώνονταν δυτικά από τον Αξιό έως το Λουδία ποταμό και μέχρι τη βόρεια κορυφογραμμή του Πάικου. Λέγεται ότι το όνομα της το πήρε από τον κρητικό Βόττωνα που με άλλους κρητικούς άποικους μετανάστευσαν στην Μακεδονία. Η Βοττιαία καταλήφθηκε νωρίς από τους Μακεδόνες οι οποίοι με την επέκταση τους εκτόπισαν προς Βορρά όλα τα υπολείμματα των πελασγοπαιονικών φυλών που κατοικούσαν σ’ αυτήν και στην Αμφαξίτιδα, την κάτω δηλαδή πεδιάδα του Αξιού.
Οι Παίονες που εκδιώχθηκαν από τους Μακεδόνες ίδρυσαν στις Βόρειες Κοιλάδες του Αξιού (σήμερα Σκόπια) τη γνωστή Παιονία. Στη Βοττιαία και ειδικότερα στους ανατολικούς πρόποδες του Πάικου υπήρχαν οι πόλεις Ειδομεναί, Γορτυνία, Αταλάντη, Ευρωπός.  Βορειότερά απ’ αυτές (σήμερα Σκόπια) υπήρχαν οι Στεναί, Αντιγόνεια, Στόβοι, Νεάπολις, Άργος, Βυλάζωρα (Βελεσά, σημερινό Τίτο Βέλες).
Η Ειδομένη (Ειδομεναί) εντοπίζεται κοντά στη σημερινή Γευγελή στη δεξιά όχθη του Αξιού, η Γορτυνία κοντά στην Γουμένισσα και η Αταλάντη πιθανολογείται μεταξύ Γορτυνίας και Ειδομένης, ίσως στο σημερινό χωριό Πηγή.
Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι όταν οι Σιτάλκης (Θρακιώτης Βασιλέας των Οδρυσσών) το 429 π.Χ. διαβαίνοντας από την Κρηστωνία και Μυγδονία για να φθάσει στον Αξιό, λεηλάτησε όλες τις περιοχές, περνώντας δε τον Αξιό εκπόρθησε την Ειδομένη.
Η διαδρομή που ακολουθεί ο Αξιός μέχρι την εκβολή του στον Θερμαϊκό κόλπο, ήταν από την αρχαιότητα έως και σήμερα πέρασμα εισβολέων και μεταναστών.
Όλοι οι επιδρομείς και οι επίδοξοι κατακτητές της Μακεδονίας και γενικότερα της Ελλάδος, προερχόμενοι από το Βορρά, ακολουθούσαν πάντα αυτό το παρόχθιο πέρασμα.
Και ποιοι δεν πέρασαν ανά τους αιώνες από εδώ, από το 378 π.Χ. αρχίζει η μεγάλη περίοδος επιδρομών και λεηλασιών κατά της Μακεδονίας από Βησιγότθους, Οστρογότθους, Ούννους, Σλάβους και Αβάρους. Κατά την Τρίτη Αβαροσλαβική επιδρομή και πολιορκία της Θεσσαλονίκης (616 μ.Χ.) όπου πολλές σλαβικές φυλές συνενώθηκαν και κατέβηκαν με μονόξυλα από τον Αξιό με σκοπό όχι μόνο να λεηλατήσουν αλλά για να εγκατασταθούν πλέον μόνιμα, αφού μαζί τους έφεραν και τα γυναικόπαιδα τους.
Κατά τον ένατο μ.Χ. αιώνα η περιοχή θα γνωρίσει έναν άλλο βαρβαρικό λαό που ως τώρα βρίσκεται στα Βόρεια σύνορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τους Βούλγαρους.
Το 1345 η περιοχή βρίσκεται υπό την κατοχή του Σέρβου Βασιλιά Στέφαν Ντουσάν.
Μετά από χρόνια φόρου υποτέλειας, η Θεσσαλονίκη κυριεύεται το 1430 από τους Οσμανλήδες Τούρκους.  Έτσι όλη η Μακεδονία βρίσκεται πλέον κάτω από την οθωμανική κυριαρχία και για πέντε αιώνες όλος ο ελληνικός χώρος μαζί με τον ελληνικό πληθυσμό θα βρίσκεται στο σκοτάδι της τουρκικής δουλείας.
Τι και αν πέρασαν αιώνες σκλαβιάς, όταν σήμανε η ώρα της λευτεριάς, το 1821, το Σέχοβο (έτσι ονομάζονταν επί τουρκοκρατίας η σημερινή Ειδομένη) ξεσηκώθηκε έχοντας ως πρωτεργάτη ένα ιερέα, τον Παπά Ζαφείρη Σταματιάδη.
Οι Σεχοβίτες στάθηκαν πάλι όρθιοι την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, αυτή τη φορά απέναντι στους Βούλγαρους κομιτατζήδες και γέννησαν ήρωες και ηρωίδες, όπως τη δασκάλα Αικατερίνη Χατζηγεωργίου που την έκαψαν ζωντανή όταν φούντωνε ο αγώνας.
Η πολυπόθητη στιγμή της ελευθερίας ήρθε με την υπογραφή της ελληνοσερβικής Συνθήκης (Μάρτιος 1913).  Δεν πρόλαβαν όμως οι κάτοικοι να χαρούν την ελευθερία τους, τρία χρόνια αργότερα, πριν ακριβώς από εκατό χρόνια (Μάρτιος 1916) το χωριό θα βρεθεί κάτω από την κατοχή Γερμανών και Βουλγάρων. Οι ίδιοι κατακτητές θα ξαναέρθουν και πάλι την άνοιξη του 1941.

Σύμφωνα με την επίσημη οθωμανική απογραφή του πληθυσμού της Μακεδονίας, το 1904, στο Σέχοβο ζούσαν 85 ορθόδοξοι Έλληνες 486 σχισματικοί βουλγαρίζοντες, 45 σερβίζοντες και 95 βουλγαροκαθολικοί. Το 1934 ιδρύθηκε ο νέος νομός Κιλκίς, σ’ αυτόν προσαρμόστηκε και η Ειδομένη που από το 1927 ανήκε στην επαρχία Παιονίας.
Το 1919 ιδρύεται η κοινότητα Σέχοβου (επαρχία Θεσσαλονίκης και πρώτα και ύστερα Γουμένισσας) περιλαμβάνοντας και τους οικισμούς Δογάνη και Χαμηλό.
Τον Οκτώβριο του 1826 στα πλαίσια της ανάκτησης της ταυτότητας των ιστορικών περιοχών και ύστερα από επισταμένη μελέτη από επιστήμονες διεθνούς κύρους που συμμετείχαν στο Συμβούλιο Τοπωνυμιών το Σέχοβο μετονομάζεται σε Ειδομένη.
Το 1924 κατασκευάζεται ο σιδηροδρομικός σταθμός της, ο οποίος διαφημιζόταν ως «πράσινη βιτρίνα» της χώρας. Το όμορφο τοπίο, τα άλση, τα κηπάρια και όλες οι δενδροστοιχίες καταστράφηκαν από τις δυνάμεις κατοχής και  η αποκατάσταση τους ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του ’50. Στα χρόνια της μετανάστευσης των Ελλήνων ο σταθμός γνώρισε τα καραβάνια των μεταναστών που έφευγαν ή γύριζαν.
Για αρκετές δεκαετίες το τελωνείο (ιδρύθηκε το 1921) και ο σιδηροδρομικός σταθμός, έδινε στους κατοίκους της Ειδομένης αλλά και των γύρω χωριών κίνητρα και ευκαιρίες εργασίας και κατ’ επέκταση παραμονής στον τόπο τους.
Σήμερα οι λιγοστοί γέροντες κάτοικοι της Ειδομένης ξαναβλέπουν καραβάνια μεταναστών ή προσφύγων που ήρθαν από χώρες μακρινές, ανθρώπους απελπισμένους, ταλαιπωρημένους και πεινασμένους, βοηθούν όσο μπορούν, από το υστέρημα τους, έτσι απλά γιατί είναι Έλληνες! ! !
Βιβλιογραφία
Ιστορία του Βορείου Ελληνισμού
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Κ.Α. Βακαλόπουλου
Εκδοτικός οίκος Αφοι Κυριακίδη
Θεσσαλονίκη
Η μεταξύ Πάικου και Κρουσίων Χώρα (Ν. Κιλκίς)
Γιώργος Καραμαλάκης